Sosyal Medya Üzerinden Yapılan Manipülasyonlar ve Türk Hukukunda Değerlendirmesi

**Sosyal Medya Üzerinden Yapılan Manipülasyonlar ve Türk Hukukunda Değerlendirmesi**

Sosyal medya, bireylere haber alma ve görüş paylaşma imkânı sağlayan özgür bir platformdur. Ancak bu ortamda yayılan sahte haberler, deepfake videolar, manipülatif yatırım tavsiyeleri veya tehdit içerikli mesajlar bireysel hakları ve kamu düzenini zedeler. Türkiye’de ifade özgürlüğü korunurken manipülasyonlara karşı cezai ve özel hukuki düzenlemeler de vardır. Bu yazı, sosyal medyada görülen manipülasyon türlerini ve bunlara ilişkin mevzuat ile Yargıtay kararlarını özetlemekte ve pratik öneriler sunmaktadır.

1. Dezenformasyon ve Sahte Haber

Gerçeğe aykırı bilgilerin kasten yayılması, toplumda panik veya ekonomik zarar yaratabilir. 7418 sayılı kanunla TCK’ya eklenen 217/A maddesi, ülkenin güvenliği veya kamu düzenine ilişkin gerçeğe aykırı bilginin halk arasında endişe yaratma amacıyla paylaşılmasını suç olarak tanımlar ve bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörür. Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2024’te yanlış bilgisini hızlıca düzelten bir gazeteciyi ve Görsel Manipülasyonlarn manipülasyon kastı gerektiğini belirtmiştir【246932139155459†L115-L137】. Böylece ifade özgürlüğü ile kasıtlı dezenformasyon arasındaki sınır çizilmişti##
2. Deepfake ve Görsel Manipülasyonlar

Yapay zekâ veya fotomontajla üretilen görseller, bir kişiyi yapmadığı eylemleri yapmış gibi göstererek itibarını zedeleyebilir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 2019/1770 E., 2019/8230 K. sayılı kararında, fotoğrafının izinsiz paylaşılması nedeniyle manevi tazminata hükmedilmesi onanmıştır【218620850098726†L129-L134】. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu da izinsiz paylaşımlar için eserin değerinin üc katına kadar tazminat talebine olanak tanır ve platformları kullanıcı paylaşımlarından sorumlu tutmaz【218620850098726†L171-L188】. Deepfake içerikler ayrıca kişisel verilerin hukuka aykırı ele geçirilmesi veya özel hayatın gizliliğinin ihlali gibi suçları doğurabilir; bu nedenle paylaşım öncesinde kişinin açık rızasının alınması gerekir.

Deepfake teknolojisinin gelişmesi, siyasiler ve ünlü kişiler hakkında uydurma videoların hızla yayılmasına yol açmıştır. Bu içerikler kamuoyunu yanıltmak ve kişinin toplumdaki itibarını sarsmak için kullanılabilir. Kişinin görüntüsünün izinsiz paylaşımı, KVKK ve TCK hükümleri gereği hapis cezasına konu olabilir.

. Borsa ve Finansal Manipülasyon

Finansal piyasalar dijitalleşirken sosyal medya, yatırımcıların bilgi kaynaklarından biri haline geldi. SPK Kanunu’nun 107’nci maddesi, gerçeğe aykırı bilgi vererek ya da hileli işlemlerle hisse fiyatlarını yapay olarak yükseltenlere iki yıldan beş yıla kadar hapis ve ağır para cezası öngörür【298383379100382†L195-L213】. Yargıtay 16. Ceza Dairesi’nin 2023 kararında, sosyal medyada koordineli hareket ederek belirli bir hissenin fiyatını yükselten kişilerin mahkûmiyeti onanmıştır【298383379100382†L290-L299】. Yatırımcılar sosyal medya tavsiyelerini sorgulamadan takip etmemeli; manipülasyon yapanların ağır cezalarla karşılaşabileceği unutulmamalıdır.

SPK, manipülasyonu ikiye ayırır: işlem bazlı manipülasyon, piyasada gerçeğe aykırı işlem görüntüsü vererek fiyatı etkilemek; bilgi bazlı manipülasyon ise uydurma haber veya söylentilerle yatırıcıyı yönlendirmektir. Sosyal medya, bilgi bazlı manipülasyonun ideal aracı olarak kullanılabilir. Bazı fenomenlerin takipçilerine belirli hisseleri aldirip ardından satış yaparak kazanc sağladığı görülmüş ve SPK bu kişilere ağır para cezaları uygulamıştır. Yatırımcılar yalnızca resmi kaynaklara ve lisanslı danışmanlara güvenmelidir.
4. Tehdit, Şantaj ve Siber Zorbalık

Dijital ortamda gönderilen tehdit ve şantaj mesajları, mağdurları psikolojik olarak yıpratır ve ciddi suç oluşturur. TCK 106. maddesi, bir kişiyi hayatı veya malvarlığı bakımından tehdit edenleri altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırır【444050105860550†L128-L155】. 107. madde, menfaat sağlamak amacıyla bir kişiyi zorla bir şeyi yapmaya veya yapmamaya mecbur edenlere iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası öngörür【444050105860550†L215-L224】. Suçun nitelikli hâli, eylemin anonim hesapla gerçekleştirilmesi veya kimliğini gizleyen bir araç kullanılması durumunda cezanın artmasına neden olur【444050105860550†L275-L303】. Sosyal medyada sık görülen “ifşa” tehdidi veya çıplak fotoğraf üzerinden şantaj gibi davranışlar bu kapsamda değerlendirilir.

