Giriş: Saklı Pay Neden Miras Hukukunun En Kritik Güvencelerinden Biri?

Miras bırakan, ölümünden önce malvarlığının tamamı üzerinde özgürce tasarruf edebilir gibi görünse de Türk Medeni Kanunu bazı mirasçıların korunmasını zorunlu kılmıştır. Bu koruma saklı pay sistemiyle sağlanır.

Saklı pay, miras bırakanın:

• çocuklarını,

• ana-babasını,

• sağ kalan eşini

korumak amacıyla, ölüme bağlı tasarruflarla veya bağışlarla ortadan kaldırılamayan asgari miras hakkıdır.

Miras bırakan saklı payı ihlal edecek şekilde:

• vasiyetname düzenlemişse,

• bir çocuğunu mirastan mahrum bırakmışsa,

• mal kaçırma amacıyla satış gösterip bağış yapmışsa,

• taşınmazlarını başkasına devretmişse

➡️ saklı paylı mirasçılar tenkis davası açarak haklarını geri alabilirler.

---

1. Saklı Pay Nedir? Kimler Saklı Paylı Mirasçıdır?

Saklı paylı mirasçılar:

✔ Altsoy (çocuklar, torunlar)

✔ Ana-baba (üstsoy)

✔ Sağ kalan eş

Bunların saklı pay oranları TMK’ya göre şöyledir:

Sağ kalan eşin saklı payının yüksek olması, uygulamada eşin korunmasını güçlendirmiştir.

---

2. Saklı Payın İhlali Nedir? En Çok Hangi İşlemlerle Karşılaşılır?

Miras bırakan saklı payı ihlal edecek şekilde:

✔ taşınmazını göstermelik satışla 3. kişiye devreder,

✔ bir çocuğunu mirastan mahrum etmek için mallarını diğer çocuğa bağışlar,

✔ ölümünden kısa süre önce tüm parasını başka birine aktarır,

✔ mal kaçırma amacıyla muvazaalı sözleşme düzenler,

✔ aşırı vasiyetname yapar.

Bu hallerde saklı paylı mirasçı tenkis davası açarak hak kaybını giderir.

Yargıtay’a göre tenkis davası, mirasbırakanın iradesine saygılı olmakla birlikte saklı payın kutsallığını koruyan bir mekanizmadır.

---

3. Tenkis Davası Nedir? Amacı Nedir?

Tenkis davası, miras bırakanın tasarruf yetkisini aşarak saklı payı ihlal etmesi durumunda yapılan bir hukuki başvurudur.

✔ Amaç: Saklı payın eski hâline getirilmesi

✔ Dava: Saklı paylı mirasçılar açabilir

✔ Sonuç: Tasarruflar tenkis edilir (indirilir)

Tenkis davasında amaç miras bırakanın tasarruflarını tamamen ortadan kaldırmak değildir; sadece saklı pay oranı kadar azaltmak (tenkis) yeterlidir.

---

4. Tenkis Davası ile Muris Muvazaası Davasının Farkı

Bu iki dava sık sık karıştırılır.

Yargıtay uygulamasına göre her iki dava birlikte de açılabilir.

---

5. Tenkise Tabi İşlemler Nelerdir?

TMK’ya göre tenkise tabi olan işlemler:

✔ Vasiyetnameler

✔ Bağışlamalar (ölümden önce yapılan bağışlar)

✔ Ölünceye kadar bakma sözleşmeleri

✔ Geriye yönelik mal devri sağlayan işlemler

✔ Ölümden önceki 1 yıl içinde yapılan karşılıksız kazandırmalar

✔ Göstermelik satışla yapılan bağış niteliğindeki işlemler

Özellikle son 1 yılda yapılan bağışlar tenkis hesabında çok belirleyicidir.

---

6. Tenkis Davasında Süre: 1 Yıl ve 10 Yıllık Zamanaşımı

Tenkis davası açma süreleri çok kritik olup kaçırılması büyük hak kaybına yol açar.

✔ Öğrenmeden itibaren 1 yıl

✔ Her hâlde ölümden itibaren 10 yıl

Yargıtay süreye çok sıkı bakmaktadır.
1 yıl geçerse dava reddedilir.

---

7. Tenkis Hesabı Nasıl Yapılır?

Tenkis davasının teknik olarak en zor kısmı “saklı pay hesabı”dır. Hesap üç aşamada yapılır:

Aşama 1: Terekenin aktif ve pasifinin belirlenmesi

• taşınmazlar

• banka hesapları

• araçlar

• şirket payları

• borçlar

hepsi hesaba katılır.

---

Aşama 2: Eklemeler (İlave İtibari Değerler)

TMK 565 gereği bazı işlemler terekeye eklenmiş sayılır:

• bağışlamalar

• ivazsız kazandırmalar

• mirasbırakanın çocuklarına yaptığı yüksek değerli hibeler

Bu düzenleme mal kaçırmayı engellemek için getirilmiştir.

---

Aşama 3: Saklı payın hesaplanması ve aşan kısmın tenkisi

Terekeden hesaplanan saklı pay korunur.

Aşan tüm kazandırmalar tenkis edilir.

---

8. Yargıtay’ın Tenkis Konusunda En Önemli İçtihatları (2020–2025)

a) Göstermelik satış yoluyla mal kaçırma tenkise tabidir

Yargıtay, bedelsiz satışları bağış sayar.

b) Bağış yapılmış taşınmazın değeri, dava tarihindeki rayiç bedelle hesaplanır

Güncel değer esastır.

c) Eş ve çocuklar saklı paylı mirasçıdır, hakları ortadan kaldırılamaz

Sıkı koruma vardır.

d) Ölümden önceki 1 yılda yapılan bağışlar kesin surette hesaba dahil edilir

İspat aranmaz.

---

9. Tenkis Davasında Savunma Hakkı: Bağışın Karşılıksız Olmadığını İspat

Davalı taraf şunları ispat etmeye çalışabilir:

✔ işlem karşılıklıydı (satıştı),

✔ mirasbırakanın bakımını üstlendi,

✔ bedel ödendi,

✔ tasarruf saklı payı ihlal etmiyor.

Ancak satış görünümünde bağış olduğu iddiası varsa Yargıtay çok katı davranır.

Emsal karar:
➡️ “Muris muvazaası karinesi varsa davalının ağır ispat yükü altındadır.”

---

10. Sonuç: Saklı Pay, Türk Miras Hukukunun Dokunulamaz Çekirdeğidir

2025 uygulamasına göre saklı paylı mirasçılar güçlü şekilde korunmaktadır.

✔ Saklı payı ihlal eden her tür tasarrufa tenkis uygulanır

✔ Mirasbırakan mal kaçırmış olsa bile saklı pay geri alınır

✔ Yargıtay saklı paydan yana katı bir tutum içindedir

✔ Tenkis davasının 1 yıllık süresi kritik önemdedir

✔ Göstermelik satışlar bağış sayılır

✔ Saklı paylı mirasçıların hakları tamamen güvence altındadır