Polonya’da Uluslararası Tahkim ve Yabancı Yatırımcıların Korunması
Giriş
Avrupa Birliği üyesi Polonya, yabancı yatırımcılar için yalnızca stratejik coğrafi konumu nedeniyle değil, aynı zamanda uluslararası hukuk ve tahkim mekanizmalarıyla sağladığı güvence sayesinde cazip bir ülke haline gelmiştir. Yabancı yatırımcıların yatırımlarını güvenle yapabilmesi, ancak tahkim sistemi ve yatırımcı-devlet anlaşmaları (BITs) ile mümkündür.
Bu rehberde, Polonya’da uluslararası tahkimin hukuki çerçevesi, tahkim kurumları, yabancı yatırımcıların korunma yolları, Türkiye–Polonya ilişkileri ve Türk yatırımcılar için stratejik avantajlar kapsamlı biçimde ele alınacaktır.
I. Polonya’da Uluslararası Tahkimin Hukuki Temelleri
1. New York Konvansiyonu
-
Polonya 1961’den beri New York Konvansiyonu’na taraftır.
-
Yabancı tahkim kararları Polonya’da doğrudan tanınabilir ve icra edilebilir.
-
Türk şirketlerinin Türkiye’de aldığı tahkim kararları Polonya’da uygulanabilir.
2. UNCITRAL Model Law
-
Polonya tahkim mevzuatı büyük ölçüde UNCITRAL Model Law esas alınarak hazırlanmıştır.
-
Usul esnekliği, taraf iradesine öncelik ve adil yargılama standartları garanti altındadır.
3. Polonya Tahkim Kanunu (KPC – Medeni Usul Kanunu)
-
Tahkim hükümleri 2005’te revize edilmiştir.
-
Tahkim sözleşmesi yazılı olmalı ve taraf iradesini açıkça göstermelidir.
-
Mahkemeler tahkimi destekler; sadece sınırlı iptal sebepleri vardır.
4. AB Hukuku
-
Polonya, AB üyesi olarak ICSID ve AB içi tahkim kararları bakımından ABAD’ın (Avrupa Birliği Adalet Divanı) içtihatlarına tabidir.
-
Yatırımcı-devlet tahkiminde Achmea kararı sonrası AB içi tahkimde sınırlamalar getirilmiştir.
II. Polonya’daki Tahkim Kurumları
1. Lewiatan Arbitration Court
-
Varşova merkezlidir.
-
Polonya’daki en modern tahkim merkezi olarak kabul edilir.
-
Ticari ve yatırım uyuşmazlıklarında sıklıkla tercih edilir.
2. ICC (International Chamber of Commerce) Warsaw
-
Paris merkezli ICC’nin Varşova şubesi.
-
Uluslararası yatırım ve ticari uyuşmazlıklar için güçlü bir forumdur.
3. Polish Chamber of Commerce Arbitration Court
-
Daha geleneksel bir kurum.
-
Özellikle Polonya şirketleriyle yapılan ticari sözleşmelerde sıkça kullanılır.
4. Ad Hoc Tahkim
-
Taraflar isterse UNCITRAL kurallarıyla ad hoc tahkim yapabilir.
-
Polonya mahkemeleri ad hoc tahkimi de tanır.
III. Yabancı Yatırımcıların Korunması
1. İkili Yatırım Anlaşmaları (BITs)
-
Polonya’nın 60’tan fazla ülkeyle BIT anlaşması vardır.
-
Türkiye ile Polonya arasında 1994 tarihli Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması halen yürürlüktedir.
-
Bu anlaşma Türk yatırımcıya “doğrudan tahkim” hakkı verir.
2. Energy Charter Treaty (ECT)
-
Polonya, enerji sektöründeki yatırımlar için bu anlaşmaya taraftır.
-
Türk enerji şirketleri ECT çerçevesinde tahkime gidebilir.
3. Koruma Standartları
-
Adil ve eşit muamele (FET).
-
Kamulaştırmaya karşı koruma.
-
Milli muamele ve en çok gözetilen ulus ilkesi.
-
Serbest transfer hakkı (kar, temettü, sermaye).
IV. Tahkim Anlaşması ve Geçerlilik Şartları
-
Yazılı yapılmalı.
-
Tahkime elverişli uyuşmazlık olmalı (ticari, yatırım, sözleşmesel).
-
Kamu düzeni veya aile hukuku gibi alanlar tahkime kapalıdır.
-
Tarafların açık rızası bulunmalıdır.
V. Mahkemelerin Tahkime Yaklaşımı
-
Polonya mahkemeleri tahkimi destekleyici tutum içindedir.
-
Tahkim kararlarının iptali çok sınırlı sebeplerle mümkündür:
-
Yetkisizlik.
-
Usul hataları.
-
Kamu düzenine aykırılık.
-
-
Yabancı tahkim kararlarının tanınması New York Konvansiyonu’na göre yapılır.
VI. Türk Yatırımcılar İçin Stratejik Avantajlar
-
Türkiye–Polonya BIT sayesinde doğrudan uluslararası tahkim hakkı.
-
AB üyesi Polonya üzerinden Avrupa iç pazarına giriş kolaylığı.
-
Enerji, lojistik, inşaat ve teknoloji sektörlerinde hızlı büyüme.
-
Vergi anlaşmaları ile çifte vergilendirmenin önlenmesi.
VII. Örnek Senaryolar
-
Senaryo 1: Türk enerji şirketi, Polonya’da vergi düzenlemesinden zarar gördü → Energy Charter Treaty kapsamında tahkime gitti.
-
Senaryo 2: Türk lojistik firması, Polonyalı ortakla ticari anlaşmazlığa düştü → ICC Warsaw tahkimine başvurdu.
-
Senaryo 3: Türk inşaat şirketi, devlet kurumuyla sözleşme yaptı → BIT sayesinde devlet–yatırımcı tahkimine gitti.
VIII. Stratejik Öneriler
-
Tüm ticari sözleşmelere tahkim şartı eklenmeli.
-
BIT hükümleri ve ECT dikkate alınmalı.
-
Yerel hukuk danışmanlığı şarttır.
-
Tahkim masrafları ve süresi öngörülerek plan yapılmalı.
-
Yatırımlar, kamulaştırma riskine karşı yapılandırılmalıdır.
IX. Sık Sorulan Sorular
-
Polonya’da tahkim kararı ne kadar sürede icra edilir? → Genellikle 6–12 ay içinde.
-
Türk yatırımcılar için hangi kurumlar uygundur? → ICC Warsaw ve Lewiatan en çok tercih edilenlerdir.
-
BIT koruması ne sağlar? → Devlet müdahalelerine karşı doğrudan tahkim hakkı verir.
-
Ad hoc tahkim yapılabilir mi? → ✔ Evet.
-
Mahkeme tahkim kararını bozabilir mi? → ❌ Çok sınırlı sebeplerle.
Sonuç
Polonya’da uluslararası tahkim, yabancı yatırımcılar için etkin, güvenilir ve hızlı bir uyuşmazlık çözüm yolu sunmaktadır.
Türk yatırımcılar için en önemli avantaj, Türkiye–Polonya BIT anlaşması ve New York Konvansiyonu çerçevesinde yatırımların korunmasıdır. Profesyonel hukuki danışmanlık, yatırımcıların haklarını en güçlü şekilde savunmalarını sağlar.
About Post Author
