Şirket Nedir ? Türleri Nelerdir ?

Giriş

Ekonomik hayatın temel aktörlerinden biri olan şirketler, sadece ticari kazanç elde etmek isteyen girişimciler için değil, aynı zamanda yatırımcılar, çalışanlar ve devlet açısından da büyük önem taşır. Şirketler, hem mal ve hizmet üretiminde önemli roller üstlenir hem de vergi geliri, istihdam ve yatırım olanakları açısından ülke ekonomisine katkı sağlar.

---

1. Şirket Kavramı: Hukuki ve Ekonomik Tanım

Hukuki Tanım:

Türk Borçlar Kanunu’nun 620. maddesine göre:

“Şirket, iki veya daha çok kişinin, emek ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak için birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir.”

Bu tanım, şirketi bir sözleşmeye dayalı olarak doğan bir ortaklık ilişkisi olarak görür. En önemli özelliklerinden biri, ortak amaç etrafında birleşilmesidir. Bu ortak amaç genellikle kâr elde etmektir.

Ekonomik Tanım:

Ekonomik açıdan bakıldığında ise şirket, sermaye, emek ve girişim faktörlerinin bir araya gelerek katma değer yarattığı bir üretim organizasyonudur.

---

2. Şirketlerin Hukuki Niteliği

Türk hukukunda şirketler, özel hukuk tüzel kişileri arasında yer alır. Tüzel kişilik, şirketin kendi adına hak ve borç sahibi olabileceği anlamına gelir. Bu özellik, özellikle mal varlığı, borçlanma ve dava açma gibi işlemlerde şirketin ortaklardan bağımsız hareket edebilmesini sağlar.

---

3. Şirket Türleri: Ana Ayırım

Türk hukuk sisteminde şirketler iki ana kategoriye ayrılır:

• Adi şirketler (adi ortaklıklar)
• Ticaret şirketleri

Bu ayrım, şirketin Ticaret Sicili’ne kayıtlı olup olmamasına göre yapılır. Ticaret şirketleri ayrıca tacir sıfatını haizken, adi şirketler bu sıfata sahip değildir.

---

4. Adi Şirket (Adi Ortaklık)

Tanımı:

Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. En basit şirket modelidir. İki ya da daha fazla kişinin sözleşme ile bir araya gelerek oluşturduğu, tüzel kişiliği olmayan bir ortaklık türüdür.

Özellikleri:

• Tüzel kişiliği yoktur.
• Ticaret siciline kayıt gerekmez.
• Ortaklar birlikte yönetir ve sorumluluk taşır.
• Ortaklar şirket borçlarından müteselsilen (zincirleme) ve sınırsız sorumludur.

Uygulama Alanı:

Genellikle küçük çaplı, aile içi ortaklıklar, girişimci projeler, geçici işler için tercih edilir.

---

5. Ticaret Şirketleri

Tanımı:

Türk Ticaret Kanunu’na göre belirli şekil ve usule göre kurulan, tüzel kişiliğe sahip ve ticari amaç güden şirketlerdir.

Türleri:

Ticaret şirketleri, şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri olarak ikiye ayrılır.

---

A. Şahıs Şirketleri

Ortakların kişiliklerinin ön planda olduğu ve güven ilişkisine dayalı şirketlerdir.

1. Kollektif Şirket (TTK m.211-303):

• Tüm ortaklar gerçek kişi olmalıdır.
• Ortaklar şirket borçlarından sınırsız sorumludur.
• Tüzel kişiliğe sahiptir.
• Yönetim hakkı kural olarak tüm ortaklara aittir.

2. Komandit Şirket (TTK m.304-328):

• İki tip ortak vardır:
  • Komandite ortak: Şirket borçlarından sınırsız sorumlu
  • Komanditer ortak: Sadece koyduğu sermaye kadar sorumlu
• Tüzel kişiliği vardır.

Not: Komandit şirketin “sermayesi paylara bölünmüş” olan türü de bulunmaktadır, bu yapı daha çok sermaye şirketi özelliği taşır.

---

B. Sermaye Şirketleri

Ortakların şirkete koydukları sermaye ile sınırlı sorumluluk taşıdığı, daha çok büyük işletmelere uygun şirket türüdür.

1. Limited Şirket (TTK m.573-644):

• En az 1, en fazla 50 ortakla kurulabilir.
• Sermaye paylara bölünmüştür.
• Ortaklar sadece koydukları sermaye kadar sorumludur.
• Tüzel kişiliğe sahiptir.
• Müdürler tarafından yönetilir.

2. Anonim Şirket (TTK m.329-563):

• En az 1 pay sahibi ile kurulur.
• Sermaye, paylara bölünmüştür.
• Pay devri kolaydır, yatırımcılar açısından elverişlidir.
• Yönetim kurulu ve genel kurul sistemi ile çalışır.
• Büyük ölçekli projeler için uygundur (örneğin halka arz, hisse senedi ihracı gibi).

---

6. Özel Şirket Türleri ve Yeni Girişimler

1. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket

Hem şahıs hem sermaye şirketlerinin özelliklerini taşıyan melez bir yapıdır. Komanditer ortaklar anonim şirketlerdeki gibi pay sahibidir, komandite ortaklar ise yönetimden sorumludur.

2. Holdingler

Birden fazla şirketin sermayesine sahip olan veya onları yöneten üst yapılar şeklinde kurulan, genellikle anonim şirket şeklindeki yapılardır.

3. Start-up Şirketler

Yeni nesil teknoloji firmaları, uygulamada genellikle limited veya anonim şirket şeklinde kurulurlar. Yatırım alma süreçlerinde genellikle anonim şirket yapısı tercih edilir.

---

7. Şirket Türü Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Sermaye miktarı (örneğin Anonim şirket için asgari 250.000 TL)
• Ortak sayısı
• Sorumluluk düzeyi
• Vergisel avantajlar
• Yatırımcı ilgisi
• Pay devri kolaylığı
• Kamuya açıklık – halka arz hedefi

---

8. Sonuç: Doğru Şirket Türü, Sağlam Yapının Temelidir

Şirket kurmak, sadece bir ticari maceraya başlamak değil, aynı zamanda hukuki, mali ve idari anlamda bir organizasyon oluşturmaktır. Yanlış seçilmiş bir şirket türü, ileride büyük maliyetlere ve risklere yol açabilir.

Gözdenur Turna