Soybağının Korunması ve Hukuki Sorumluluk: Çocuğun Soybağını Değiştirme
1. Giriş
Soybağı, bir çocuğun biyolojik veya hukuki anlamda anne ve babasıyla olan bağını ifade eder. Türk Ceza Kanunu’nun 231. maddesi, soybağına ilişkin gerçeğin değiştirilmesi veya gizlenmesini, toplum düzenini ve çocuğun üstün yararını koruma amacıyla suç olarak düzenlemiştir. Bu düzenleme, yalnızca bireysel hakları değil, aynı zamanda nüfus kayıt sistemine duyulan güveni de korur.
TCK m. 231/1:
“Bir çocuğun soybağını değiştiren veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Bu suç, toplumun en hassas değerlerinden biri olan aile bağını korumakla birlikte, aynı zamanda çocuğun geleceğini doğrudan etkileyen ağır sonuçlar doğurur.
2. Suçun Unsurları
a) Fail
Herhangi bir kişi olabilir. Anne, baba, üçüncü kişiler veya resmi görevli fark etmeksizin, soybağını değiştirme fiilini gerçekleştiren herkes fail olabilir.
b) Mağdur
Mağdur, soybağı değiştirilen veya gizlenen çocuktur. Çocuğun üstün yararı bu suçta birincil öneme sahiptir.
c) Fiil
-
Soybağını değiştirme: Biyolojik anne veya babası dışında bir kişinin çocuğun annesi veya babası olarak kaydedilmesi.
-
Soybağını gizleme: Biyolojik bağın tamamen saklanması, çocuğun gerçek kimliğinin ortaya çıkarılmasının engellenmesi.
3. AİHM Perspektifi
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), aile hayatına saygı hakkını düzenleyen AİHS m. 8 kapsamında soybağı davalarına sıkça değinir. AİHM kararlarında şu hususlar öne çıkar:
-
Çocuğun üstün yararı ilkesi, her durumda önceliklidir.
-
Soybağının doğru şekilde belirlenmesi, çocuğun kimliğinin bir parçasıdır.
-
Devlet, doğru nüfus kayıtlarını sağlamak için etkili hukuki mekanizmalar kurmakla yükümlüdür.
Örneğin Mikulic / Hırvatistan kararında, AİHM, çocuğun babalığının tespitine ilişkin süreçteki gecikmenin, çocuğun kimliğine ilişkin temel hakkını ihlal ettiğine hükmetmiştir.
4. Günümüzde Karşılaşılan Sorunlar
-
Bebek ticareti ve evlat edinme kisvesi altında yasa dışı işlemler
-
Yurt dışına kaçırılan çocukların soybağı tespiti
-
Resmi nikahsız birlikteliklerde babalık beyanlarının kötüye kullanılması
-
DNA testine rağmen yanlış kayıtların düzeltilmesindeki bürokratik engeller
Bu durumlar, hem Türk mahkemelerinin hem de AİHM’nin önüne sıkça gelen dava konuları arasındadır.
5. Yargıtay Kararları Işığında Uygulama
Aşağıda, Yargıtay’ın çocuğun soybağını değiştirme veya gizleme suçuna ilişkin önemli karar özetleri yer almaktadır:
1. Kendi Çocuğunu Terk Etme ve Soybağını Değiştirme
Sanıklar, gayri resmi birlikteliklerinden doğan bebeği istemedikleri için başka bir kişiye verip, sanki terk edilmiş bulunmuş gibi polis merkezine teslim ettirdiler. Bu şekilde çocuğun nesebini karıştırmaya yönelik eylemleri TCK 231/1’deki “çocuğun soybağını değiştirme” suçunu oluşturur. Ancak mahkeme, suç vasfında hataya düşerek TCK 231/2’ye göre hüküm kurmuştur. (Yargıtay 11. CD – 2018/846)
2. Resmi Belgede Sahtecilik ve Soybağını Değiştirme
Sanık, evlilik dışı ilişkiden doğan çocuğu kendi çocuğu gibi nüfusa kaydettirdi. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’na göre bu eylem tek başına TCK 231 kapsamındadır, ayrıca resmi belgede sahtecilik oluşturmaz. Ancak mahkeme eylemi bölüp farklı suçlardan hüküm kurmuştur. (Yargıtay 21. CD – 2017/124)
3. Beyana Dayalı Nüfus Kaydı ile Soybağını Değiştirme
Sanık, nikahsız birlikteliğinden doğan çocuğu resmi eşinin çocuğuymuş gibi beyanla nüfusa kaydettirdi. Yargıtay, bu eylemin yalnızca TCK 231/1 kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini, TCK 206 veya Nüfus Hizmetleri Kanunu 67. madde ile birlikte uygulanamayacağını belirtmiştir. (Yargıtay 11. CD – 2019/7367)
