Sosyal Medyada Remix/Duet/Repost: Telif İhlali mi, Alıntı Serbestisi mi?

Bir videoyu “remix” edip yeni bir kurguya çevirdiniz, sevdiğiniz yaratıcıyla “duet” yaptınız veya hoşunuza giden bir içeriği hesabınızda “repost” ettiniz. Peki bu üç eylem, Türk hukukunda nerede duruyor? Hepsi aynı kategoriye mi giriyor, yoksa bazıları “alıntı serbestisi” sınırları içinde kalabilir mi? Yanıt, hem eserin türüne hem de kullanım amacına ve ölçüsüne bağlı.

1) Terimler: Remix, Duet, Repost ne demek?

Remix: Başkasına ait görsel/işitsel içeriği kesip biçmek, üzerine yeni katmanlar (yorum, altyazı, efekt, müzik) ekleyerek işleme niteliğinde yeni bir eser/ürün oluşturmak.
Duet/Collab: Orijinal videonun yanında veya içinde yeni bir ses/görüntü performansı eklemek; çoğu kez işleme + eşzamanlı umuma iletim.
Repost/Re-share: İçeriği aynen almak ve kendi hesabında yeniden yayımlamak; bu, eser sahibinin umuma iletim hakkına doğrudan temas eder.

Özet: Remix/duet işleme + umuma iletim; repost umuma iletim ağırlıklıdır. Hukuki değerlendirme, hangi hakka müdahale edildiği üzerinden yapılır.

2) Hangi telif hakları devreye girer? (Hızlı harita)

Mali haklar (eser sahibine ait):

İşleme (remix/duet çoğunlukla burada)
Çoğaltma (indir–yüklü kopya üretimi)
Yayma (fiziksel dağıtım)
Temsil (umumi icra/temsil)
İşaret–ses–görüntü iletim (internet üzerinden umuma iletim)

Bağlantılı haklar:

İcracı sanatçılar (ses/görüntü performansı)
Fonogram yapımcısı (müzik kayıt sahibi)
Film/yapımcı (görüntü kayıt sahibi)

Kişilik hakları:

Ad–benzerlik–ses kullanımı; rıza olmadan reklam/tanıtımda kişilik değerinin kullanılması ihlal doğurabilir.
Marka/haksız rekabet boyutu: Bir markayı aldatıcı bağlamda göstermek veya sponsorluk izlenimi yaratmak risklidir.

3) Alıntı serbestisi (FSEK m.35): Ne zaman “kalkan” olur?

Alenileşmiş bir eserden, eleştiri, açıklama veya bilimsel değerlendirme amacıyla — maksadın haklı göstereceği ölçüde — alıntı yapılabilir. Bu serbesti çalışsın diye üç şart birlikte aranır:

Amaç: Eleştiri, değerlendirme, açıklama, haber/öğretici niyet.
Ölçü: Yeni içeriğin omurgası alıntıdan oluşmamalı; sadece gerekli kısa kısım alınmalı.
Kaynak ve görünürlük: Eser sahibi ve eser adı mecraya uygun biçimde görünür olmalı; alıntı ayırt edilebilir (tırnak, blok, çerçeve, zaman kodu) hâle getirilmeli.

Remix/duet/repost’ta uygulanışı:

Duet: Eleştirel veya öğretici bir performansla kısa bir kısmı yan yana getiriyorsanız; kendi katkınız bağımsız ve baskın ise m.35’e yaklaşabilirsiniz.
Remix: Kolaj/derleme uzunlukta ve eserin ekonomik değerini taşıyan bölümler ağırlıktaysa ölçü aşılır.
Repost: Aynen yeniden yayın, genelde alıntı değil; eserin tamamının iletimi sayılır → lisans riski yüksek.

Kural: Alıntı “destekleyici” olmalı; “içerik taşımacılığı”na dönüşmemeli.

