Poliçe Primlerinin Ödenmemesi: Temerrüt, Askıya Alma ve İptal
Poliçe Primlerinin Ödenmemesi: Temerrüt, Askıya Alma ve İptal
1) Başlangıç noktası: Sorumluluk ne zaman başlar?
Kural basit: Aksine kararlaştırılmadıkça sigortacının sorumluluğu, primin veya ilk taksidin ödenmesiyle başlar. Kara/deniz yoluyla eşya taşıma sigortalarında ise sorumluluk sözleşmenin kurulmasıyla başlamaktadır. Bu ayrım, “ilk prim–sorumluluk” bağını netleştirir.
Ek hatırlatma: Prim ödeme borcu sigorta ettirene aittir ve aksine sözleşme yoksa peşindir. İlk taksidin nakden ödenmesi şartıyla sonraki taksitler için kambiyo senedi düzenlenebilir.
2) İlk prim (veya peşin prim) ödenmezse: Temerrüt ve “cayma” penceresi
İlk prim ya da tamamı peşin ödenmesi gereken prim vadesinde ödenmezse, sigorta ettiren temerrüde düşer. Bu durumda sigortacı, ödeme yapılmadığı sürece vade tarihinden itibaren üç ay içinde sözleşmeden cayabilir. Ayrıca prim alacağı üç ay içinde dava veya takiple istenmemişse, kanunen cayılmış sayılır. Bu üç aylık pencere, ilk primin ödenmemesine özgü ve uygulamada çok belirleyicidir.
Pratik sonuç: İlk prim ödenmemişse, kural olarak sigorta himayesi başlamaz (taşıma sigortası istisnası hariç). Bu yüzden, “hasar oldu ama ilk prim daha ödenmemişti” senaryosu çoğu branşta teminat dışı kalır.
3) İzleyen primler ödenmezse: 10 günlük ihtar ve fesih
Sonraki primlerden herhangi biri vadesinde ödenmezse şunlar gerekir:
- Usulüne uygun ihtar: Sigortacı, noter veya iadeli taahhütlü mektup ile 10 günlük bir ek süre verir ve ödenmezse sözleşmenin feshedileceğini açıkça ihtar eder.
- Sonuç: Bu sürenin bitişinde hâlâ ödeme yoksa, sözleşme feshedilmiş olur (kendiliğinden fesih).
- Sigortacının TBK’dan doğan diğer hakları (faiz, takip vb.) saklıdır.
Ayrıca aynı sigorta döneminde iki kez ihtar gönderilmişse, sigortacı dönem sonunda hüküm doğurmak üzere sözleşmeyi feshedebilir. Bu hüküm, “kronik gecikmeci” dosyalarda dönem sonunda temiz çıkış imkânı verir.
Önemli usul noktası: İzleyen taksitlerin ödeme zamanı ve ödenmemesinin sonuçları poliçe ile yazılı bildirilmiş veya bizzat poliçeye yazılmış olmalıdır; ayrıca bildirimlerin son bilinen adrese yapılması gerekir. Aksi, fesih tartışmalarında zayıf halka olur.
4) “Askıya alma” nedir, kanunda var mı?
TTK’da “askıya alma” ibaresi açık bir başlık olarak yer almaz; kanuni rejim esasen cayma/fesih etrafında kurulu. Ancak genel/özel şartlarla (sözleşmesel) belirli bir teminat durdurma (suspension) kurgusuna rastlanabilir. Bu tür hükümler yine TTK 1434 rejimine ve sigortalı lehine emredici çerçeveye aykırı olamaz; özellikle ihtar ve süre mekanizmaları dolanılarak kalıcı teminatsızlık yaratılamaz. Doktrin, 1434’ün sigorta ettiren lehine koruyucu çerçeve kurduğunu vurgular.
Uygulama notu: Bazı ürün şartlarında “temerrütten sonra kısa bir durdurma süresi, ardından otomatik fesih” gibi akışlar görebilirsiniz. Bu tür düzenlemeler yazılı olarak ve TTK’daki asgari güvencelere uygun ise hüküm doğurabilir; ihtar/ek süre olmadan “kendiliğinden fesih” iddiası tartışmalı hale gelir. (Poliçenizi bu gözle okuyun.)
5) Zorunlu sigortalar ve yaşam sigortalarında farklı fotoğraf
- Zorunlu sigortalar: Prim ödeme rejimi bakımından özel kanun hükümleri saklıdır; yani bazı branşlarda prim–teminat ilişkisi ve fesih koşulları özel mevzuatla farklı düzenlenebilir.
- Yaşam sigortaları (can sigortaları): En az bir yıldır yürürlükte olup bir yıllık prim ödenmiş ise, sonradan ödenmemeden dolayı fesih değil, belirli koşullarda “prim ödemesinden bağışık (paid-up) sigorta” rejimi devreye girer; sigorta bedeli, ödenen/ödenmesi gereken prim oranına göre düşer.
6) Fesih sonrası prim iadesi ve zamanaşımı
- Prim iadesi: Sözleşme sona ererse, işlemeyen günlere ait ödenmiş primler kural olarak iade edilir (özel hükümler saklı). Bu, “erken fesihte pro-rata iade” anlamına gelir.
- Zamanaşımı: Sigorta sözleşmesinden doğan taleplerde genel olarak iki yıl; sigorta tazminat/bedeline ilişkin taleplerde her hâlde rizikodan itibaren altı yıl sınırı vardır (özel kanunlar saklıdır). Prim iadesi alacağında da başlangıç, fesih/cayma ile muacceliyet yönünden ayrıca değerlendirilir.
