Schengen Bölgesi’nde Golden Visa Sahiplerinin Serbest Dolaşım Hakları ve Kısıtlamalar

Giriş

Golden Visa programları, yatırım yoluyla oturma izni veya vatandaşlık kazanımını mümkün kılan göç politikalarıdır. Özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde bu programlar, yalnızca ilgili ülkeye değil, aynı zamanda Schengen bölgesi genelinde serbest dolaşım gibi önemli avantajlar sağlamaktadır. Ancak bu serbestlik sınırsız olmayıp, belirli hukuki sınırlandırmalar, ikamet düzenlemeleri ve AB müktesebatına bağlı kısıtlamalar ile çevrilidir.

Bu makalede, Golden Visa sahiplerinin Schengen bölgesinde sahip oldukları serbest dolaşım hakları, bu hakların dayandığı mevzuat, kapsamı, uygulamada yaşanan sorunlar, kısıtlamalar ve AB düzeyindeki tartışmalar çok yönlü olarak incelenecektir.

I. Schengen Bölgesi Nedir? Hukuki Statüsü

Schengen Bölgesi, 1985 tarihli Schengen Anlaşması ve 1990 tarihli Schengen Uygulama Sözleşmesi ile kurulmuş, ardından Amsterdam Antlaşması (1997) ile Avrupa Birliği’nin hukuki yapısına dahil edilmiştir. Bugün itibarıyla 27 ülkeyi kapsar (İrlanda ve bazı Balkan ülkeleri hariçtir).

Schengen Anlaşmasının temel özellikleri:

İç sınır kontrollerinin kaldırılması
Ortak vize politikası
Dış sınır kontrollerinde iş birliği
Bilgi paylaşım sistemleri (SIS II)

II. Golden Visa Sahibi Kimdir? Hangi Haklara Sahiptir?

Golden Visa, yatırım karşılığı oturum izni sağlayan bir göçmenlik rejimidir. İlgili ülke tarafından oturma izni verilen kişi:

Oturum izni aldığı ülkede yaşama ve çalışabilme hakkına sahiptir.
Bu izne dayanarak Schengen bölgesinde 180 gün içinde 90 günü aşmamak kaydıyla vizesiz dolaşım hakkı kazanır (Schengen Code Art. 6/1).

Ancak bu hak, AB vatandaşlarına tanınan serbest dolaşım hakkı ile karıştırılmamalıdır. Golden Visa sahipleri üçüncü ülke vatandaşları sayılır.

III. Serbest Dolaşım Hakkının Kapsamı

Golden Visa sahibi bir kişi:

Oturum izni aldığı ülkede sınırsız kalabilir.
Diğer Schengen ülkelerinde en fazla 90 gün kalabilir (her 180 günlük süre içinde).
Sınır kontrolüne tabi olmadan giriş-çıkış yapabilir, ancak ikamet etme ve çalışma hakkı bu ülkelerde geçerli değildir.

Örnek: Portekiz’den Golden Visa alan bir yatırımcı

Almanya’ya vizesiz gidebilir,
Ancak orada kalma süresi 90 günü geçemez,
Almanya’da oturum veya çalışma izni otomatik olarak kazanmaz.

IV. Dayanak Mevzuat

1. AB Düzeyinde:

Regulation (EU) 2016/399 (Schengen Borders Code)
Directive 2003/109/EC (Uzun Süreli İkamet Eden Üçüncü Ülke Vatandaşları Direktifi)
Visa Code Regulation (EC) No 810/2009

2. Ulusal Mevzuat:

Her ülke, Golden Visa oturum izinlerini kendi Yabancılar Kanunu çerçevesinde düzenler. Ancak verilen oturum izinleri, AB Konseyi Kararı 2002/584/EC kapsamında karşılıklı tanınmaktadır.

V. Sınırlamalar ve Kısıtlamalar

Golden Visa sahiplerinin serbest dolaşımı şu açılardan sınırlanabilir:

1. Süre Sınırlaması (90/180 Kuralı)

Herhangi bir Schengen ülkesinde 180 gün içinde en fazla 90 gün kalabilirler.
Bu süre aşıldığında kaçak statüsüne girerler ve sınır dışı edilebilirler.

