Pişmanlık ve Islah

Pişmanlık ve Islah (VUK m. 371): Hangi Hatalarda “Kurtarıcı”dır?

Özet:

Pişmanlık ve ıslah (VUK m. 371), beyana dayanan vergilerde mükellefin kendi hatasını idare öğrenmeden önce yazılı olarak haber verip eksik/yanlışlığı 15 gün içinde tamamlaması ve vergi + pişmanlık zammını zamanında ödemesi halinde vergi ziyaı cezasını ortadan kaldıran bir “af değil, uyum” mekanizmasıdır.
İzaha davet (VUK m. 370) ile pişmanlık aynı dosya/tespit için birlikte kullanılamaz; izaha davet yazısı tebliğ edilmişse, o tespitin kapsamında artık pişmanlık hükümlerinden yararlanılamaz.
15 günlük kritik süre: Haber verme tarihinden itibaren verilmemiş beyannameler verilir; eksik/yanlışlar düzeltilir; ödeme süresi geçmiş vergiler pişmanlık zammıyla birlikte 15 gün içinde ödenir. Aksi halde pişmanlık hükümleri ihlal edilmiş sayılabilir.
Pişmanlık zammı, 6183 sayılı Kanun’daki gecikme zammı oranı üzerinden ay ve ay kesirleri dikkate alınarak hesaplanır; uygulamaya ilişkin içtihat mevcuttur.
İnceleme/ihbar/tespit (haber alma) varsa, pişmanlık yolu kapanır. Bu sınırın ihlali halinde kesilmiş vergi ziyaı cezalarının iptaline ilişkin Danıştay kararları uygulamanın çerçevesini belirler.

İçindekiler

Pişmanlık ve Islahın Hukuki Niteliği
Hangi Hatalarda “Kurtarıcıdır”? (Kapsam & Örnekler)
Yararlanmanın Şartları (Adım Adım Uygulama)
İzaha Davet (VUK m. 370) – Pişmanlık (VUK m. 371) Farkları
Pişmanlık Zammı ve Ödeme Zamanı (15 Gün Kuralı, Ay Kesirleri)
Sınırlar: İnceleme, İhbar, Ön Tespit ve Haber Alma
Beyannamelerde Uygulama: KDV, Muhtasar, Geçici/Kurumlar, BA–BS, e-Beyanname
371 – 376 – “Kanuni süresinden sonra beyan” – “İzaha davet” Karşılaştırması
Danıştay’dan Yansımalar ve Uygulama Notları
Strateji Rehberi: Risk Azaltma, Zamanlama, Dilekçe ve Örnek Senaryolar
SSS (Sık Sorulan Sorular)

1) Pişmanlık ve Islahın Hukuki Niteliği

VUK m. 371; beyana dayanan vergilerde mükellefin kanuna aykırı hareketini kendi iradesiyle idareye bildirmesi, hatayı tamamlaması/düzeltmesi ve ödemesini yapması halinde vergi ziyaı cezasını devre dışı bırakan bir uyum mekanizmasıdır. Amaç “cezalandırma” değil, gönüllü uyumu teşviktir. Kanun, haber alma olmadan önce atılan adımları ödüllendirir: usulüne uygun başvuru + 15 gün içinde tamamlama + ödeme → ceza yok (ancak pişmanlık zammı var).

2) Hangi Hatalarda “Kurtarıcıdır”? (Kapsam & Örnekler)

Pişmanlık ve ıslah; vergi ziyaı cezası gerektiren (eksik beyan, hiç beyan etmeme, yanlış beyan) beyana dayalı hatalarda devreye girer:

Hiç verilmeyen beyanname: Örn. belirli dönem KDV beyannamesinin verilmemiş olması.
Eksik/yanlış beyan: Örn. satışların bir kısmının beyandan unutulması.
Ek beyan ihtiyacı: Süresinde beyan edip sonradan ilave matrah farkı fark edilmesi (ek beyanla tamamlama).
Muhtasar (stopaj), Geçici Vergi, Kurumlar/Gelir Vergisi gibi beyannamelerde eksiklikler.
Form BA/BS gibi bildirimler yönünden pişmanlıkla düzeltme (özel usulsüzlük riski ayrıca değerlendirilir).

Hepsinde ortak payda: İdarenin öğrenmesinden önce mükellefin kendi iradesiyle harekete geçmesi ve 15 gün kuralına riayet etmesidir.

3) Yararlanmanın Şartları (Adım Adım Uygulama)

A. “Haber alma” gerçekleşmeden önce yazılı bildirim

Mükellef, hatayı dilekçe ile vergi dairesine bildirir (uygulamada e-Beyanname üzerinde “pişmanlık” seçimi ile birlikte dilekçe verildiği görülür).
İdare inceleme/ihbar/ön tespit yoluyla olayı öğrenmeden önce başvurulmalıdır.

B. 15 gün içinde tamamlama/tevdi & ödeme

Hiç verilmemiş beyanname → 15 gün içinde verilir.
Eksik/yanlış beyan → 15 gün içinde düzeltilir/ek beyanla tamamlanır.
Ödeme süresi geçmiş vergi → pişmanlık zammıyla birlikte 15 gün içinde ödenir.
Pişmanlık zammı, 6183 sayılı Kanun’daki gecikme zammı oranına göre ay ve ay kesirleri üzerinden hesaplanır.

C. Sonuç

Şartlar sağlanırsa vergi ziyaı cezası kesilmez (usulsüzlük/özel usulsüzlük cezası tartışması olay bazında ayrıca ele alınmalıdır).

Pratik ipucu: Pişmanlık dosyalarında ödemenin zamanlaması kritik olduğundan, taksit, tecil, mahsup imkanları ve bunların pişmanlık hükümlerini ihlal riski doğurup doğurmadığı olay bazında teyit edilmelidir (vergi dairesi uygulaması farklılaşabilir).

4) İzaha Davet (VUK m. 370) – Pişmanlık (VUK m. 371) Farkları

İzaha davet: İdare, ön tespit sonrası mükellefi yazıyla açıklar; mükellef belirli süre içinde izah eder ve belirlenen şartlarda %20 vergi ziyaı cezası ile dosya kapatılabilir.
Pişmanlık: Mükellef kendi iradesiyle ve idare öğrenmeden önce gelir; şartları yerine getirirse ceza yoktur (yalnız pişmanlık zammı).
Çakışma yasağı: İzaha davet yazısı tebliğ edilenler, o tespit yönünden pişmanlıktan yararlanamaz. Bu, kanunda açıkça düzenlenmiştir.

5) Pişmanlık Zammı ve Ödeme Zamanı

Ne ödenir? Vergi aslı + pişmanlık zammı (gecikme zammı oranında).
Ne zaman? Haber verme tarihinden itibaren 15 gün içinde.
Nasıl hesaplanır? Ay ve ay kesirleri dikkate alınır; Danıştay içtihadı, ay kesirlerinde hesaplamanın nasıl yapılacağına ilişkin uygulamayı netleştirmiştir.

6) Sınırlar: İnceleme, İhbar, Ön Tespit ve Haber Alma

Vergi incelemesine başlanmış, takdir komisyonuna sevk edilmiş, ihbar yapılmış ya da ön tespit oluşmuş ve idarenin bilgi alanına girmişse, pişmanlık kapanır.
Bu eşiğin yanlış değerlendirilmesi, pişmanlık başvurusunun hükümsüz sayılmasına ve ceza uygulanmasına yol açabilir; Danıştay kararları, pişmanlığın ihlal edildiği durumlarda cezanın hukuka uygunluğunu veya iptalini değerlendirmektedir.

7) Beyannamelerde Uygulama: e-Beyanname Kısa Yol Haritası

Durumu tespit edin: Hangi dönem/hangi beyan(lar) eksik/yanlış?
Zaman penceresi: İnceleme/ihbar/ön tespit var mı? Yoksa pişmanlık mümkün.
Dilekçe + e-Beyan: e-Beyanname’de “pişmanlık” seçeneğini işaretleyin; eşzamanlı dilekçe ile haber verin.
15 gün: Hiç verilmemiş beyanları verin; eksikleri düzeltin; vergi + pişmanlık zammını ödeyin.
Dosyayı kapatın: Dekont ve belgeleri dosyaya koyun; varsa mahsup/tecil ihtiyacını önceden netleştirin.

