Sosyal Medyada Başkasına Ait Markayla Açılan Fake Hesaplar: Marka Hakkına Tecavüz ve Kişilik Hakları Arasındaki Sınır
Giriş: Dijital Kimlikler, Gerçek Hak İhlalleri
Sosyal medya platformlarının günlük hayatın ayrılmaz parçası haline gelmesiyle birlikte, bu alanlarda ortaya çıkan hak ihlalleri de çeşitlenmiştir. Özellikle başkasına ait tescilli markaların adıyla sahte (fake) hesaplar açılması, hem marka hakkına tecavüz, hem de kişilik haklarının ihlali anlamına gelebilmektedir.
Bu gibi durumlar, sadece sosyal medya platform kurallarının ihlali değil, aynı zamanda 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK), Türk Medeni Kanunu (TMK) ve Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında da sorumluluk doğurur.
Bu makalede; sosyal medyada sahte hesaplar yoluyla yapılan marka hakkı ihlalleri, bu eylemlerin kişilik haklarıyla kesişimi ve başvurulabilecek hukuki yollar ayrıntılı biçimde incelenecektir.
1. Fake Hesap Açmak: Sadece Taklit mi, Marka Tecavüzü mü?
1.1. Fake Hesap Tanımı
“Fake hesap” ifadesi, sosyal medya üzerinde gerçek kişilere veya tüzel kişilere aitmiş gibi gösterilen ancak aslında başka kişiler tarafından yönetilen profiller anlamında kullanılmaktadır.
Bu hesaplar:
- Marka adını taşıyabilir (örneğin:
@adidas.turkiye.official) - Gerçek marka logosunu içerebilir
- Tüketiciyi yanıltacak görsel/dil kullanımı barındırabilir
1.2. Markaya İlişkin Hakların Kapsamı (SMK m.7)
6769 sayılı SMK m.7’ye göre marka sahibi, markasını:
- Ticaret alanında kullanma
- Ürün/hizmet ayırt etme
- Başkalarının kullanımına engel olma
haklarına sahiptir.
Sosyal medyada fake hesap açarak, markaya ait ismi veya logosu kullanmak, ticari bir alan olmasa bile markanın ayırt edici gücüne zarar veriyorsa, bu eylem marka hakkına tecavüz olarak kabul edilir.
Yargıtay 11. HD, 2017/4018 E., 2019/1316 K.: “Sosyal medya aracılığıyla yapılan ticari olmayan paylaşımlarda dahi, marka algısını bozan içerikler marka hakkına tecavüz teşkil edebilir.”
2. Marka Hakkına Tecavüz: Fake Hesapta Gerçek Tehlike
2.1. SMK m.29 ve Tecavüz Kriterleri
SMK m.29’da marka hakkına tecavüz olarak sayılan fiiller arasında:
- Tescilli markayı izinsiz kullanmak
- Aynı veya benzer markayla pazarlama yapmak
- Markanın ticari itibarına zarar verecek şekilde hareket etmek
gibi davranışlar vardır.
Fake hesap açmak bu maddelere şu yollarla aykırılık oluşturabilir:
| Eylem | Hukuki Karakter |
|---|---|
| Marka adıyla hesap açmak | Marka hakkına tecavüz |
| Marka logosunu kullanmak | Ayırt edicilik ihlali |
| Tüketiciyi yanıltmak | Haksız rekabet, TTK m.55 |
| Olumsuz/yanıltıcı paylaşım yapmak | Marka itibarına zarar |
2.2. TTK m.55 Kapsamında Haksız Rekabet
Fake hesaplar, sadece marka hakkına değil, dürüst ticaret ilkelerine de aykırıdır. Türk Ticaret Kanunu m.55’e göre:
- Başkasının ismiyle aldatıcı işlem yapmak,
- Kendini yetkili/bağlantılı gibi göstermek,
- Piyasayı yanıltacak bilgi yaymak
haksız rekabet sayılır.
3. Fake Hesaplar Kişilik Hakkını da İhlal Edebilir
3.1. Kişilik Hakkı Kapsamı
Kişilik hakları; isim hakkı, şeref ve haysiyet, özel hayatın gizliliği gibi unsurları kapsar. Fake hesaplar üzerinden yapılan paylaşımlar aşağıdaki durumlarda kişilik hakkını da ihlal eder:
- Kişi ya da kurumun itibarını zedeleme
- Yalan bilgi yayma
- Görsel ve özel bilgiler paylaşma
TMK m.24: “Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, bu saldırının durdurulmasını isteyebilir.”