Siber zorbalık mağdurları, özellikle gençler ve kadınlar olmak üzere geniş bir kesimi etkiler. Fail, mağdurun özel görüntülerini yayımlamakla tehdit ederek maddi veya cinsel taleplerde bulunabilir. IP adresi takibi ve platformların veri paylaşma yükümlülüğü, failin tespit edilmesini sağlar. Mağdurlar, ekran görüntüsü ve mesaj kayıtlarını delil olarak saklayarak savcılığa başvurmalıdır.

. İşyerinde Sosyal Medya ve Kişilik Hakları

İşverenler ve çalışanlar arasındaki güven ilişkisi, sosyal medya paylaşımlarıyla zedelenebilir. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2015/20589 E., 2015/24968 K. sayılı karan, işverenini küçültüü ifadeler paylaşan çalışanın işten çıkarılmasını haklı bulmuştur【507010250081972†L241-L257】. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 2014/331 K. sayılı kararı ise mesai arkadaşının fotoğrafını izinsiz flört sitesine yükleyen sanığın, kişisel verileri hukuka aykırı ele geçirme ve hakaret suçlarından sorumlu tutulmasına karar vermiştir【507010250081972†L333-L359】. Bu içtihatlar, sosyal medya paylaşımlarının iş yaşamındaki sonuçlarını ve kişilik haklarının önemini vurgular.

Çalışanların mesai arkadaşlarına yönelik hakaret içeren paylaşımlar yapması da hem ceza hukuku hem iş hukuku açısından sorun doğurur. İşverenler, çalışanların sosyal medya kullanımına ilişkin politikalar hazırlamalı ve gizlilik kurallarını açıklamalıdır. Çalışanlar da mesai arkadaşlarının fotoğraflarını veya özel bilgilerini paylaşırken açık rıza almalı ve kişilik haklarını gözetmelidir.

6. Algoritmalar ve Platform Sorumluluğu
Sosyal medya şirketleri, kullanıcıların gördüğü içerikleri öneri algoritmalarıyla şekillendirir ve bu durum manipülasyon riskini artırır. 5651 sayılı Kanun’da 2022’de yapılan değişiklikler, sosyal ağ sağlayıcılarına algoritmaların çalışma parametrelerini açıklama ve belirli suçlara ilişkin bilgi taleplerine cevap verme yükümlülüğü getirmiştir. Bu kurallara uymayan şirketlere on milyon lira idari para cezası ve bant genişliğinin daraltılması gibi yaptırımlar uygulanabilir【470374983844110†L150-L158】【470374983844110†L160-L176】. Platformlar, manipülatif içerikleri tespit etmek ve kullanıcıların güvenliğini sağlamakla sorumludur.

Algoritmaların kullanıcı tercihlerini manipüle etmesi, siyasi ve ekonomik sonuçlar doğurabilir. Örneğin bir sosyal ağda belirli görüşlerin veya ürünlerin diğerlerinden daha sık gösterilmesi, kamuoyunu yönlendirebilir. Avrupa Birliği’nde olduğu gibi Türkiye’de de algoritma şeffaflığının artırılması yönünde çalışmalar vardır; platformlar, öneri sistemlerinin parametrelerini açıklamak zorundadır.

. Koruyucu Önlemler ve Tavsiyeler

Sosyal medyada sorumluluk bilinciyle hareket etmek, manipülasyonların etkisini azaltır. Paylaşılan bilgilerin doğruluğunu kontrol etmek, yanlış bilgi yayıldığında hızla düzeltme yapmak; manipülasyon kastı arandığından TCK 217/A kapsamında sorumluluğu azaltabilir【246932139155459†L115-L137】. Görsel içerik paylaşırken açık rıza almak ve deepfake içeriklerden kaçınmak gerekir【218620850098726†L129-L134】【218620850098726†L171-L188】. Yatırım tavsiyeleri verirken gerçeğe aykırı bilgi yaymanın SPK Kanunu uyarınca ciddi cezalara yol açabileceği unutulmamalıdır【298383379100382†L195-L213】. Tehdit veya şantaj mağdurları delil toplamalı ve savcılığa başvurmalıdır【444050105860550†L275-L303】. İşverenler, sosyal medya politikalarıyla çalışanlarını bilgilendirmelidir【507010250081972†L241-L257】.
onuç

Sosyal medya üzerinden yapılan manipülasyonlar — sahte haber, deepfake, finansal manipülasyon veya tehdit — Türk hukukunda çeşitli düzenlemelerle yaptırıma bağlanmıştır. 217/A maddesi, FSEK ve kişilik haklarını koruyan hükümler, SPK’nın 107. maddesi ve tehdit–şantaj maddeleri ile hukuki çerçeve oluşturulmuştur. Yargıtay kararları, mahkemelerin teknolojik gelişmelere uyum sağlamak ve kişilik haklarını korumak yönündeki eğilimini gösterir. 5651 sayılı Kanun’un platformlara yönelik şeffaflık ve temsilci bulundurma yükükünlülkleri ise algoritmik manipülasyonu sınırlayarak kullanıcıların daha güvenli bir ortamda bilgi alışverişi yapmasını amaçlar【470374983844110†L150-L158】【470374983844110†L160-L176】. Kullanıcıların ve platformların hukuki sınırları bilerek hareket etmesi, sosyal medyada ifade özgürlüğünün korunmasını ve manipülasyonlardan doğacak zararların önlenmesini sağlayacaktır.