Senet Borcu Ödenmezse Alacaklı Hangi Hukuki Yollara Başvurabilir?

Giriş

Senet, Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında kambiyo senetleri arasında yer alan, yazılı şekilde düzenlenen ve belirli bir meblağın ödenmesini taahhüt eden kıymetli evraktır. Uygulamada en çok kullanılan kambiyo senetleri çek, bono (emre muharrer senet) ve poliçedir. Senet, özellikle ticari ilişkilerde taraflar arasındaki güveni artırmak ve alacaklıya güçlü bir hukuki güvence sağlamak amacıyla düzenlenir. Ancak her zaman borçlu tarafından senedin vadesinde ödenmesi mümkün olmayabilir. Böyle bir durumda alacaklı, alacağını tahsil edebilmek için çeşitli hukuki yollara başvurabilir. Bu makalede, senet borcu ödenmediğinde alacaklının hangi hukuki imkanlara sahip olduğu, hangi yolları tercih edebileceği ve olası hukuki sonuçlar detaylı biçimde incelenecektir. Ayrıca konunun daha iyi anlaşılması için kurgusal bir olay üzerinden örneklendirme yapılacaktır.

---

Senet Borcu Ödenmediğinde Alacaklının Başvurabileceği Hukuki Yollar

1. Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yolu ile İcra Takibi

Alacaklının başvurabileceği en hızlı ve etkili yöntem, İcra ve İflas Kanunu (İİK) m.167 vd. uyarınca kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibi başlatmaktır.

• Bu takip türü, genel haciz yoluna göre çok daha hızlıdır.

• Alacaklı, senedin aslını ve örneğini icra dairesine sunar.

• İcra müdürlüğü, borçluya ödeme emri gönderir.

Borçlu, ödeme emrini aldıktan sonra beş gün içinde itiraz edebilir. Ancak bu itiraz sınırlıdır; yani borçlu, yalnızca senetteki imzanın kendisine ait olmadığı veya senedin zamanaşımına uğradığı gibi belirli sebepler ileri sürebilir.

2. Genel Haciz Yoluyla İcra Takibi

Alacaklı dilerse, senede dayalı alacağı için genel haciz yoluna da başvurabilir. Ancak bu yöntem daha uzun ve borçlunun itiraz imkanlarını daha geniş tutan bir yoldur. Borçlu, ödeme emrine itiraz ederek takibi durdurabilir. Bu durumda alacaklı, itirazın iptali veya itirazın kaldırılması davası açmak zorunda kalır.

3. İhtiyati Haciz Talebi

Senet borcunun ödenmemesi ihtimaline karşı, alacaklı mahkemeden ihtiyati haciz kararı talep edebilir.

• Bu karar, alacaklıya borçlunun malvarlığı üzerinde geçici bir güvence sağlar.

• İhtiyati haciz kararı için alacağın varlığını ispat eden kambiyo senedi sunmak yeterlidir.

• Mahkeme, teminat karşılığında ihtiyati haciz kararı verebilir.

4. Menfi Tespit ve İstirdat Davaları İhtimali

Borçlu, senet borcunun gerçekte mevcut olmadığını düşünüyorsa, menfi tespit davası açabilir. Öte yandan, borçlu haksız şekilde bir ödeme yaptıysa, bu kez istirdat davası yoluna gidebilir. Ancak bunlar borçluya tanınmış imkanlardır. Alacaklı ise bu davalar karşısında alacağını güçlü delillerle savunmak zorundadır.

5. Ceza Hukuku Boyutu

Senet borcunun ödenmemesi doğrudan bir ceza sorumluluğu doğurmaz. Ancak borçlu senedi hileli şekilde düzenlemişse, örneğin sahte imza kullanmışsa veya dolandırıcılık amacıyla hareket etmişse, o durumda Türk Ceza Kanunu (TCK) devreye girer. Bu noktada alacaklı ayrıca suç duyurusunda bulunabilir.

---

Kurgusal Olay

A Şirketi, tedarikçisi olan B şahsından mal alımı yapar. Taraflar, borcun ödenmesi için 200.000 TL bedelli bir bono düzenler. Bono vade tarihinde ibraz edilir; ancak B şahsı borcu ödemez.

Bu durumda A Şirketi’nin elinde çeşitli hukuki yollar vardır:

• Öncelikle, A Şirketi kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibi başlatır. Senedin aslını icra dairesine verir ve borçluya ödeme emri gönderilir.

• B şahsı, beş gün içinde imza itirazında bulunmazsa takip kesinleşir.

• A Şirketi, borcun ödenmemesi halinde borçlunun banka hesaplarına ve mallarına haciz koydurur.

• Ayrıca, borcun tahsilini güvence altına almak için icra takibinden önce ihtiyati haciz kararı da talep edebilir.

Sonuç olarak A Şirketi, senet borcunu hızlıca icra kanalıyla tahsil etme yoluna gitmiş olur.

---

Sonuç

Senet, alacaklıya güçlü bir hukuki güvence sağlasa da, borçlunun ödeme yapmaması durumunda alacaklı çeşitli hukuki süreçlerle karşı karşıya kalır. En etkili yol, kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibidir. Bunun dışında genel haciz yoluna başvurmak, ihtiyati haciz kararı almak veya ek davalarla süreci desteklemek de mümkündür. Alacaklı, hukuki yollara başvururken senedin düzenleniş şekline, zamanaşımı sürelerine ve borçlunun itiraz imkanlarına dikkat etmelidir. Aksi halde süreç uzayabilir veya alacak tahsili imkânsız hale gelebilir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut