Polonya’da Çalışma İzni Sahiplerinin Sosyal Güvenlik Hakları: Hukuki Çerçeve ve Uygulamalar
Giriş
Polonya, Avrupa Birliği’nin (AB) en büyük ekonomilerinden biri olarak, yabancı iş gücüne giderek daha fazla kapı açan bir ülke konumundadır. Çalışma izni ile Polonya’da çalışan yabancılar, yerel sosyal güvenlik sisteminden nasıl yararlanabilir? Hangi hak ve yükümlülüklere sahiptirler? Bu makalede, çalışma izni sahiplerinin Polonya’daki sosyal güvenlik hakları ve hukuki çerçevesi ele alınacaktır.
1. Polonya’da Çalışma İzni Türleri ve Sosyal Güvenlik Kapsamı
Polonya’da yabancılar için çalışma izinleri, farklı kategorilere ayrılmaktadır. Bunlardan en yaygın olanları şunlardır:
- Tip A Çalışma İzni: Polonya’da kayıtlı bir işveren tarafından istihdam edilen yabancılar için geçerlidir.
- Tip B Çalışma İzni: Polonya’da bir şirketin yönetici pozisyonunda bulunan kişiler için düzenlenir.
- Tip C ve D Çalışma İzni: Polonya’da bir firma tarafından yurt dışından gönderilen çalışanlar içindir.
- Tip E Çalışma İzni: Özel durumlar için verilen çalışma izni türüdür.
Polonya’da çalışma izni sahibi bir yabancı, eğer resmi bir iş sözleşmesi (umowa o pracę) veya belirli bir hizmet sözleşmesi (umowa zlecenie) ile çalışıyorsa, ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych) – Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sigorta kapsamına alınır.
2. Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Haklar
Polonya’da çalışan yabancılar, Polonya vatandaşları ile eşit sosyal güvenlik haklarına sahiptir. Çalışanlar için zorunlu olan sosyal sigorta kapsamındaki başlıca haklar şunlardır:
2.1. Emeklilik Sigortası (Emerytalne)
- Polonya’da çalışma süresine ve sigorta primlerine bağlı olarak yabancılar da emeklilik hakkına sahiptir.
- AB üyesi olmayan ülkelerden gelen çalışanlar için, Polonya ile kendi ülkeleri arasında sosyal güvenlik anlaşması olup olmadığı önemlidir. Türkiye ile Polonya arasında böyle bir anlaşma bulunmaktadır ve sigorta süreleri birleştirilebilir.
2.2. Sağlık Sigortası (Ubezpieczenie Zdrowotne)
- Çalışma izni olan kişiler, Polonya Ulusal Sağlık Fonu’na (NFZ – Narodowy Fundusz Zdrowia) kayıtlı olur ve ücretsiz sağlık hizmetlerinden yararlanır.
- Aile bireyleri de çalışanın sigortasına dahil edilebilir.
2.3. İşsizlik Sigortası (Ubezpieczenie na Wypadek Bezrobocia)
- En az 365 gün boyunca sigorta primi ödeyen yabancılar işsizlik maaşı alabilir.
- Polonya’da işsizlik maaşı alabilmek için Wojewódzki Urząd Pracy (Eyalet İş Bulma Kurumu)’na başvuru yapılmalıdır.
2.4. Hastalık ve Analık Sigortası (Ubezpieczenie Chorobowe i Macierzyńskie)
- Çalışanlar hastalık iznine çıkmaları durumunda maaşlarının %80’ini alabilirler.
- Doğum yapan kadınlar 26 hafta ücretli doğum izni (macierzyński) hakkına sahiptir.
2.5. İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası (Ubezpieczenie Wypadkowe)
- Çalışma sırasında meydana gelen iş kazaları ve meslek hastalıkları, iş kazası sigortası kapsamında değerlendirilir.
- Çalışan, uzun süre çalışamaz hale gelirse, maluliyet (inwalidztwo) maaşı alabilir.
3. Sosyal Güvenlik Primleri ve İşveren Yükümlülükleri
Polonya’da işverenlerin çalışanları için ödemesi gereken zorunlu sosyal güvenlik primleri bulunmaktadır:
- Emeklilik Sigortası: %19,52 (Çalışan ve işveren tarafından paylaşılır)
- Sağlık Sigortası: %9
- İşsizlik Sigortası: %2,45
- Hastalık Sigortası: %2,45
- İş Kazası Sigortası: %0,67 – %3,86 (İşin tehlike durumuna göre değişir)
Polonya’da işverenler, çalışanlarını ZUS sistemine kaydetmekle yükümlüdür. Eğer bir işveren, çalışma izni olan bir yabancıyı sigorta sistemine dahil etmezse, idari yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.
4. Yabancıların Polonya’da Sosyal Güvenlikten Yararlanma Şartları
Polonya’da sosyal güvenlik haklarından yararlanabilmek için aşağıdaki şartlar sağlanmalıdır:
- Yasal çalışma izni ile çalışmak: Kaçak veya kayıt dışı çalışan yabancılar bu haklardan yararlanamaz.
- Sigorta primlerinin düzenli ödenmesi: İşverenin ZUS’a bildirimde bulunması gerekmektedir.
- Belirli bir çalışma süresi şartı: Örneğin, işsizlik maaşı alabilmek için en az 365 gün sigortalı olarak çalışmış olmak gerekir.
5. Polonya’dan Ayrılan Yabancıların Hakları
- Polonya’da belirli bir süre çalışıp ülkeden ayrılan kişiler, emeklilik haklarını talep edebilir.
- Eğer kişinin ülkesi ile Polonya arasında sosyal güvenlik anlaşması varsa, prim günleri birleştirilebilir.
- Sağlık sigortası kapsamında, Polonya’da çalışırken yapılan prim ödemeleri 90 güne kadar sağlık hizmetlerinden yararlanmayı sağlar.
Sonuç
Polonya’da çalışma izni ile çalışan yabancılar, Polonya vatandaşları ile eşit sosyal güvenlik haklarına sahiptir. Ancak, bu haklardan yararlanabilmek için sigortalı çalışmak, sosyal güvenlik primlerinin düzenli ödenmesi ve belirli süreleri tamamlamak gerekmektedir. Türkiye gibi Polonya ile sosyal güvenlik anlaşması bulunan ülkelerden gelen çalışanlar, emeklilik haklarını kendi ülkelerinde kullanabilir. Polonya’da çalışmayı düşünen yabancıların, haklarını tam olarak bilmesi ve sosyal güvenlik sistemine uygun hareket etmesi büyük önem taşımaktadır.
About Post Author
