SAP ERP (PP ve QM Modülleri) Lisanssız Kullanımı Suç mu?

Günümüz üretim ve kalite süreçleri dijital sistemlerle entegre halde yürütülmektedir. Bu kapsamda SAP ERP sistemi, özellikle üretim planlama (PP) ve kalite yönetimi (QM) modülleriyle sanayi işletmeleri için vazgeçilmez bir dijital altyapı haline gelmiştir.

Ancak bu yazılımların yüksek lisans bedelleri ve modül başı ücretlendirme sistemi nedeniyle bazı işletmelerde lisanssız kullanım vakalarıyla karşılaşılmaktadır. Bu durum ise Türk hukuku açısından hem cezai hem de özel hukuk sorumluluğu doğurabilecek ciddi sonuçlara yol açabilir.

Bu makalede, SAP ERP sisteminin PP (Production Planning) ve QM (Quality Management) modüllerinin lisanssız kullanılmasının hukuki niteliği detaylı şekilde incelenecektir.

1. SAP ERP Sistemine Genel Bakış

SAP ERP (Enterprise Resource Planning), üretimden insan kaynaklarına, malzeme yönetiminden kalite kontrol süreçlerine kadar tüm işleyişi entegre biçimde yöneten bir yazılım sistemidir.

a) PP Modülü (Production Planning)

Üretim planlama, malzeme ihtiyaç planlaması (MRP), kapasite yönetimi, iş emirleri oluşturma ve takibi gibi üretim faaliyetlerini içerir.

b) QM Modülü (Quality Management)

Gelen malzeme, üretim süreci ve sevkiyat öncesi kalite kontrol, numune alma, analiz sonuçlarının SAP’ye girilmesi ve kalite sertifikalarının takibi gibi işlevler sağlar.

Her iki modül de kurumsal düzeyde lisanslanır ve kullanıcı sayısı, modül kapsamı, veri merkezi kullanımı gibi kriterlere göre fiyatlandırılır.

2. Lisanssız Kullanım Türleri

SAP ERP sistemlerinde lisanssız kullanım aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir:

• Korsan veya sahte SAP sistemlerinin kurulması,
• Deneme (trial) versiyonlarının süresiz kullanılması,
• Sınırsız kullanıcı tanımlamasıyla lisans dışı çalışan personel istihdamı,
• Başka firmadan yedek alınarak sistemin devreye alınması (klon SAP),
• SAP’ye ait modüllerin crack dosyaları ile aktif hale getirilmesi.

Bu tür kullanımlar, hem Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nu hem de Türk Ceza Kanunu’nu ihlal eder.

3. FSEK Kapsamında Değerlendirme

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, bilgisayar yazılımlarını korunan eserler arasında sayar. SAP gibi kurumsal yazılımların:

• Kopyalanması,
• Kurulması,
• Dağıtılması,
• Umuma arzı,

eser sahibinin mali haklarını ihlal eder.

FSEK m.71:
“Bu Kanunla korunan bir eseri, sahibinin yazılı izni olmadan çoğaltan, temsil eden, yayan veya umuma ileten kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.”

Dolayısıyla, SAP ERP’nin herhangi bir modülünün (PP, QM dahil) yetkisiz kullanımı ağır cezaî yaptırımlar doğurabilir.

4. TCK Kapsamında Değerlendirme

SAP ERP sisteminin lisans doğrulama mekanizmasına müdahale, yani:

• Crack,
• Patch,
• Sahte lisans sunucusu,
• Emülasyon gibi yollarla sistemi aktif hale getirme,

bilişim sistemine müdahale suçu kapsamına girer.

TCK m.244/4:
“Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

SAP sistemlerinin kurumsal doğası gereği, her bir sistem modülü ve kullanıcısı log kayıtlarına sahiptir. Denetimlerde bu kayıtlar geriye dönük analiz edilerek suçun süresi ve kapsamı tespit edilebilir.

5. Tazminat ve Hukuki Sorumluluklar

SAP SE şirketi veya Türkiye’deki iş ortakları lisanssız kullanımın tespit edilmesi hâlinde:

• Telif hakkına dayalı tazminat davası,
• Haksız kazanç nedeniyle gelir kaybı davası,
• Marka ihlali davası,
• Lisans sözleşmesine dayalı cezai şart talepleri,
  açabilir.

Özellikle büyük çaplı firmalarda, kullanıcı sayısı x lisans bedeli x kullanım süresi formülü ile yüksek tazminat miktarları gündeme gelebilir.

6. Ticari Sonuçlar ve Riskler

Lisanssız SAP ERP (özellikle PP ve QM) kullanımı hâlinde şirketin karşılaşabileceği riskler:

• Savcılık soruşturması ve ceza davası,
• Siber güvenlik denetimlerinde raporlanma,
• Yerli/yabancı müşterilerle sözleşme feshi,
• ISO 9001 / ISO 45001 kalite belgelerinde risk,
• SAP kullanıcı topluluklarından dışlanma,
• İhalelere katılma hakkının kaybı.

Bu nedenle firmaların özellikle üretim ve kalite departmanlarında kullandıkları yazılımlar için mutlaka güncel lisans belgelerine sahip olmaları gerekir.

7. Uygulamada Karşılaşılan Yöntemler

İhbar ve çalışan bildirimi:
Eski çalışanlar tarafından BTK veya SAP Türkiye’ye doğrudan yapılan şikâyetler ile denetim başlatılabiliyor.

Log dosyalarının incelenmesi:
Yazılımın hangi IP’de, kaç kullanıcıyla, hangi tarihlerde aktif olduğu analiz edilerek lisans dışı kullanım süresi tespit ediliyor.

Adli bilişim raporları:
Savcılık kararı ile sistem imajı alınarak delil elde edilmesi yaygın bir uygulamadır.

8. Hukuka Uygun Alternatifler

• SAP’nin bulut tabanlı “Rise with SAP” modeli daha uygun maliyetli olabilir.
• Starter pack çözümleri ile düşük kullanıcı sayısı için yasal erişim mümkündür.
• Ücretsiz açık kaynak ERP çözümleri (Odoo, ERPNext) bazı firmalar için yeterli olabilir.
• SAP tarafından sunulan eğitim sürümleri (IDES gibi) yalnızca eğitim amaçlı kullanıma uygundur.

9. Sonuç: SAP ERP Lisanssız Kullanımı Hem Suç Hem de Ticari Risk Taşır

SAP ERP sistemleri ve alt modülleri (özellikle PP ve QM), yüksek lisans bedeli nedeniyle bazı firmalarca izinsiz kullanılmaktadır. Ancak bu kullanım:

• FSEK kapsamında telif hakkı ihlali,
• TCK kapsamında bilişim sistemine müdahale suçu,
• Özel hukukta tazminat sorumluluğu,
  doğurur.

Bu nedenle özellikle üretim ve kalite departmanlarında SAP ERP kullanan firmaların lisans belgelerini düzenli tutması, kullanıcı sayısını lisans sınırları içinde tutması ve sistem güncellemelerini yetkili kanallardan yapması gerekmektedir.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