Single Blog Title

This is a single blog caption

Şirket Varlıkları Due Diligence Sürecinde Nasıl Sınıflandırılır?

Giriş

Şirket satın alımı, birleşme ya da yatırım kararlarında en kritik aşamalardan biri due diligence yani hukuki ve finansal inceleme sürecidir. Bu süreçte şirketin maddi varlıklarının mülkiyeti, hukuki statüsü ve üzerindeki sınırlamalar detaylı şekilde değerlendirilmelidir. Özellikle tapulu taşınmazlar, makine-teçhizat gibi maddi duran varlıklar, taşıtlar, ruhsatlar, sigorta poliçeleri gibi belgeler, şirketin malvarlığı yapısını net biçimde ortaya koyar.

Bu makalede, şirket varlıklarının due diligence sürecinde nasıl sınıflandırıldığı, hangi belgelerin talep edildiği ve bu belgelerin hangi riskleri ortaya çıkardığı teorik ve pratik boyutlarıyla açıklanacaktır.


1. Maddi Duran Varlıkların Sınıflandırılması: Ne İncelenir?

Maddi duran varlıklar, şirketin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan ve uzun vadeli kullanım ömrü olan fiziksel varlıklardır. Bunlar arasında en sık karşılaşılan unsurlar:

  • Taşınmazlar (arsa, bina, depo vb.)

  • Makine ve üretim hatları

  • Araçlar

  • Ofis ekipmanları

  • Demirbaşlar

Due diligence sürecinde bu varlıklar aşağıdaki yönlerden değerlendirilir:

  • Mülkiyet kim adına kayıtlı?

  • Rehin, ipotek, haciz gibi sınırlamalar var mı?

  • Sigortalı mı, değilse neden?

  • İlgili ruhsatlara sahip mi?

Bu sorulara alınacak yanıtlar, yatırımcı açısından ciddi karar kriterleri oluşturur.


2. Tapu Kayıtlarının İncelenmesi: Mülkiyet ve Hukuki Sınırlamalar

Bir taşınmazın şirket aktiflerinde gösterilmesi, tek başına mülkiyetin şirkete ait olduğunu garanti etmez. Tapu kayıtları incelenmeden bu konuda net kanaate varılamaz.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

  • Malik şirket mi, ortak mı? Bazı şirketlerde taşınmazlar şirket değil ortaklar adına kayıtlı olabilir.

  • İpotek Şerhi: Banka veya üçüncü kişi lehine ipotek varsa yatırım sonrası kullanım ve tasarruf imkânı sınırlı olabilir.

  • İrtifak ve şufa hakları: Başka şahıs veya kamu lehine tanınmış irtifak hakları varsa yatırımcıyı bağlayabilir.

  • İmar durumuna aykırılık: İskân belgesi olmayan veya yapı kayıt belgesiyle geçici statüde bulunan taşınmazlar, uzun vadede ciddi risk taşır.


3. Ruhsat Belgeleri: Kullanım Amacına Uygunluk ve İdari Riskler

Taşınmazın üretim, ofis veya depo olarak kullanımı için ilgili belediyeden alınması gereken iş yeri açma ve çalışma ruhsatı, yapı kullanma izni, imar uygunluk belgesi gibi belgelerin varlığı zorunludur.

Hukuki Riskler:

  • Ruhsatsız faaliyet, idari para cezasına veya faaliyetin durdurulmasına neden olabilir.

  • Ruhsatın eski ortak ya da kiracı adına alınmış olması halinde yatırımcı bu faaliyeti sürdüremez.

  • Faaliyet konusu ile ruhsat kapsamı arasında uyumsuzluk (örneğin gıda üretimi yapılan yerde sanayi ruhsatı) ciddi mevzuat ihlallerine yol açabilir.


4. Sigorta Poliçeleri: Malvarlığının Korunma Düzeyi

Şirketin sahip olduğu varlıklar sigorta kapsamında mı?
Hangi risklere karşı sigorta yapılmış?
Kim sigortalı gösterilmiş?

İncelenmesi Gerekenler:

  • Yangın, hırsızlık, doğal afet gibi riskler sigorta kapsamında mı?

