Şirketin Kendi Paylarının İktisabı: TTK ve AB Hukuku Karşılaştırması

Giriş

Şirketlerin kendi paylarını iktisap etmesi (share buy-back), modern şirketler hukukunda hem sermaye yapısını yönetme hem de ortaklık yapısını koruma aracı olarak kullanılmaktadır.
Bu işlem, ortaklara kâr payı dağıtımına alternatif bir yöntem olabileceği gibi, şirketin borsada kendi paylarını toplaması yoluyla piyasa fiyatını destekleme amacı da taşıyabilir.

Türkiye’de Türk Ticaret Kanunu (TTK m.379-389) bu konuyu ayrıntılı biçimde düzenlerken, Avrupa Birliği’nde 2006/68/EC sayılı Direktif (ve 2017’de AB Şirketler Hukuku kapsamında kodifiye edilen 2017/1132 sayılı Direktif) uyumlaştırıcı rol üstlenmektedir.

1. Hukuki Dayanaklar

1.1. Türk Hukuku – TTK m.379-389

Genel Yasak: Anonim şirketler kural olarak kendi paylarını iktisap edemez.
İstisnalar:
- Genel kurulun yetkilendirmesi ile %10 sınırına kadar iktisap (TTK m.379/2).
- Bedelsiz pay iktisabı.
- Şirket alacağının tahsili amacıyla cebri icra yoluyla iktisap.
Süre: Yetki en fazla 5 yıl için verilebilir.
Finansal Sınır: İktisap bedeli, yalnızca dağıtılabilir kâr ve serbest yedek akçelerden karşılanabilir.

1.2. AB Hukuku – 2017/1132 sayılı Direktif (Eski 2006/68/EC)

Genel İlke: Payların iktisabı, sermayenin korunması ilkesine sıkı bağlıdır.
Yetkilendirme: Genel kurulun en fazla 5 yıl süreyle yetki vermesi gerekir.
Oran Sınırı: %10 sınırı AB genelinde standarttır.
Finansal Kaynak: Dağıtılabilir kârdan veya serbest yedeklerden karşılanmalıdır.
Şeffaflık: İktisap edilen payların borsada bildirilmesi ve yıllık raporda gösterilmesi zorunludur.

2. Amaçlar ve Kullanım Alanları

Her iki hukuk sisteminde de kendi paylarını iktisap etmenin başlıca amaçları:

Sermaye Azaltımı / Yapılandırma
Çalışan Hisse Senedi Planları (ESOP)
Piyasa Fiyatının Desteklenmesi
Düşmanca Devralmalara Karşı Savunma

📌 Fark: AB hukukunda piyasa manipülasyonu riski nedeniyle halka açık şirketlerde buy-back işlemleri sıkı piyasa gözetimine tabidir; Türkiye’de ise SPK düzenlemeleri (özellikle BIST şirketleri için) bu gözetimi sağlar.

3. Usul ve Sınırlamalar

Konu	TTK Düzeni	AB Düzeni
Yetki	Genel kurul, en fazla 5 yıl	Genel kurul, en fazla 5 yıl
Oran	%10	%10
Finansman	Dağıtılabilir kâr ve serbest yedekler	Dağıtılabilir kâr ve serbest yedekler
Raporlama	Yönetim kurulu raporu + Tescil	Yıllık rapor + Piyasa bildirimi
İstisnalar	Bedelsiz pay, cebri icra, zarar telafisi	Bedelsiz pay, cebri icra, çalışan planları

4. Hukuki Sonuçlar

4.1. Payların Oy ve Kâr Payı Hakları

TTK m.389: İktisap edilen paylar oy hakkı doğurmaz, kâr payı dağıtımına katılamaz.
AB Hukuku: Aynı şekilde, oy ve kâr payı hakları askıya alınır.

4.2. Payların Elden Çıkarılması veya İptali

TTK: İktisap edilen paylar 3 yıl içinde elden çıkarılmazsa sermaye azaltılır.
AB Hukuku: Elden çıkarma süresi üye devletlere bırakılmış, çoğunlukla 3 yıl olarak uygulanır.

5. Yargıtay ve ABAD (Avrupa Birliği Adalet Divanı) Uygulaması

📌 Yargıtay 11. HD, 2018/3652 E., 2020/2415 K.: Şirketin kendi payını iktisabı sırasında yetkisiz işlem yapılmışsa, işlem hükümsüzdür.
📌 ABAD – Case C-42/95 Siemens AG: Pay iktisaplarının sermaye korunması ilkesini zedelemeyecek şekilde yapılması gerektiği vurgulanmıştır.

6. Karşılaştırmalı Değerlendirme

TTK ve AB hukuku büyük ölçüde paralel olup, özellikle %10 sınırı, 5 yıllık yetki süresi ve dağıtılabilir kâr kaynağı zorunluluğu ortaktır.
AB hukukunda şeffaflık ve yatırımcı bilgilendirmesi daha ileri düzeydedir.
Türkiye’de halka açık şirketler için SPK’nın ek buy-back düzenlemeleri, AB’deki piyasa kötüye kullanım düzenlemeleriyle örtüşmektedir.

7. Sonuç

Şirketin kendi paylarını iktisabı, hem TTK hem AB hukuku açısından istisnai ve sıkı denetim altında bir işlemdir.
Yönetim kurulları, bu işlemi planlarken:

Genel kurul yetkisini,
Finansal kaynak uygunluğunu,
Raporlama ve bildirim yükümlülüklerini
eksiksiz yerine getirmelidir.

Aksi halde, hem işlem geçersiz sayılabilir hem de yönetim kurulu üyeleri TTK m.553 uyarınca sorumlulukla karşılaşabilir.

Single Blog Title