4) “Platform izin verdi, o hâlde serbest” yanılgısı

Sosyal ağların “Remix/Collab/Duet” butonu, platform içi teknik bir imkândır; hukuken genel ve sınırsız lisans anlamına gelmez. Şu sınırlara dikkat:

Süre–ülke–mecra: Platform lisansı çoğu kez sadece o platform ve belirli coğrafya/koşullar içindir. Videoyu alıp başka mecrada kullanmak veya reklam/paid ads için kurgulamak ek izin gerektirebilir.
Müzik kütüphanesi: Uygulamanın sağladığı müzikler, genellikle platform içi kullanım ve kişisel/organik içerik için sınırlıdır; markalı içerik/performans reklamında kapsam daralabilir.
Silme/itiraz: Eser sahibi veya yapımcı takedown bildirdiğinde içeriğiniz kaldırılabilir; bu, platformla yaptığınız kullanıcı sözleşmesinden doğan bir sonuçtur.

5) Müzik ayrı bir dünya: Üç katmanı unutmayın

Müzikte çoğu ihtilaf şu üç katmanı gözden kaçırmaktan çıkar:

Eser sahibinin hakkı (beste/söz)
İcracı sanatçıların hakkı (performans)
Fonogram yapımcısının hakkı (kayıt sahibi)

Remix/duet yaparken; senkronizasyon (görüntüyle eşleme), çoğaltma ve umuma iletim izinleri gündeme gelir. “Platform sağlıyor” varsayımı, özellikle ticari veya platform dışı kullanımlarda genellikle yanlıştır.

6) Repost: Paylaşmak mı, yeniden yayınlamak mı?

Yerleşik paylaşım (uygulamanın sağladığı “paylaş”/“retweet” gibi orijinal linki koruyan özelliği) → platform şartlarına göre genellikle izinli sayılır.
Repost/Reupload (dosyayı indirip kendi hesabına sıfırdan yüklemek) → eser sahibinin umuma iletim hakkına müdahaledir; alıntı değildir; lisans gerekir.

İpucu: Orijinal hesabın adı ve linki korunuyorsa ve içerik aynen platform içi araçla iletiliyorsa risk düşer. Dosyayı kopyalayıp yeniden yüklemek ise “benim yayınım” demektir.

7) Parodi, yorum, reaksiyon: İnce ayar

Parodi/satir: Özgün katkı ve eleştirel/yorumlayıcı amaç varsa, kısa ve gerekli alıntıyla birlikte yeni bir eser oluşturulabilir.
Reaksiyon videoları: Filmin/dizinin uzun sahnelerini kesintisiz oynatıp kenarda yorum yapmak genellikle “alıntı” değildir; ekonomik değer taşıyan kısmın aktarımı sayılabilir.
Eğitici analiz: Müzikte 10–20 sn’lik motif karşılaştırması + zaman kodu + görünür kaynak → m.35’e daha yakındır.

8) Kişilik hakları, marka ve KVKK: Teliften bağımsız riskler

Ad–benzerlik–ses: Birinin yüzünü/sesini reklamî veya yanıltıcı bağlamda izinsiz kullanmak; teliften ayrı olarak kişilik hakkı ihlali doğurur.
Marka/ürün: Görünür logolar ve ambalajlar, sponsorluk izlenimi yaratıyorsa haksız rekabet ve reklam mevzuatı gündeme gelebilir.
KVKK: Görüntü/ses, kişisel veri niteliğinde; amaç–süre–bilgilendirme üçlüsü özellikle markalı içeriklerde düşünülmelidir.

9) “Gri bölge” senaryoları – Avukat gözüyle kısa analiz

Senaryo A (Duet + eleştiri): Popüler bir şarkının koro kısmını 10 sn yan yana söyleyip vokal tekniğini eleştiren açıklama eklediniz.
→ Koşullu güvenli: Amaç eleştiri, süre kısa, kaynak açık. Ticari/promolu kullanım yoksa m.35’e yaklaşır.

Senaryo B (Remix + uzun sahne): Bir dizinin 3 dakikalık finalini kesip üzerine altyazı/efekt eklediniz.
→ Riskli: Eserin ekonomik değerini taşıyan kısım; ölçü aşılıyor. Lisans önerilir.

