SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) Kayıtlarının Davalarda Delil Niteliği
SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) Kayıtlarının Davalarda Delil Niteliği
Giriş
Sigorta hukukunda uyuşmazlıkların çözümünde en çok başvurulan kaynaklardan biri Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM)’dir.
SBM, Türkiye’deki tüm sigorta poliçeleri, hasar kayıtları, trafik kazası tutanakları, tazminat ödemeleri ve sigorta şirketi işlemlerine ilişkin verileri dijital ortamda toplayan ve yöneten bir yapıdır.
Gerek trafik kazalarında kusur tespiti, gerek hasar geçmişinin belirlenmesi, gerekse mükerrer tazminat taleplerinin önlenmesi açısından SBM kayıtları büyük önem taşır.
Ancak uygulamada şu soru sıkça gündeme gelir:
“SBM kayıtları, mahkeme ve tahkim süreçlerinde kesin delil midir, yoksa yardımcı nitelikte midir?”
1. SBM Nedir? Hukuki Dayanak
1.1. Kuruluş Amacı
SBM, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 31/A maddesi ile kurulmuştur.
Maddeye göre:
“Sigortacılık faaliyetlerine ilişkin bilgi akışını sağlamak, sigorta sözleşmeleri ve hasar kayıtlarını izlemek üzere Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi kurulur.”
SBM, Hazine ve Maliye Bakanlığı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) gözetiminde faaliyet gösterir.
1.2. Görev ve Yetkiler
SBM’nin temel görevleri şunlardır:
- Tüm sigorta poliçelerini elektronik ortamda kayıt altına almak,
- Trafik kazası ve tazminat kayıtlarını saklamak,
- Sigorta şirketlerinden gelen verileri eşleştirmek,
- Yargı mercilerine ve kamu kurumlarına bilgi sağlamak.
SBM, adeta sigorta sektörünün “resmî veri tabanı” niteliğindedir.
2. SBM Kayıtlarının Türleri
SBM sistemi, farklı modüller altında bilgi sağlar:
- Trafik Poliçe Sorgulama: Aracın zorunlu trafik sigortası olup olmadığı, poliçe süresi, sigorta şirketi.
- Kasko Poliçesi Bilgisi: Araçların isteğe bağlı sigorta kayıtları.
- Hasar Kaydı Sorgulama (Tramer): Aracın geçmiş kazaları, hasar tutarları, tarihleri.
- Kusur Oranı Sorgulama: Trafik kazasında tarafların kusur oranları (Kaza Tespit Tutanakları üzerinden).
- Eksper Raporları: Kaza sonrası ekspertiz değerlendirmeleri.
- Tazminat Ödemeleri: Hangi sigorta şirketi tarafından hangi miktarda ödeme yapıldığı.
Bu kayıtlar hem taraflarca hem de mahkemelerce delil olarak kullanılabilmektedir.
3. SBM Kayıtlarının Hukuki Niteliği
3.1. Resmî Belge Niteliği Tartışması
SBM kayıtları, doğrudan kamu kurumu tarafından değil, özel hukuk tüzel kişiliğine sahip bir kuruluş tarafından tutulmaktadır.
Bu nedenle, HMK m. 205 anlamında “resmî belge” değil, “özel belge” olarak nitelendirilir.
Ancak kayıtların, sigorta şirketlerinden gelen doğrulanmış veriler olması sebebiyle güçlü ispat vasfı taşır.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2016/4180 E., 2018/1170 K.:
“SBM kayıtları, sigorta şirketlerinden elektronik ortamda alınan veriler olduğundan, aksi sabit oluncaya kadar güvenilir bilgi kaynağıdır.”
3.2. Delil Değeri
SBM kayıtları kesin delil değil, karine niteliğindedir.
Yani hâkim, SBM verilerini dikkate almak zorundadır; ancak taraflar, bu verilerin doğruluğunu ispatla çürütebilir.
HMK m. 190 uyarınca, SBM kayıtlarına karşı çıkmak isteyen taraf, aksini ispatla yükümlüdür.