2. Amaç Sınırlaması

Turistik, ticari, aile ziyareti amaçlı kalış mümkündür.
Çalışma, ikamet veya eğitim gibi uzun süreli faaliyetler için ilgili ülkeden ayrı izin alınmalıdır.

3. Kamu Güvenliği ve Sağlık Gerekçeleri

Her Schengen ülkesi, Golden Visa sahibini kamu düzeni, iç güvenlik veya sağlık gerekçesiyle reddedebilir.

4. Geçici Sınır Kontrolleri

Pandemi, terör tehdidi, göç dalgaları gibi nedenlerle bazı ülkeler iç sınır kontrollerini geçici olarak geri getirmiştir (örneğin: Fransa, Almanya 2021-2024).

VI. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

1. Oturumun Yanıltıcı Kullanımı

Bazı yatırımcılar yalnızca yatırım yapıp hiç ikamet etmiyor.
Oturum hakkını diğer ülkelere vizesiz seyahat için suistimal ediyor.

2. Sınır Kapılarında Ayrımcı Uygulamalar

Golden Visa sahiplerinin bazı sınır kapılarında detaylı kontrol ve sorguya tabi tutulduğu bildirilmiştir.
Oturum izni belgelerinin kabul edilmediği veya geçersiz sayıldığı durumlar yaşanmıştır.

3. Sosyal Güvenlik ve Sigorta Sorunları

Oturum izni başka ülkelerde geçerli olmadığından sağlık sigortası kapsamında da sorun yaşanabilmektedir.

VII. AB Komisyonu’nun Değerlendirmeleri ve Reform Çağrıları

Avrupa Komisyonu, 2022 tarihli bir bildiride Golden Visa programlarının:

Serbest dolaşımı dolaylı biçimde kötüye kullandığını,
AB vatandaşlığına arka kapıdan erişim sağladığını,
Kara para aklama ve güvenlik riskleri taşıdığını vurgulamıştır.

Bu kapsamda AB, şu önerilerde bulunmuştur:

Golden Visa sahiplerinin dolaşım haklarının sınırlandırılması,
Uzun süreli ikamet statüsünün gerçek ikamet şartına bağlanması,
Üye devletler arasında ortak denetim ve bildirim mekanizması kurulması.

VIII. Yargı Kararları

Avrupa Adalet Divanı (C-503/03 – Commission v Spain)

AB üyesi ülkelerin ikamet izinlerini verirken AB değerlerini gözetmeleri gerektiği, yatırım karşılığı oturumun tam serbest dolaşım hakkı doğurmayacağı belirtilmiştir.

İspanya Yüksek Mahkemesi (STS 3283/2020)

Golden Visa sahibinin Fransa’da 100 günden fazla kaldığı gerekçesiyle vize yasağı uygulanmasını hukuka uygun bulmuştur.

IX. Değerlendirme ve Öneriler

Golden Visa programlarının serbest dolaşım avantajı, başvuru sahipleri açısından cazip olmakla birlikte, bu hak sınırsız değildir. Aşağıdaki adımlar, hem yatırımcının korunması hem kamu düzeninin sağlanması açısından önerilmektedir:

Schengen’de serbest dolaşım süresi dijital takip sistemleri ile izlenmelidir.
Gerçek ikamet şartı arayan uzun dönemli ikamet kartı teşvik edilmelidir.
İçişleri bakanlıkları arası bilgi paylaşımı artırılmalıdır.
Yatırımcı göçü konusunda AB çapında ortak hukuki düzenleme yapılmalıdır.

Sonuç

Schengen bölgesi, dünya genelinde en kapsamlı ve organize serbest dolaşım alanlarından biridir. Golden Visa sahipleri bu sistemden belirli koşullar dâhilinde faydalanabilmektedir. Ancak bu hak, mutlak bir serbestlik değil; 90/180 kuralı, kamu güvenliği ve amaç sınırlamaları gibi ciddi kısıtlamalarla çevrilidir. Bu nedenle hem yatırımcıların hem de uygulayıcı idarelerin hukuki sınırları net biçimde anlaması ve uygulaması, olası mağduriyetleri ve hukuka aykırılıkları önleyecektir.

Single Blog Title