Sözleşmelerde Devralma Engeli Var mı? Üçüncü Taraf İzinleri Hukuken Ne Zaman Gerekir?

1. Giriş: Şirketi Aldınız, Peki Sözleşmeleri Alabildiniz mi?

Şirket satın alma sürecinde birçok alıcı, hedef şirketin sadece bilançosuna ve operasyonel verilerine değil; aynı zamanda onunla birlikte devralınacak sözleşmelerin geçerliliğine de odaklanmalıdır. Çünkü birçok sözleşme devri, üçüncü tarafın rızasına, sözleşmedeki açık hükümlerine ya da kanuni sınırlamalara bağlıdır.

Bu makalede, sözleşme devri hukukunun genel çerçevesini, devre engel teşkil eden durumları, üçüncü taraf onayının gerektiği örnekleri ve bir kurgusal olay üzerinden karşılaşılabilecek riskleri detaylıca ele alacağız.

---

2. Sözleşme Devri Ne Anlama Gelir?

Sözleşme devri, bir sözleşmenin tarafı olan kişinin tüm hak ve borçlarını başka bir kişiye devretmesidir. Bu özellikle şirket birleşme/devralmalarında gündeme gelir.

Ancak her sözleşme otomatik olarak devredilemez. Tarafların açık rızası, sözleşme içeriği ve TBK hükümleri bu noktada belirleyicidir.

---

3. Türk Borçlar Kanunu Açısından Sözleşme Devri

 TBK m.183 – Alacağın Devri

Alacak hakkı devredilebilir. Ancak bu devir borçluya bildirilmeden hüküm ifade etmez.

TBK m.195 – Sözleşmenin Devri

Bir sözleşmeden doğan hak ve borçların tamamı, ancak diğer tarafın açık rızasıyla üçüncü kişiye devredilebilir.

---

4. Sözleşmede Devri Engelleyen veya Sınırlayan Hükümler

Birçok ticari sözleşmede aşağıdaki ifadeler yer alabilir:

• “Taraflardan hiçbiri, sözleşmeyi üçüncü bir kişiye devredemez.”

• “Taraf değişikliği yalnızca yazılı onayla mümkündür.”

• “Sözleşme devralan şirketin yazılı onayıyla geçerlilik kazanır.”

Bu hükümler devri engeller ya da koşullara bağlar. Özellikle teknoloji, bayilik ve lisans sözleşmelerinde sıkça rastlanır.

---

5. Üçüncü Taraf Rızası Ne Zaman Gereklidir?

Sözleşmenin niteliğine ve içeriğine göre aşağıdaki gibi bir tablo oluşturulabilir:

---

6. Kurgusal Olay: “G Gıda A.Ş.’nin H Ltd. Şirketini Satın Alması”

Olay Özeti:

G Gıda A.Ş., soğuk hava zinciri yatırımı kapsamında H Ltd. unvanlı bir şirketi devralır. H Ltd.’nin, ülke genelinde 15 büyük lojistik firmasıyla yaptığı uzun süreli tedarik sözleşmeleri, bir teknoloji lisans sözleşmesi ve kamu teşvikli bir araştırma projesi sözleşmesi mevcuttur.

Hukuki Aksaklık:

Satın alma sürecinde H Ltd.’nin sözleşmeleri sadece özet tablo üzerinden değerlendirilmiş; tam metinler incelenmemiştir. Oysa:

• 7 sözleşmede açıkça “devredilemez” hükmü vardır.

• 3 sözleşme “taraf değişikliği hâlinde feshedilir” hükmü içermektedir.

• Ar-Ge projesi sözleşmesi, “bakanlık onayı olmadan devredilemez” şartı içermektedir.

Sonuç:

• 5 tedarikçi sözleşmeyi sonlandırır.

• Lisans sözleşmesinin sona ermesiyle üretim süreci sekteye uğrar.

• Devlet teşviki iptal edilir, cezai faiz uygulanır.

Zarar: Yaklaşık 4,8 milyon TL değerindeki operasyonel kayıp meydana gelir.

---

7. Pratik Tavsiyeler: Hukuki Risklerden Nasıl Korunulur?

Sözleşme Denetimi (Contract Due Diligence)

Her satın alma sürecinde hedef şirketin:

• Devam eden sözleşmelerinin,

• Sözleşme süresi ve fesih şartlarının,

• Devre engel teşkil eden hükümlerin,

• Üçüncü taraf onayı gerektiren durumların

ayrıntılı olarak incelenmesi gerekir.

Satın Alma Sözleşmesine Koruyucu Kayıtlar Eklenmeli

Satın alma sözleşmesinde;

• Satıcının tüm sözleşmelerin devrine dair sorumluluk üstlendiği,

• Gerekli izinlerin alınmaması durumunda zararın tazmin edileceği,

• Önemli sözleşmeler devredilemezse işlemin iptal edilebileceği

şartları açıkça yazılmalıdır.

Ön Görüşme ve Niyet Mektubu Alınmalı

Tedarikçiler, kamu kurumları veya lisans sağlayıcılarla, ön görüşmeler yapılıp devralma niyeti bildirilerek yazılı teyit alınmalıdır.

 Escrow Hesabı Kullanılmalı

Devri riskli sözleşmelere ilişkin bedel, geçici olarak escrow hesapta tutulabilir.

---

8. Sonuç: Sözleşme Devrinin Güvencesi, Onay Mekanizmasıdır

Şirketin mali tabloları ve fiziksel varlıkları kadar, sözleşmelerinin geçerliliği de değer yaratır. Ancak bu değer ancak devralınabilirlikle mümkündür. Her sözleşme, devredilmeye uygun değildir ve üçüncü kişilerin onayı olmadan yapılan işlem, beklentileri boşa çıkarabilir. Satın alınan şey sadece şirket değil, onun sözleşmeler ağıdır. Bu ağı anlamadan yapılan her yatırım hukuki risk barındırır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut