Power BI / Tableau Lisanssız Kullanımı Suç mu?

Veri analizi, iş zekâsı ve raporlama sistemlerinde Power BI (Microsoft) ve Tableau (Salesforce) gibi yazılımlar, kurumsal karar alma süreçlerinin vazgeçilmez araçları haline gelmiştir. Ancak yüksek lisans maliyetleri ve kullanıcı başına abonelik politikaları nedeniyle, bazı kişi ve firmaların bu yazılımları lisanssız olarak (crack, bypass, emülatör ya da başkasına ait hesapla) kullanmaya çalıştıkları görülmektedir.

Bu tür kullanım şekilleri, Türk Ceza Kanunu (TCK) ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında açıkça suç teşkil etmekte, hem cezai hem de özel hukuk bakımından ciddi yaptırımlar doğurmaktadır.

1. Power BI ve Tableau Nedir? Nerelerde Kullanılır?

Power BI

Microsoft tarafından geliştirilen, bulut tabanlı, masaüstü ve mobil ortamda kullanılabilen veri görselleştirme ve analiz aracıdır.

• Veritabanı bağlantısı (SQL, Excel, Oracle, vb.)
• Anlık dashboard takibi
• Yapay zekâ destekli öngörüler
• KPI bazlı yöneticilik raporları sunar

Tableau

Salesforce tarafından geliştirilen Tableau, kullanıcı dostu sürükle-bırak yöntemiyle veri analizi sağlar.

• Büyük veri setlerinin yönetimi
• Interactive dashboard’lar
• Kurumsal veri entegrasyonu
• Web tabanlı raporlama

Bu araçlar, bankacılık, sigortacılık, üretim, e-ticaret ve sağlık gibi çok sayıda sektörde veri odaklı karar alımının temelini oluşturur.

2. Lisanssız Kullanım Yöntemleri

Aşağıda lisanssız kullanımın sık rastlanan bazı yolları sıralanmıştır:

• Power BI Desktop’ın kurumsal olmayan yollarla süre sınırsız hale getirilmesi
• Tableau’nun crack’li sürümünün yüklenmesi
• Kurumsal lisansa erişim sağlayan token veya key dosyalarının taklit edilmesi
• Başka şirkete ait lisansla sisteme bağlanmak
• Öğrenci lisanslarının ticari kullanımda kötüye kullanılması

Bu yöntemlerin tamamı, hem eser sahibinin izinsiz kullanımına, hem de sistemin işleyişine müdahaleye neden olur.

3. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) Açısından Değerlendirme

5846 sayılı FSEK, bilgisayar yazılımlarını eser olarak koruma altına almıştır.

FSEK m.71:
“Bir yazılımı sahibinin izni olmaksızın çoğaltan, kullanan veya yayan kişi hakkında 1 yıldan 5 yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.”

Power BI Pro, Premium veya Tableau Creator/Viewer lisanslarını izin dışında çoğaltmak, başkasına sunmak veya ticari amaçla kullanmak bu hükmün ihlalidir.

Özellikle:

• Tableau yazılımına ait sahte seri numarası kullanmak
• Power BI gateway’i kaçak kullanmak
• Kurumsal dashboard’ları başkalarıyla paylaşmak

bu kapsamda cezalandırılabilecek fiillerdir.

4. Türk Ceza Kanunu (TCK) Kapsamında Bilişim Suçları

Veri analitiği yazılımları, genellikle bulut sistemlerine bağlantı, kullanıcı doğrulama ve lisans kontrolü gibi süreçlerle korunur. Bu sistemlere yönelik her türlü yasa dışı müdahale:

TCK m.244/4:
“Bilişim sisteminin işleyişini bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Ayrıca, başka bir kuruma ait Power BI hesabına izinsiz erişim:

TCK m.243/1:
“Bir bilişim sistemine hukuka aykırı olarak giren kişi…”

TCK m.245/2:
“Başkasına ait erişim aracıyla yarar sağlama…”

şeklinde tanımlanabilir.

5. Tazminat ve Ticari Yaptırımlar

Tazminat Sorumluluğu

Power BI ve Tableau’nun sağlayıcı firmaları (Microsoft ve Salesforce) veya yetkili distribütörleri, lisanssız kullanım durumunda:

• Yazılımın güncel bedeli,
• Kullanım süresi çarpanı,
• Cezai şartlar ve faiz,
• Kâr kaybı ve haksız rekabet kaynaklı zarar,

kalemlerinde özel hukuk davası açabilir.

Soruşturma ve Dava Süreci

• Denetim sonucu ihbar ya da doğrudan şikâyet,
• Adli bilişim yoluyla yazılım kullanımı tespiti,
• Savcılık dosyası, imaj alma ve log analizi,
• Sistem kurucusu, yönetici ve firma hakkında ceza davası

gibi süreçlerle karşılaşılması mümkündür.

6. Kurumsal Denetim ve Kalite Sistemleri

ISO 27001, ISO 9001, ISO 20000 gibi standartlarda, yazılım lisanslarının geçerliliği denetim kriteridir. Power BI ve Tableau gibi sistemlerin illegal kullanımı, aşağıdaki sonuçları doğurabilir:

• ISO sertifikasının askıya alınması
• KVKK ve GDPR ihlali nedeniyle veri sorumluluğu
• BT sistemine dış kaynaklı erişim riski
• İtibar kaybı ve müşteri güveninin zedelenmesi

7. Yargıtay ve Uygulama Kararları

Yargıtay 7. Ceza Dairesi, lisanssız yazılım kullanımında, yalnızca kurulumu değil, aktif ve ticari kullanımı da suç unsuru olarak değerlendirmektedir.

Yargıtay 7. CD, 2021/3375 E., 2022/879 K.
“Sanığın masaüstü analiz yazılımlarını lisanssız olarak aktif kullanması ve şirket sunucularına bağlaması suretiyle işlediği eylem sabittir.”

Tableau gibi uygulamalarda da, API erişimi ve veri paylaşımı log kayıtları üzerinden incelenerek tespit yapılabilmektedir.

8. Hukuka Uygun Alternatifler

• Microsoft Power BI Free sürümü (kısıtlı ama yasal)
• Tableau Public (açık ama ücretsiz)
• Eğitim lisansları (öğrenci/akademisyen)
• Düşük kullanıcı sayısı için bireysel aylık lisanslar
• Ücretsiz alternatif yazılımlar: Google Looker Studio, Apache Superset

Bu yollarla, yasal risk taşımadan yazılım kullanımını mümkün kılmak mümkündür.

9. Sonuç

Power BI ve Tableau gibi iş zekâsı yazılımlarının lisanssız kullanımı, hem eser sahibinin haklarını ihlal eden, hem de sisteme yönelik bilişim suçu oluşturan ciddi bir eylemdir.

Gerek FSEK m.71 gerekse TCK m.244–245 hükümleri uyarınca, bu tür kullanımın tespiti hâlinde, hem ceza davası, hem de tazminat davası ile karşılaşılması muhtemeldir. Bu süreci bir avukatla yürütmek elzemdir.

Bu nedenle tüm işletmelerin, veri analiz araçlarını lisanslı, denetime açık ve kayıtlı biçimde kullanması, hukuki açıdan son derece önemlidir.

Stj.Öğr.Esmanur AKTAŞ