7) “Saha kılavuzu”: Temerrüt, askı ve fesihte adım adım
7.1. İlk prim ödenmedi (peşin/ilk taksit)
- Riziko yok: Sorumluluk başlamaz (taşıma sigortası istisnasına dikkat).
- Sigortacı seçeneği: Üç ay içinde cayma; dava/takip açmazsa kendiliğinden cayılmış sayılma.
- Kurtarma: Üç ay dolmadan ödeme yapılırsa sözleşme “nefes” alır, cayma yolu kapanır.
7.2. İzleyen prim ödenmedi
- İhtar şarttır: Noter/RRR ile 10 gün verilir; “ödenmezse fesih” kaydı yazılır.
- Süre sonunda otomatik sonuç: Ödeme yoksa sözleşme feshedilir.
- Dönem sonu feshi: Aynı dönemde iki ihtar varsa, dönem sonunda fesih kararı alınabilir.
7.3. Askıya alma (sözleşmesel)
- Genel/özel şartları kontrol edin: Durdurma–ihbar–otomatik fesih akışı TTK 1434 ile uyumlu olmalı; aksi halde tartışmaya açıktır.
8) Sık yapılan 7 kritik hata (ve çözümü)
- İhtarsız fesih: Sonraki taksitlerde ihtarsız fesih yok; 10 günlük usulüne uygun ihtar şart. (Adres/doğru tebliğ kritik.)
- Poliçede sonuçlar yazmıyor: 1431 uyarınca “ödenmemesinin sonuçları” poliçede/bildirimde yazılı olmalı. Aksi, sonradan çekişmeye davetiye çıkarır.
- Yanlış adres: Bildirimler son bildirilen adrese yapılır; adres güncellemesi yoksa tebligat tartışması büyür.
- “Askıya alma”yı kanuni sanma: Askı çoğu kez sözleşmesel bir tercih; kanundaki asgari güvenceler (ihtar–süre–fesih) devredışı bırakılamaz.
- Zorunlu branşları unutmak: Özel kanun saklı; trafik/diğer zorunlu sigortalarda farklı rejimler çıkabilir.
- Yaşam sigortasında aynı reçete: Uzun süre yürürlükteki yaşam poliçelerinde paid-up mantığı gündeme gelebilir; doğrudan fesih beklenmemeli.
- Prim iadesini atlamak: Fesihte işlemeyen günlerin iadesi talep edilmeli; muacceliyet ve zamanaşımı dikkatle hesaplanmalı.
9) SSS – Sık sorulan sorular
İlk prim ödenmedi; hasar oldu. Teminat var mı?
Genel kural: Yok. Sorumluluk, prim/ilk taksidin ödenmesiyle başlar (taşıma sigortasında istisna).
Sigortacı 10 gün ihtar göndermeden feshe dayanıyor; geçerli mi?
İzleyen primlerde ihtarsız fesih geçerli değildir; noter/RRR ile 10 gün şartı aranır.
Askıya alma ile fesih aynı şey mi?
Değil. Askı, sözleşmesel teminat durdurma; fesih, sözleşmenin sona ermesi. Askı mekanizması TTK 1434 rejimine uygun olmalı.
İki kez ihtar geldi; dönem bitiminde feshedilebilir mi?
Evet; aynı dönem içinde iki ihtar varsa sigortacı dönem sonu itibarıyla feshedebilir.
Fesih sonrası kullanılmayan günlere ilişkin prim iadesi olur mu?
Kural olarak evet; işlemeyen günlere ait prim iade edilir (özel hükümler saklı).
Yaşam poliçemde geciktim; poliçe hemen düşer mi?
Bir yıllık prim ödenmiş ve poliçe bir yılı aşmışsa, koşullara göre prim ödemesinden bağışık rejime dönüşebilir; bedel oransal ödenir.
10) Dava/itiraz stratejisi: Avukat bakışıyla hızlı çerçeve
- Belge seti: Poliçe (genel/özel şartlar), prim ödeme planı, dekontlar, ihtar tebliğleri (zarf/iadeli taahhüt/KEP kayıtları), fesih yazısı.
- Usul denetimi: 1431’e uygun ön bilgilendirme yapılmış mı? 1434’e uygun 10 günlük ihtar var mı? Adres/tebliğ sağlam mı?
- Branş kontrolü: Zorunlu branşlarda özel mevzuat var mı? (Örn. trafik)
- Talep kalemleri: Geçersiz fesih/askı savunmalarında teminatın devamı; geçerli fesihte işlemeyen gün primi iadesi; haksız temerrüt/faiz.
- Süreler: Genel sigorta uyuşmazlıklarında 2 yıl/6 yıl; özel süreler ayrıca test edilir.
11) Sonuç: “Kapan-kurtul” değil, usul–süre–şart disiplini
Primlerin ödenmemesi, otomatik olarak “poliçe düştü” anlamına gelmez. İlk prim ödenmemişse üç aylık cayma penceresi; izleyen primler için 10 günlük ihtar ve kendiliğinden fesih mekanizması vardır. Askıya alma ise çoğu kez sözleşmesel bir araçtır; TTK’nın koruyucu rejimini by-pass edemez. Doğru adres, doğru ihtar ve doğru süreler izlenmediyse, “iptal/fesih” savunması ayakta kalmayabilir.
About Post Author