  • Sigorta poliçesi şirket adına mı, yoksa leasing şirketi veya malik adına mı?

  • Varlık sigortalı ama teminat kapsamı çok düşük mü?

Örnek: 10 milyon TL değerindeki bir makine hattı, yalnızca 500 bin TL bedelle sigortalanmışsa, olası hasarda tazminat tutarı şirketi kurtaramayacaktır.


5. Örnek Olay: Sahte Mal Varlığı Üzerinden Hatalı Yatırım

Bir teknoloji şirketine yatırım yapan fon, şirketin aktifinde gösterilen bir yazılım merkezinin 25 milyon TL değerinde olduğunu beyan eden bilançoya güvenerek yatırım yaptı. Ancak tapu sorgusunda bina şirket adına değil; bir grup ortağın farklı şirketi adına kayıtlı çıktı. Şirket sadece “kullanım hakkı”na sahipti ve bu da muvazaalı bir kira sözleşmesine dayanıyordu. Kira süresinin 2 yıl sonra bitmesi nedeniyle yatırımın temeli çöktü.

Sonuç: Yatırımcı sözleşmeden çekildi ve zarar tazmini için dava açtı.


6. Maddi Duran Varlıkların Leasing mi, Mülkiyet mi Olduğu Nasıl Ayırt Edilir?

Bazı şirketler, aktiflerinde görülen makineleri veya araçları operasyonel kiralama ya da finansal kiralama (leasing) yoluyla edinmiş olabilir.

Ayırt Edici Belgeler:

  • Finansal Kiralama Sözleşmesi: Varlık kullanım hakkı şirkette, ancak mülkiyet leasing firmasındadır.

  • Mülkiyetin Geçişi: Sözleşmede sonunda devredileceğine dair hüküm varsa bile, fiili devralınana kadar risk yatırımcıya geçmez.

Bu durum, özellikle üretim hattı gibi kritik ekipmanların devrinde çok büyük önem arz eder. Varlık devredilemiyorsa, üretim sürdürülemez.


7. Varlıkların İhtiyati Haciz veya Rehinli Olması

Şirket aktiflerinde gösterilen varlıkların üzerindeki sınırlamalar, şirketin ekonomik özgürlüğünü etkiler.

Hukuki Sınırlamalar:

  • İhtiyati haciz şerhi varsa, üçüncü kişi lehine tedbir uygulanmış demektir.

  • İpoteğe konu taşınmazlar, borç ödenmezse elden çıkabilir.

  • Makine ve ekipmanlar üzerinde ticari işletme rehni varsa, kredi kuruluşu doğrudan satış yetkisine sahiptir.

Bu durum, şirketin varlıklarının yatırımcıya fiilen devrini imkânsız hale getirebilir.


8. Tablolarda Görünen Ancak Mevcut Olmayan Varlıklar

Due diligence sırasında en sık karşılaşılan risklerden biri de şudur:

Aktifte görünen varlıkların fiziken mevcut olmaması.

Bunun çeşitli nedenleri olabilir:

  • Satılmış ama kayıtlardan düşülmemiş

  • Hurdaya çıkmış ancak değer kaybı yazılmamış

  • Başka şirkete devredilmiş ama beyan edilmemiş

Bu nedenle fiziki envanter kontrolü ile muhasebe kayıtlarının karşılaştırılması şarttır.


Sonuç

Şirketin maddi duran varlıkları yalnızca bilanço kalemi değildir. Onlar, yatırımcının somut güvencesi ve iş planının temelidir. Bu varlıkların kime ait olduğu, nasıl korunduğu, ne kadar süreyle elde tutulabileceği ve üzerinde tasarruf yetkisi olup olmadığı gibi hususlar yatırım kararında belirleyicidir.

Due diligence sürecinde tapu kayıtları, ruhsat belgeleri ve sigorta poliçeleri titizlikle incelenmeli; gerekirse fiziki varlık sayımı da yapılmalıdır. Her bir belge, yatırımcının alacağı riski ve muhtemel yükümlülüğü doğrudan etkiler.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Leave a Reply

Open chat
Avukata İhtiyacım var
Merhaba
Hukuki Sorunuz nedir ?
Call Now Button