Şike Suçu Nedir?
Giriş: Şike Kavramının Hukuki ve Sportif Boyutu
Sporun temelini adalet, dürüstlük ve rekabet eşitliği oluşturur. Bu nedenle spor faaliyetlerinde sonuçların manipüle edilmesi, müsabaka akışının kasıtlı biçimde değiştirilmesi veya çıkar amacıyla sporcuların, hakemlerin ya da yöneticilerin yönlendirilmesi hem spor hukuku hem de ceza hukuku açısından ağır bir ihlaldir. Türkiye’de şike suçu esas olarak 6222 sayılı “Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun” kapsamında düzenlenmiştir; TCK hükümleri ise tamamlayıcı nitelikte uygulanır.
Bu makalede şikenin hukuki niteliği, suçun unsurları, fail ve mağdur kavramları, ceza yaptırımları, Yargıtay içtihatları ve spor disiplin hukuku ile ilişkisi ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır.
I. Şike Suçunun Tanımı
6222 sayılı Kanun’un 11. maddesi, şike ve teşvik primi suçlarını özel olarak düzenler. Kanunun sistematiğine göre şike;
“Bir müsabakanın sonucunu veya akışını etkilemek amacıyla, doğrudan veya dolaylı bir menfaat temini yahut vaat edilmesi suretiyle yapılan hileli davranışlar.”
şeklinde tanımlanabilir.
Burada dikkat edilmesi gereken noktalar:
-
Şike mutlaka menfaat sağlama veya menfaat vaadi içerir.
-
Eylemin müsabaka sonucunu etkileme kastı olmalıdır.
-
Manipülasyon doğrudan olabileceği gibi dolaylı yöntemlerle de gerçekleştirilebilir.
-
Sadece futbol için değil, tüm spor dalları için geçerlidir.
II. Şike Suçunun Unsurları
1. Fail (Suçun İşleyeni)
6222 sayılı Kanun, fail bakımından geniş bir kapsama sahiptir. Şike suçunu işleyebilecek kişiler:
-
Sporcu
-
Teknik direktör / antrenör
-
Hakem ve yardımcı hakem
-
Kulüp yöneticisi
-
Kulüp çalışanı
-
Temsilci, gözlemci
-
Bahis örgütü bağlantılı kişiler
-
Herhangi bir üçüncü kişi
Yargıtay uygulamasında failin spor camiasına mensup olması şart değildir.
2. Mağdur
Suçun mağduru doğrudan:
-
Toplum, seyirciler ve spor kamuoyu,
-
Müsabakaya katılan kulüpler,
-
Spor organizatörleri
olarak kabul edilmektedir. Sporun güvenilirliğinin zedelenmesi sebebiyle mağdur kavramı geniş yorumlanır.
3. Maddi Unsur
Şike fiilinin oluşması için şu davranışlardan en az birinin gerçekleşmiş olması gerekir:
-
Sporcuya para verilmesi
-
Hakemin yönlendirilmesi
-
Rakip takım oyuncularına maddi vaat
-
Maç sonucunu değiştirmeye yönelik anlaşma
-
Takımın kasıtlı kötü performans göstermesi
-
Şike amaçlı toplantı yapılması
-
Delil gizleme, belge değiştirme, para transferleri
4. Manevi Unsur (Kast)
Suç doğrudan kastla işlenebilir. Failin müsabaka sonucunu etkileme bilinci ve iradesi bulunmalıdır. Taksir mümkün değildir.
III. Teşebbüs, İştirak ve İçtima
1. Teşebbüs
Menfaat teklif edilmiş fakat sporcu teklifi kabul etmemişse dahi, fail şike suçuna teşebbüs etmiş olur. Tamamlanması şart değildir.
Yargıtay 5. Ceza Dairesi birçok kararında, “teklif-teşebbüs” ilişkisini geniş yorumlamıştır.
2. İştirak
Şike eylemleri çoğunlukla örgütlü yapılır. Birden fazla kişinin birlikte hareket etmesi hâlinde:
-
Azmettiren,
-
Yardım eden,
-
İşbirlikçi,
-
Organizasyonu yöneten
kişiler ortak fail olarak sorumlu tutulur.
3. Suçların İçtiması
Şike suçuyla birlikte:
-
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (TCK 220)
-
Rüşvet (TCK 252)
-
Nitelikli dolandırıcılık
-
Kara para aklama
gibi suçlar da gündeme gelebilir. Bu durumda gerçek içtima hükümleri uygulanır.
IV. Şike Suçunun Cezası
6222 sayılı Kanun m.11’e göre şike suçunun yaptırımları şöyledir:
1. Temel Ceza
1 yıldan 3 yıla kadar hapis + 20.000 güne kadar adli para cezası
2. Nitelikli Hâl
Aşağıdaki kişilerin suçu işlemesi hâlinde ceza yarı oranında artırılır:
-
Sporcu
-
Hakem
-
Teknik direktör
-
Kulüp yöneticisi
-
Gözlemci / temsilci
-
Federasyon görevlisi
3. Menfaatin Büyük Olması
Sağlanan menfaat yüksek meblağda ise ceza yarıdan iki katına kadar artırılır.
