Senette Kefalet ve Aval Hükümleri
Senette Kefalet ve Aval Hükümleri
1. Giriş
Ticari hayatın güvenliğini sağlayan en önemli araçlardan biri, kambiyo senetleridir. Bono, poliçe ve çek; hem ödeme aracı hem de kredi vasıtası olarak kullanılır. Ancak bu senetlerin güvenilirliği yalnızca borçlunun mali durumuna bağlı değildir. Çoğu zaman borcun ifasını garanti altına almak için üçüncü kişilerin taahhüdüne de ihtiyaç duyulur. İşte bu noktada kefalet ve aval kurumları devreye girer.
Kefalet, borçlunun edimini yerine getirmemesi halinde kefilin devreye girmesini sağlayan bir garanti sözleşmesidir. Aval ise, kambiyo senetlerine özgü ve daha katı nitelikte bir garanti kurumudur. Bu makalede, kefalet ve aval kavramları, hukuki dayanakları, özellikleri ve Yargıtay kararları ışığında uygulamadaki etkileri incelenecektir.
2. Kefalet Kavramı
2.1. Tanım
Kefalet, bir borcun ödenmemesi ihtimaline karşı, üçüncü bir kişinin (kefil) borçlunun edimini üstlenmesini konu alan şahsi teminat sözleşmesidir.
2.2. Hukuki Dayanak
- Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 581-603 → Kefalet sözleşmesinin şartları, türleri ve hükümleri.
- TTK m. 776 vd. → Bono ve diğer kambiyo senetlerine ilişkin hükümler.
2.3. Özellikleri
- Yan borç niteliğindedir; asıl borç sona ererse kefalet de sona erer.
- Yazılı şekilde yapılmalı, kefilin el yazısıyla yazdığı tutar ve sorumluluk kaydı bulunmalıdır.
- Kefalet, kanunen sınırlı şekilde düzenlenmiştir; özellikle tüketicinin korunması amacıyla sıkı şartlara bağlanmıştır.
3. Aval Kavramı
3.1. Tanım
Aval, kambiyo senetlerine özgü bir garanti şeklidir. Aval veren kişi, senetteki borçlulardan birinin (düzenleyen, kabul eden veya ciranta) borcunu ödeyeceğini taahhüt eder.
3.2. Hukuki Dayanak
- TTK m. 702-703 (Poliçe), m. 776-778 (Bono), m. 780 vd. (Çek) → Aval hükümleri.
- Aval, TBK’daki kefalet hükümlerinden bağımsız olarak, kambiyo hukukuna özgü kurallara tabidir.
3.3. Özellikleri
- Aval, kefaletin aksine bağımsız bir borç doğurur.
- Aval verenin sorumluluğu, asıl borçtan bağımsızdır.
- Aval, cirantaların zincirine eklenen bir güvence mekanizmasıdır.
4. Kefalet ile Aval Arasındaki Farklar
| Kriter | Kefalet | Aval |
|---|---|---|
| Hukuki Dayanak | TBK m. 581 vd. | TTK m. 702, 776, 780 vd. |
| Borcun Niteliği | Yan borç (fer’i) | Bağımsız borç (asli) |
| Şekil Şartı | Yazılı, el yazısı zorunluluğu | Senet üzerine imza yeterlidir |
| Def’i İmkanları | Kefil, alacaklıya bazı def’ileri ileri sürebilir | Avalist, def’i ileri süremez |
| Bağımlılık | Asıl borca sıkı sıkıya bağlıdır | Borçtan bağımsızdır |
| Uygulama Alanı | Genel borç ilişkileri | Yalnız kambiyo senetleri |
5. Avalin Şekil ve Geçerlilik Şartları
- Aval, mutlaka senet üzerinde veya senede bağlı alonjda verilmelidir.
- “Aval içindir” ibaresi veya benzeri yazı ile birlikte avalistin imzası gerekir.
- Kimin lehine verildiği belirtilmemişse, düzenleyen lehine verilmiş sayılır.
📌 Aval, senet dışında ayrı bir sözleşmeyle verilemez.
6. Kefalet ve Avalin Hukuki Etkileri
6.1. Kefaletin Etkileri
- Kefil, borçlu ödemediğinde devreye girer.
- Borcun sona ermesi veya alacaklının borçluya tanıdığı ek süre, kefili de etkiler.
- Kefil, ödeme yaptıktan sonra borçluya rücu edebilir.
6.2. Avalin Etkileri
- Avalist, senet borçlusu gibi doğrudan sorumludur.
- Hamil, avaliste doğrudan başvurabilir.
- Avalist, ödediği tutarı asıl borçluya rücu edebilir.
7. Yargıtay Kararları
- Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Aval veren, asıl borçlunun tabi olduğu def’ileri ileri süremez.
- Yargıtay 19. HD, 2016/9421 K.: Aval, kambiyo senetlerinde bağımsız bir taahhüt olup kefalet hükümleri uygulanmaz.
- Yargıtay HGK, 2015/1251 K.: Kefalette el yazısı şartı aranırken, avalde senet üzerine imza yeterlidir.
- Yargıtay 12. HD, 2018/9321 K.: Aval veren, senette imzası bulunan borçlulardan biri gibi sorumludur.
8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Aval ile kefaletin karıştırılması → Özellikle uygulamada her iki kavram da “kefil” olarak adlandırılmaktadır.
- Şekil şartı eksiklikleri → Kefalette el yazısı eksikliği veya avalin senet dışında verilmesi.
- Rücu haklarının yanlış yorumlanması → Avalistin asıl borçluya rücu imkânı göz ardı edilmektedir.
- Tüketici işlemlerinde yanlış kullanım → Kefaletin koruma hükümleri, aval için uygulanmamaktadır.
9. Öğretide Görüşler
Katı Görüş
Avalin, kefalet gibi sıkı şekil şartlarına tabi tutulması gerektiği savunulmaktadır. Aksi halde aval verenin korunması zorlaşır.
Esnek Görüş
Avalin işlevi ticari güveni sağlamaktır; bu nedenle şekil şartları mümkün olduğunca basit tutulmalıdır.
10. Çözüm Önerileri
- Aval ve kefaletin sınırları mevzuatta daha açık düzenlenmeli.
- Elektronik senet sisteminde aval uygulamasına yer verilmeli.
- Ticari hayatta farkındalık artırılmalı, aval ile kefaletin farklı sonuçlar doğurduğu anlatılmalı.
- Yargıtay kararlarında uygulama birliği güçlendirilmelidir.
11. Sonuç
Kefalet ve aval, her ikisi de borç ilişkisini güvence altına alan kurumlardır; ancak hukuki nitelikleri ve sonuçları birbirinden oldukça farklıdır.
- Kefalet, TBK’ya tabi, yan borç doğuran, sıkı şekil şartlarına bağlı bir güvence türüdür.
- Aval, TTK’ya özgü, bağımsız borç doğuran ve kambiyo senetlerinin tedavül güvenliğini sağlayan özel bir kurumdur.
Yargıtay kararları da avalin bağımsız niteliğini sürekli vurgulamış, kefalet ile karıştırılmaması gerektiğini ortaya koymuştur.
Sonuç olarak, ticari hayatta senetlerin güvenilirliğini sağlamak için kefalet ve avalin doğru uygulanması, tarafların hak kaybına uğramaması açısından hayati öneme sahiptir.
Gözdenur Turna
About Post Author