4. SBM Verilerinin Kullanıldığı Dava Türleri
SBM kayıtları, özellikle aşağıdaki uyuşmazlıklarda sıkça delil olarak kullanılmaktadır:
- Trafik kazası tazminat davaları (bedensel ve maddi zararlar),
- Kasko sigortası hasar bedeli davaları,
- Trafik sigortası teminat uyuşmazlıkları,
- Rücu davaları (sigortacının işletene rücuu),
- Pert araç değer tespiti ve ikinci el satış uyuşmazlıkları,
- Sigorta tahkim başvuruları (eksper ve kusur ihtilafları).
Bu davalarda SBM’den alınan Tramer kayıtları, Kaza Tespit Tutanağı ve Eksper Raporu çoğunlukla bilirkişi incelemesine esas alınır.
5. Yargıtay Kararları Işığında SBM Kayıtlarının Değerlendirilmesi
5.1. Yargıtay 17. HD 2018/6031 K.
“SBM sisteminden alınan hasar kayıtları, sigorta şirketlerinden alınan resmi veriler olup, ispat gücü yüksektir. Ancak hatalı veri aktarımı iddiası varsa, sigorta şirketinden teyit edilmelidir.”
5.2. Yargıtay 11. HD 2019/4720 K.
“SBM kayıtları sigorta şirketlerinin beyanlarına dayandığı için, mahkemece tek başına bağlayıcı kabul edilemez; sigorta şirketinden teyit alınması gerekir.”
5.3. Yargıtay 4. HD 2020/3271 K.
“Kaza tespit tutanağında kusur oranı SBM kayıtlarıyla uyumlu ise, bu durum kusur tespitinde dikkate alınır; ancak tutanak hatalı düzenlenmişse bilirkişi incelemesi zorunludur.”
5.4. Yargıtay 11. HD 2021/2391 K.
“SBM kayıtları delil başlangıcı niteliğindedir; zarar tutarının ispatı için eksper raporları ve fatura belgeleri de dosyaya sunulmalıdır.”
Bu içtihatlardan anlaşılacağı üzere, SBM kayıtları tek başına kesin delil oluşturmaz; ancak güvenilir yardımcı delil olarak kabul edilir.
6. SBM Verilerinin Delil Olarak Sunulma Usulü
6.1. Elektronik Delil Olarak Kullanım
HMK m. 199:
“Elektronik ortamdaki veriler, delil olarak kullanılabilir.”
SBM sisteminden alınan çıktıların delil olarak kullanılabilmesi için:
- Kayıtların doğrudan SBM web servisi veya e-Devlet üzerinden alınmış olması,
- Tarih ve doğrulama kodu içermesi,
- Dosyaya çıktı veya PDF formatında sunulması gerekir.
6.2. Noter Onaylı Belgeler
Bazı mahkemeler, SBM çıktısının noter onaylı olmasını talep etmektedir.
Ancak Yargıtay uygulamasına göre, doğrulama kodu bulunan SBM belgelerinde noter onayı zorunlu değildir.
7. SBM Kayıtlarının İspat Gücünü Etkileyen Faktörler
- Kayıt Kaynağı:
Sigorta şirketi tarafından girilen veriler daha güvenilirdir; manuel kullanıcı kayıtları (örneğin bireysel sorgulamalar) zayıf delil sayılır. - Kusur Oranı İtirazı:
Kusur oranları kesin hüküm değildir. SBM’deki oranlar, sadece ön değerlendirme niteliğindedir.
Bu nedenle bilirkişi incelemesiyle doğrulanmalıdır. - Eksper Raporlarının SBM’ye Aktarımı:
Eksper raporlarının eksik veya hatalı sisteme girilmesi, sigorta davalarında yanlış hasar tespiti yapılmasına neden olabilmektedir. - Tazminatın Çakışması (Mükerrer Ödeme):
SBM kayıtları, aynı kazaya ilişkin birden fazla tazminat talebini tespit edebilme açısından önem taşır.
