Poliçede Kabul Etmeyen Muhataba Karşı Hamilin Hakları
Poliçede Kabul Etmeyen Muhataba Karşı Hamilin Hakları
Giriş
Ticari hayatın güvenli şekilde işlemesinde kıymetli evrak hukuku büyük bir rol oynamaktadır. Özellikle poliçe, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenen kambiyo senetleri arasında önemli bir yere sahiptir. Poliçede, düzenleyen (keşideci), muhataba (genellikle banka veya borçlu kişi) belirli bir bedeli hamile ödemesi talimatını verir. Muhatabın bu poliçeyi kabul etmesi, alacağın tahsilinde hamil için güvence anlamına gelir.
Ancak her zaman muhatap poliçeyi kabul etmeyebilir. Bu durumda hamilin hakları, hangi yollara başvurabileceği ve alacağını tahsil için hangi hukuki mekanizmaları kullanabileceği önem kazanmaktadır.
Poliçenin Hukuki Niteliği
- TTK m. 671 vd. poliçeyi düzenler.
- Poliçede üç temel taraf bulunur:
- Keşideci: Poliçeyi düzenleyen kişi.
- Muhatap: Poliçede ödeme emri verilen kişi.
- Hamil: Poliçeyi elinde bulunduran ve alacak hakkı olan kişi.
- Poliçenin geçerliliği için belirli zorunlu unsurlar bulunur (TTK m. 671).
Kabul İşleminin Önemi
- Poliçede muhatap, poliçeyi kabul ettiğinde borcun doğrudan muhatap tarafından ödeneceği taahhüt edilmiş olur.
- Kabul işlemi hamil için ek bir güvence sağlar.
- Kabul edilmeyen poliçelerde hamil, daha sınırlı güvencelerle yetinmek zorundadır.
Kabul Etmeme Durumunun Hukuki Sonuçları
- Muhatap Açısından
- Muhatap poliçeyi kabul etmediğinde, doğrudan sorumluluk altına girmez.
- Ancak bu, poliçenin tamamen geçersiz olduğu anlamına gelmez.
- Keşideci Açısından
- Muhatabın kabul etmemesi, keşidecinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
- Keşideci, poliçenin ödenmemesinden dolayı doğrudan sorumludur.
- Hamil Açısından
- Hamil, poliçeyi kabul etmeyen muhataba doğrudan başvuramaz.
- Ancak keşideci ve cirantalara karşı başvuru hakkını korur.
Hamilin Hakları
1. Rücu Hakkı
- Hamil, muhatabın kabul etmemesi üzerine keşideciye ve cirantalara başvurabilir.
- TTK m. 720 uyarınca hamil, protesto düzenleyerek rücu hakkını kullanmalıdır.
2. Protesto Çekme Hakkı
- Muhatap poliçeyi kabul etmezse, hamil bunu bir protesto ile tespit ettirmelidir.
- Protesto, hamilin rücu hakkını güvence altına alır.
3. İcra Takibi Hakkı
- Hamil, poliçeye dayanarak kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibi başlatabilir.
- Takip, keşideci ve cirantalar aleyhine yapılabilir.
4. Tazminat Talep Hakkı
- Hamil, ödeme yapılmaması halinde asıl alacak yanında faiz, protesto masrafları ve diğer giderleri de talep edebilir.
Yargıtay Kararları Işığında Kabul Etmeme
- Yargıtay 11. HD, 2016/2345 E., 2017/4563 K.:
“Muhatabın poliçeyi kabul etmemesi, hamilin keşideciye ve cirantalara başvuru hakkını ortadan kaldırmaz. Protesto şartı yerine getirilmelidir.” - Yargıtay 19. HD, 2019/4321 E., 2020/6542 K.:
“Poliçeyi kabul etmeyen muhataba karşı doğrudan takip yapılamaz. Hamil, yalnızca keşideci ve cirantalardan tahsil yoluna gidebilir.” - Yargıtay HGK, 2021/765 E., 2022/1243 K.:
“Poliçede kabul etmeme halinde düzenlenen protesto, hamilin rücu hakkını kullanabilmesi için zorunludur.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Protesto Çekilmemesi:
- Hamil, çoğu zaman protesto çekmeyi unutmakta ve rücu hakkını kaybetmektedir.
- Muhatabın Yanıltıcı Davranışları:
- Muhatap poliçeyi fiilen kabul etmediği halde ödeyeceğini ima edebilir; bu durumda hamil yanılgıya düşmektedir.
- Cirantaların Sorumluluğu:
- Cirantaların sorumluluk sınırlarının doğru tespit edilmemesi uygulamada sorun yaratmaktadır.
- Zamanaşımı:
- Hamil, başvuru haklarını süresinde kullanmazsa zamanaşımı nedeniyle alacağını kaybedebilir.
Stratejik Önemi
Hamil Açısından
- Kabul etmeyen muhataba karşı doğrudan başvuru yapılamayacağını bilmek kritik önemdedir.
- Protesto çekmeden rücu hakkını kullanmak mümkün değildir.
Keşideci Açısından
- Keşideci, muhatabın kabul etmemesinden bağımsız olarak poliçeden sorumludur.
- Bu nedenle keşideci, düzenleme aşamasında muhatabın ödeme gücünü dikkate almalıdır.
Cirantalar Açısından
- Cirantalar, kabul etmeme halinde hamilin doğrudan muhataba değil kendilerine başvuracağını bilmelidir.
Çözüm Önerileri
- Hamiller protesto prosedürünü mutlaka takip etmelidir.
- Poliçe düzenlenirken muhatabın ödeme gücü ve güvenilirliği araştırılmalıdır.
- Yargıtay kararları ışığında uygulamada birlik sağlanmalıdır.
- Elektronik poliçe (e-poliçe) uygulaması ile kabul işlemleri daha şeffaf hale getirilmelidir.
Sonuç
Poliçede kabul, hamil için güvence sağlayan önemli bir işlemdir. Ancak muhatabın poliçeyi kabul etmemesi, poliçeyi tamamen geçersiz kılmaz. Bu durumda hamil, protesto çekerek keşideciye ve cirantalara başvuru hakkını kullanabilir.
Yargıtay içtihatları da göstermektedir ki, hamil protesto şartını yerine getirdiği sürece alacağını keşideci ve cirantalardan tahsil edebilir. Bu nedenle poliçede kabul etmeme durumunda hamilin haklarını doğru kullanması ve sürelere dikkat etmesi son derece önemlidir.
About Post Author
