Şirket Birleşme ve Devralma Süreçleri – Hukuki ve Pratik Rehber

Giriş

Şirket birleşmeleri ve devralmalar (Mergers & Acquisitions – M&A), ticari hayatta büyüme, pazar payı artırma veya stratejik yatırım hedefleri için başvurulan önemli kurumsal işlemlerdir.
Türk hukukunda bu süreçler, Türk Ticaret Kanunu (TTK), Rekabetin Korunması Hakkında Kanun ve sermaye piyasası mevzuatı başta olmak üzere çok sayıda düzenlemeye tabidir.

---

1. Hukuki Dayanak

Şirket birleşme ve devralma işlemlerinin hukuki altyapısı şu başlıca mevzuatlarla belirlenir:

• Türk Ticaret Kanunu (TTK m.136 – m.158)
  Anonim, limited ve kooperatif şirketlerde birleşme ve devralma esasları.

• Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (4054 sayılı Kanun)
  Rekabet Kurulu’na bildirim ve izin süreçleri.

• Sermaye Piyasası Kanunu
  Halka açık şirketlerde SPK düzenlemeleri.

• Vergi Usul Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu
  Vergisel kolaylıklar ve yükümlülükler.

---

2. Birleşme ve Devralma Kavramları

2.1 Birleşme

İki veya daha fazla şirketin tek bir tüzel kişilik altında faaliyet göstermesi.
Türleri:

• Devralma şeklinde birleşme: Bir şirketin diğerini tüm aktif ve pasifleriyle devralması.

• Yeni kuruluş şeklinde birleşme: Birleşen şirketlerin tüzel kişiliklerinin sona erip yeni bir şirket kurulması.

2.2 Devralma

Bir şirketin, diğer bir şirketin tüm malvarlığını, hak ve borçlarını üstlenerek bünyesine katmasıdır. Genellikle şirket satın alma olarak bilinir.

---

3. Şirket Birleşme ve Devralma Sürecinin Aşamaları

3.1 Ön İnceleme (Due Diligence)

• Mali tablolar, sözleşmeler, personel durumu, fikri mülkiyet hakları ve davaların incelenmesi.

• Olası risklerin ve borçların tespiti.

3.2 Stratejik Planlama

• Birleşme veya devralmanın ticari hedeflerinin belirlenmesi.

• Şirket değeri ve fiyatlama çalışmaları.

3.3 Niyet Mektubu (Letter of Intent – LOI)

• Tarafların işlem niyetini ortaya koyan, bağlayıcı olmayan ancak süreci yönlendiren belge.

3.4 Birleşme Sözleşmesi

• TTK m.146 gereği yazılı olarak yapılmalı ve yönetim organları tarafından imzalanmalı.

• Şirket unvanları, birleşme şekli, pay değişim oranı, malvarlığı listesi gibi hususları içermeli.

3.5 Yönetim Organı ve Genel Kurul Onayı

• Anonim ve limited şirketlerde genel kurul kararı ile onay gerekir.

• Karar nisapları TTK’da belirlenmiştir.

3.6 Rekabet Kurumu Onayı

• 4054 sayılı Kanun uyarınca belirli ciro eşiklerinin aşılması halinde Rekabet Kurulu izni şarttır.

3.7 Ticaret Siciline Tescil ve İlan

• Birleşme/Devralma kararı ticaret siciline tescil edilir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir.

3.8 Vergisel ve Mali İşlemler

• Kurumlar Vergisi Kanunu m.19-20 birleşmelerde vergisel kolaylıklar sağlar.

• KDV istisnası ve devir kolaylıkları uygulanabilir.

---

4. Birleşme ve Devralmalarda Dikkat Edilecek Hususlar

• Pay sahiplerinin haklarının korunması.

• Azınlık pay sahiplerine ayrılma hakkı tanınması (SPK düzenlemelerinde).

• Borçların ve teminatların devri konusunda sözleşmesel düzenlemeler.

• Çalışan haklarının korunması (İş Kanunu m.6).

• Fikri mülkiyet haklarının devri.

---

5. Yargıtay Uygulamasından Örnekler

• Yargıtay 11. HD, 2018/4513 E., 2019/1273 K.
  Birleşme sözleşmesinde yer alan pay değişim oranlarının adil ve makul olması gerektiği, aksi halde ortakların iptal davası açabileceği.

• Yargıtay 11. HD, 2016/7633 E., 2018/2296 K.
  Devralma işlemlerinde ticaret siciline tescil anının hak ve borç devri için belirleyici olduğu.

---

6. Sonuç

Şirket birleşme ve devralma süreçleri, hem hukuki hem mali hem de stratejik açıdan titizlikle yürütülmesi gereken karmaşık işlemlerdir.
Yanlış planlama, eksik sözleşme veya hukuki izinlerin alınmaması ciddi zararlara yol açabilir. Bu nedenle sürecin, deneyimli hukukçular, mali müşavirler ve yatırım danışmanları ile birlikte yürütülmesi önerilir.