8. Sigorta Tahkiminde SBM Kayıtları
Sigorta Tahkim Komisyonu’nda, SBM kayıtları öncelikli delil olarak kabul edilmektedir.
Hakemler genellikle SBM sisteminden otomatik veri çekerek inceleme yapar.
Yargıtay 11. HD 2021/4729 K.:
“Tahkim dosyasında yer alan SBM kayıtları, sigortacının ödeme yükümlülüğünün belirlenmesinde esas alınabilir; ancak taraflar aksi yönde delil sunabilir.”
Dolayısıyla tahkim başvurularında SBM kayıtlarını erken temin etmek, stratejik avantaj sağlar.
9. SBM Verilerinin Hatalı Olduğu Durumlar
SBM kayıtları her ne kadar güvenilir olsa da, veri aktarım hataları zaman zaman görülmektedir.
Bu durumda izlenmesi gereken hukuki yol:
- İlgili sigorta şirketine yazılı başvuru yapılır.
- Yanlış kayıt düzeltilmezse, SBM Düzeltme Talep Formu doldurularak itiraz edilir.
- Hâlâ sonuç alınamazsa, dava dosyasında eksper raporu ve sigorta yazışmaları ile kayıtların yanlışlığı ispatlanabilir.
Yargıtay 17. HD 2019/3401 K.:
“SBM verilerinin yanlış olduğunun ileri sürülmesi hâlinde, sigorta şirketinden resmî teyit alınması gerekir.”
10. SBM Verilerinin KVKK Kapsamı
SBM verileri, kişisel veri niteliğindedir.
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) uyarınca, sigorta şirketleri bu verileri izinli paylaşabilir.
Mahkemeler ve tahkim mercileri ise yasal istisna kapsamında bu bilgilere erişebilir.
KVKK m. 28/1-c:
“Yargısal makamların yargı yetkisi çerçevesinde yürüttükleri faaliyetler bu Kanun kapsamı dışındadır.”
Bu nedenle SBM kayıtlarının dava dosyasına alınması hukuka uygundur.
11. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Eksik Veri Girişi:
Sigorta şirketleri bazı küçük hasarları SBM’ye bildirmemektedir. Bu durum, dava sürecinde tazminat hesabını zorlaştırır. - Kusur Oranlarının Farklılaşması:
Trafik tutanağı, SBM ve bilirkişi raporu arasında tutarsızlık olabilir.
Bu durumda hâkim, bilirkişi raporuna öncelik verir. - Zaman Aşımı ve Eski Kayıtlar:
SBM kayıtlarında bazı veriler 10 yıldan eski olabiliyor. Bu durumda zamanaşımı hesabı dikkatle yapılmalıdır. - Eksper Raporunun Eksik Aktarılması:
Özellikle kasko dosyalarında raporun yalnızca bir kısmı sisteme girilmekte, bu da eksik değerlendirmeye neden olmaktadır.
12. Sonuç
SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) kayıtları, sigorta hukukunun dijital omurgasını oluşturmaktadır.
Mahkemeler ve tahkim mercileri, SBM verilerini güvenilir bir bilgi kaynağı olarak kullanmakta; ancak kayıtlar kesin delil değil, güçlü karine niteliği taşımaktadır.
Yargıtay içtihatları da bu yöndedir: SBM kayıtları, ispat kolaylığı sağlasa da, tek başına hüküm kurmaya yeterli değildir.
Dolayısıyla tarafların, SBM verilerini eksper raporları, faturalar, tutanaklar ve tanık beyanlarıyla desteklemesi gerekir.
Sonuç olarak:
- SBM kayıtları delil başlangıcıdır,
- Aksine delil getirilmedikçe güvenilir kabul edilir,
- Hatalı kayıt iddiası somut belgelerle ispatlanmalıdır.
Bu yönüyle SBM kayıtları, sigorta davalarında teknolojik ispat aracı haline gelmiş; doğru kullanıldığında, hem sigortalının hem de sigortacının lehine adil sonuçlar doğurmuştur.
About Post Author