4. Teşvik Primi
Teşvik primi, rakip takım oyuncularına bir başka takımın lehine performans göstermesi amacıyla menfaat teklif edilmesidir. Bu durumda ceza:
-
Bir yıla kadar hapis,
-
5.000 güne kadar adli para cezasıdır.
Teşvik primi şikeden daha hafif cezalandırılır.
V. Şike Soruşturmalarında Deliller
Şike dosyalarında delil değerlendirmesi çok yönlüdür. Yargıtay uygulaması uyarınca geçerli kabul edilen deliller:
-
Banka hesap hareketleri
-
Kripto varlık transferleri
-
Telefon kayıtları (HTS, baz istasyonu)
-
WhatsApp yazışmaları
-
Şifreli mesajlaşma uygulamaları
-
Teknik takip (CMK 135) ile alınan tape kayıtları
-
Para alışverişine ilişkin kamera görüntüleri
-
Tanık beyanları
-
Kulüp içi whatsapp ve telegram grupları
-
Sporcuların olağan dışı performans değişimleri
Özellikle “performans analizi–şike ilişkisi” Yargıtay tarafından destekleyici delil olarak kabul edilmektedir.
VI. Yargıtay’ın Şike Suçuna Yaklaşımı
1. Kastın Farkındalıkla İspatı
Yargıtay, şike suçunda kastın varlığını göstermek için şu kriterleri önemser:
-
Menfaat vaadinin açık olması
-
Para transferinin olağan dışı olması
-
Görüşme ve mesaj içerikleri
-
Müsabaka öncesi/sonrası ilişkiler
-
Failin görev ve konumunun etkisi
2. Sadece Performans Düşüklüğü Yeterli Değil
Yargıtay birçok kararında şu vurguyu yapmıştır:
“Bir sporcunun kötü performans göstermesi tek başına şike suçu bakımından yeterli değildir.”
Bu nedenle maddi deliller olmadan sadece saha içi performansa dayanılarak şike ispatlanamaz.
3. Örgütlü Yapı Varsa Ceza Artar
Özellikle yasa dışı bahis örgütleriyle bağlantılı kişilerin şike eylemleri daha ağır değerlendirilir ve TCK 220 kapsamında örgüt suçundan cezalandırma gündeme gelir.
VII. Spor Hukuku ile Ceza Hukuku Arasındaki Bağ
1. TFF Etik Kurulu – Disiplin Soruşturmaları
Örneğin futbolda şike şüphesi olduğunda süreç şu şekildedir:
-
İhbar veya şüphe
-
TFF Etik Kurulu ön inceleme
-
PFDK sevki
-
Tahkim Kurulu başvurusu
-
Ceza yargılaması (savcılık soruşturması)
2. İki Süreç Birbirinden Bağımsızdır
Ceza davası ile TFF disiplin süreci birbirinden bağımsızdır. Ceza davasında beraat edilmesi, TFF’nin disiplin cezası vermesini engellemez.
Tahkim Kurulu birçok kararında spor disiplin hukuku ile ceza yargılamasının farklı standartlara tabi olduğunu vurgulamıştır.
VIII. Şike Suçunda Zamanaşımı
Şike suçunda zamanaşımı hesaplaması:
-
Temel suç: 8 yıl
-
Nitelikli hâl: 12 yıl
-
Örgüt bağlantısı varsa daha uzun
Uygulamada şike delilleri genellikle teknik takip içeren uzun soruşturmalar sonucu ortaya çıktığından zamanaşımı ender görülür.
3. Sporcu Savunmalarında “Performans Kasıtlı mı?” Testi
Saha içinde doğal performans dalgalanmaları ile kasıtlı eylem ayrıştırılmalıdır.
4. Şike–Teşvik Ayrımı
Teşvik suçunun daha hafif cezalandırılması savunma stratejilerinde önemli bir unsurdur.
Sonuç
Şike suçu hem spor hukuku hem de ceza hukuku bakımından en ciddi ihlallerden biridir. 6222 sayılı Kanun, şike eylemlerini geniş kapsamlı bir biçimde düzenleyerek fail grubunu oldukça geniş tutmuştur. Yargıtay içtihatları, şike suçunun menfaat karşılığında yapılan hileli davranışlar ile sınırlı olduğunu, performans düşüklüğünün tek başına yeterli olmadığını vurgulamaktadır.
Spor hukukunun disiplin süreçleri ile ceza yargılaması birbirinden bağımsız ilerlediğinden, hukuki değerlendirme çok yönlü yapılmalı, teknik deliller titizlikle incelenmeli ve savunma stratejileri detaylı oluşturulmalıdır.
About Post Author