3.2. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay 4. HD, 2016/5427 E., 2017/3489 K.: “Sahte hesap açılarak davacının ad ve soyadı kullanılmış, bu suretle kişi kamuoyunda küçük düşürülmüştür. Bu eylem kişilik hakkına açık bir saldırıdır.”
Yargıtay’a göre, fake hesap açmak başlı başına bir kişilik hakkı ihlalidir.
4. Sosyal Medya Platformlarının Sorumluluğu ve Müdahale Yükümlülüğü
4.1. Instagram, X, TikTok Politikaları
Tüm büyük sosyal medya platformları:
- Sahte kimlik kullanımını yasaklar
- Marka hakkı ihlallerinde içerik kaldırma prosedürü uygular
- Telif ve marka bildirimi üzerine işlem yapar
Meta/Instagram ve TikTok gibi platformlarda:
- Tescil belgesi ile marka hakları ihlali bildirimi
- Fake hesap bildirimi için formlar
- Teyit ve kapatma süreçleri vardır
4.2. İnternet Ortamında Yayınların Düzenlenmesi (5651 sayılı Kanun)
5651 sayılı Kanun kapsamında, sosyal medya içerikleri “yer sağlayıcı” kategorisine girer. Bu nedenle:
- Fake hesap içerikleri için BTK’ya başvuru yapılabilir
- Mahkemeden erişimin engellenmesi kararı alınabilir
5. Ne Yapmalı? Marka Sahibi ve Mağdur İçin Hukuki Yol Haritası
5.1. Fake Hesabı Bildirme ve Kapatma
İlk aşamada, ilgili sosyal medya platformuna şu belgelerle başvuru yapılmalıdır:
- Marka tescil belgesi (TÜRKPATENT veya WIPO)
- Firma yetki belgesi
- Taklit hesaba ait URL ve ekran görüntüsü
Platformlar, ihlal tespiti halinde fake hesabı 24-72 saat içinde kapatır.
5.2. Noter veya Mahkemeden İçerik Tespiti
Eğer hesap kapatılmadan önce delil elde edilmek isteniyorsa:
- Noterden ihtarname ve tespit
- Hukuk mahkemesinden delil tespiti
- UYAP sistemine ekran görüntüsü yüklenmesi
gereklidir.
5.3. Marka Hakkına Tecavüz Davası (SMK m.149 vd.)
Yetkili Asliye Ticaret Mahkemesi’nde açılabilecek dava türleri:
- Tecavüzün durdurulması
- Tazminat (maddi ve manevi)
- Kararın ilanı ve yayımı
- Ürün, dijital materyal imhası
5.4. Kişilik Hakkı Davası (TMK m.24-25)
Eğer fake hesap hakaret, iftira, küçük düşürme içeriyorsa:
- TMK kapsamında kişilik hakkı davası
- Tazminat talebi
- Manevi itibarın iadesi
mümkündür.
6. Ceza Sorumluluğu da Gündeme Gelebilir
Fake hesap açarak:
- Marka hakkına tecavüz (SMK m.30)
- Kişisel verileri hukuka aykırı ifşa (TCK m.136)
- Hakaret ve iftira (TCK m.125-267)
- Bilişim yoluyla dolandırıcılık (TCK m.157)
suçları işlenmiş olabilir.
Ceza şikâyetiyle birlikte hem savcılık hem de siber suçlar birimleri soruşturma başlatabilir.
Sonuç: Dijital Alan, Hukuk Dışı Değildir
Fake hesaplar, sadece sosyal medyada basit bir taciz veya mizah unsuru olarak görülmemelidir. Bu hesaplar; hem marka sahiplerinin fikrî mülkiyet haklarını, hem de kişilerin itibar ve kimlik haklarını zedeleyebilir. Gerek 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, gerek Türk Medeni Kanunu ve Türk Ceza Kanunu; bu tür dijital ihlalleri açık şekilde yaptırıma bağlamıştır.
Bu nedenle gerek bireyler gerekse firmalar, sosyal medya kullanımını ve burada yer alan içerikleri dikkatle takip etmeli; marka adı ve itibarı hedef alındığında gecikmeksizin hukuki koruma yollarına başvurmalıdır.
About Post Author