4. Çocuğun Soybağını Gizleme
Ebe olan sanık, doğan bebeği anne rızasıyla kimliği tespit edilemeyen kişilere verdi. Bu eylem, çocuğun soybağını gizleme sonucunu doğurduğu için TCK 231 kapsamında suçtur. Mahkemenin beraat kararı bozma sebebidir. (Yargıtay 11. CD – 2018/373)
5. Soybağını Değiştirme Beraat Kararı
Sanıklar, çocuklarının kaydını evlilik sonrası nüfus nakli yoluyla değiştirdi. Sanıkların kasıtlarının olmadığı, işlemin nüfus müdürlüğü yönlendirmesiyle yapıldığı anlaşıldı. Bu nedenle suçun unsurları oluşmamış, beraat kararı verilmesi gerekirken mahkumiyet verilmesi bozma sebebidir. (Yargıtay 11. CD – 2018/7781)
6. Delillerin Araştırılması Eksikliği
Sanık, beş çocuğu başkasının üzerine kaydettirmekle suçlandı. Ancak mahkeme, doğum tutanakları ve nüfus kayıtlarını celp etmeden karar verdi. Yargıtay, delillerin tam araştırılması gerektiğini belirterek kararı bozdu. (Yargıtay 11. CD – 2018/4932)
7. Zincirleme Soybağını Değiştirme
Sanık, iki çocuğunu aynı tarihte resmi eşinin üzerine kaydettirdi. Bu eylemler zincirleme suç sayılması gerekirken, mahkeme iki ayrı suçtan hüküm kurmuştur. (Yargıtay 11. CD – 2017/9065)
8. Nüfusa Kayıt ve Nüfus Cüzdanı Çıkartma Yoluyla Soybağını Değiştirme
Sanık, evlilik dışı çocuğu resmi eşinden doğmuş gibi doğum bildirimi formu düzenleterek nüfusa kaydettirdi ve kimlik çıkarttı. Yargıtay’a göre bu TCK 231 kapsamındadır, ayrıca resmi belgede sahtecilik olarak değerlendirilemez. (Yargıtay 21. CD – 2017/1154)
9. Sahte Belge ile Nüfusa Kayıt Halinde Evrakta Sahtecilik
Sanık, sahte doğum raporu ile çocuğu kendi çocuğu gibi kaydettirdi. Bu durumda zincirleme şekilde resmi belgede sahtecilik oluşur. Ancak mahkeme suç vasfında yanılarak TCK 231 kapsamında hüküm kurmuştur. (Yargıtay 21. CD – 2016/7460)
6. Günümüzde Karşılaşılan Sorunlar
6.1. Doğum Sonrası Karışıklıklar
Hastanelerde doğum sonrası bebeklerin karışması veya bilinçli olarak değiştirilmesi, hem ceza hem de tazminat boyutuyla gündeme gelir.
6.2. Yurtdışı Evlilikler ve Vatandaşlık Kazandırma
Bazı kişiler, yabancı çocukları kendi çocuklarıymış gibi göstererek Türk vatandaşlığı kazandırmaya çalışmaktadır. Bu, hem TCK m.231 hem de Göçmenlik mevzuatı kapsamında suç teşkil eder.
6.3. Miras ve Soybağı Manipülasyonu
Miras hakkı elde etmek amacıyla soybağının değiştirilmesi, son yıllarda artan davalar arasındadır.
6.4. DNA Testi Talepleri ve Mahremiyet
Soybağının tespiti için DNA testine zorlanma, bir yandan hak arama özgürlüğünü desteklerken diğer yandan özel hayatın gizliliği ile çatışabilir.
7. Cezai Yaptırım ve Yargılama Süreci
-
Hapis Cezası: 6 ay – 2 yıl.
-
Adli Para Cezası: Hâkimin takdirine bağlı olarak hapis yerine uygulanabilir.
-
Zamanaşımı: TCK m.66 uyarınca, bu suçta dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
-
Görevli Mahkeme: Asliye ceza mahkemesi.
8. AİHM ve Yargıtay Kararlarının Birlikte Değerlendirilmesi
AİHM, soybağına ilişkin davalarda çocuk yararını ve kimliğini öğrenme hakkını ön planda tutarken, Yargıtay daha çok suçun maddi ve manevi unsurlarının oluşup oluşmadığını inceler.
Ortak nokta, hem ulusal hem uluslararası düzeyde çocuğun üstün yararının korunmasıdır.
9. Sonuç
Çocuğun soybağını değiştirme suçu, yalnızca ceza hukuku bakımından değil, insan hakları ve çocuk hakları açısından da hassas bir konudur. Hukuki düzenlemeler, gerçeğe uygun kimlik bilgisinin korunmasını, çocukların haklarının güvence altına alınmasını ve toplumsal düzenin sağlanmasını amaçlar.
AİHM kararları, devletin soybağı tespitinde etkin, hızlı ve adil yollar sunması gerektiğini ortaya koyarken; Yargıtay kararları da suçun unsurlarının titizlikle incelenmesi gerektiğini vurgular.
About Post Author