Senaryo C (Repost): Viral videoyu indirip kendi hesabınıza yüklediniz.
→ Yüksek risk: Umuma iletim hakkına müdahale; “alıntı” değil.

Senaryo D (Eğitici kolaj): Üç filmden 5–7 sn’lik sahneler + zaman kodu + sahne analizi; kaynaklar görünür.
→ Daha güvenli: Kısa ve amaçlı kullanım; yine de platform dışı yayma planlıysa izin düşünülmeli.

Senaryo E (Markalı duet): Markanın talebiyle duet; müzik kütüphanesi kullanıldı, içerik paid ads’te döndü.
→ Özel izin arayın: Platform içi müzik lisansı, reklam/whitelisting’te dar olabilir.

10) İçerik üreticileri için “yayın öncesi” kontrol listesi

Amaç net mi? (eleştiri/öğretici/yorum mu, yoksa eğlence ve ticari görünürlük mü?)
Ölçü: En kısa gerekli bölüm mü alındı? (zaman kodu yazın)
Kaynak: Eser sahibi + eser adı + link/ID görünür mü?
Yeni katkı: Sizin özgün anlatım/yorumunuz baskın mı?
Müzik katmanları: Eser + icra + fonogram izinleri düşünülmüş mü?
Platform sınırı: Kullanım sadece o platform için mi; başka mecraya çıkacak mı?
Ticari kullanım: Sponsor/paid ads/whitelisting var mı?
Kişilik/marka: Yüz/ses/logolar için rıza/etiket gerekli mi?
Arşivleme: İçerik kalıcı mı; kaldırma/itiraz planı var mı?
Uyar–kaldır geldiğinde ne yapacağım? (Hızlı yanıt, kayıt tutma)

11) Markalar ve ajanslar için sözleşme tüyoları (kısa)

Kapsam tablosu: Süre–ülke–mecra, organik vs paid, whitelisting/duet/remix izinleri tek tek yazılsın.
Müzik/görsel lisansları: Senkro–çoğaltma–iletim; stok ve font/ikon lisansları dahil.
NIL & KVKK: Ad–benzerlik–ses izinleri; aydınlatma + açık rıza; arşiv süresi.
İtiraz/kaldırma: Hak sahiplerinden bildirim gelirse X saat içinde dondurma/kaldırma kuralı.
İspat seti: Kaynak, izin ve lisansların dijital kopyalarını saklayın.

12) SSS – Kısa yanıtlar

“Duet yaptım; alıntı sayılır mı?”
Eleştiri/öğretici amaç + kısa süre + görünür kaynak varsa yaklaşır; eğlence/viral amaçlı uzun kullanımlar alıntı değildir.

“Remix yaparken sadece 30 sn kullandım, yeterince kısa mı?”
Süre tek başına kriter değil; ekonomik değer taşıyan kısımları üst üste kullanmak ölçüyü aşar.

“Repost’u orijinal kullanıcı etiketleyerek yaptım; sorun?”
Etiketlemek hukuki izin yerine geçmez. Orijinal linki koruyan platform içi paylaşım daha güvenlidir; reupload risklidir.

“Platform müziği kullandım; reklamda da döndürebilir miyim?”
Genelde hayır; çoğu kütüphane platform içi/organik için sınırlıdır. Reklam/whitelisting için ek izin gerekir.

Sonuç: İncelik, şeffaflık, ölçü

Sosyal medyada remix/duet/repost yaratıcı pratiklerdir; ancak hukuken aynı torbaya girmezler. Strateji basit: amacı yazın, kısa ve gerekli kısımla yetinin, kaynağı görünür yapın. Müzik ve video katmanlarında bağlantılı hakları; duet/remix’te platform lisans sınırlarını; repost’ta umuma iletim gerçeğini unutmayın. Yayına girmeden önce iki dakikalık bir kontrol; kaldırma, engelleme ve tazmin riskini çoğu zaman başlamadan bitirir

alıntı serbestisi, duet, remix, repost, telif ihlali

Single Blog Title