8) 371 – 376 – “Kanuni süresinden sonra beyan” – “İzaha davet” Karşılaştırması

Kurum / Yol	Kim başlatır?	Ceza sonucu	Ödeme	Not
Pişmanlık (371)	Mükellef (idare öğrenmeden)	Vergi ziyaı cezası yok	Vergi + pişmanlık zammı (15 günde)	En avantajlı sonuç; zamanlama kritik.
Kanuni süresinden sonra beyan	Mükellef	%50 vergi ziyaı cezası (genel uygulama)	Vergi + gecikme faizi/zirai durum	Pişmanlığa göre daha ağır.
İzaha davet (370)	İdare (ön tespit sonrası)	%20 vergi ziyaı cezası (şartlı)	Vergi + faiz	İzaha davet tebliğ edilmişse pişmanlık yok (aynı tespit için).
376 indirim	Mükellef	Mevcut cezada indirim	Ceza + peşin/erken ödeme	Pişmanlıkta ceza doğmadığı için 376 gündeme gelmez.

9) Danıştay’dan Yansımalar ve Uygulama Notları

Pişmanlık ihlali ve ceza: Pişmanlık şartlarının sağlanmadığı gerekçesiyle kesilen vergi ziyaı cezalarının iptali/iptal edilmemesi yönünde Danıştay kararları mevcuttur. Olayın haber alma, süre, ödeme ve tamamlama kriterleriyle birebir uyumu belirleyicidir.
Ay kesirleri: Pişmanlık zammında ay kesirlerinin hesaplanmasına dair içtihat, uygulama birliğini destekler.
Akademik/mesleki rehberlik: TÜRMOB, PwC, Nazalı gibi teknik kaynaklar; 15 gün kuralı, izaha davet–pişmanlık ilişkisi ve ödeme zamanlaması tartışmalarına ışık tutmaktadır.

10) Strateji Rehberi: Risk Azaltma, Zamanlama, Dilekçe ve Örnek Senaryolar

10.1. Stratejik Yaklaşım (Avukat Gözüyle)

Zaman en kritik değişkendir: İnceleme yazısı/ön tespit/ihbar gündeme gelmeden harekete geçin.
Olay örgüsünü netleştirin: Hangi dönem, hangi kalem, hangi belge? Tek dosyada sade bir kurguyla ilerleyin.
15 gün kuralını planlayın: Beyan + ödeme paketini aynı takvim üzerinde koordine edin; tecil/mahsup ihtiyacı varsa önceden onay alın.
İzaha davet yazısı tebliğ edilmişse pişmanlık kapalıdır; izah stratejisini ve %20 ceza sonucunu değerlendirin.

10.2. “Kurtarıcı” Olduğu Tipik Hatalar

KDV beyannamesi hiç verilmemiş (ör. 08/2025): Pişmanlık dilekçesi + e-Beyan “pişmanlık” seçimi + 15 günde ödeme → ceza yok, yalnız pişmanlık zammı.
Süresinde beyan edildi ama eksik satış: Ek beyanla tamamlama + ödeme → pişmanlıkta ceza yok; “kanuni süreden sonra beyan” yolundan çok daha avantajlıdır.
Muhtasar stopaj eksik: Dönem bazlı eksik matrah farkı ek beyanla kapatılır; ay kesirleri pişmanlık zammında dikkate alınır.

10.3. Dilekçe İskeleti (Örnek)

Konu: VUK m. 371 kapsamında pişmanlık ve ıslah talebi
Açıklamalar:

…/…/20.. dönemine ilişkin … beyannamesinin hiç verilmediği/eksik beyanla verildiği tarafımızca tespit edilmiştir.

VUK m. 371 uyarınca, idarenin konudan haberdar olmadığını değerlendirerek kendi irademizle başvuruyoruz.

Haber verme tarihinden itibaren 15 gün içinde gerekli beyan/düzeltme işlemlerini tamamlayıp vergi + pişmanlık zammını ödeyeceğimizi taahhüt ederiz.
Talep: Pişmanlık ve ıslah hükümlerinden yararlandırılmamıza karar verilmesini saygıyla dileriz.

10.4. Sık Yapılan 8 Hata (Kaçının)

İzaha davet tebliğ edildikten sonra aynı tespit için pişmanlık denemek.
15 günü aşmak: Beyanı verip ödemeyi yetiştirememek.
Ay kesirlerini göz ardı ederek pişmanlık zammını eksik hesaplamak.
İnceleme yazısı tebliğ edilmiş dosyada pişmanlığa güvenmek.
e-Beyanname’de “pişmanlık” işaretini yapmayıp yalnız dilekçeye güvenmek.
Tecil/mahsup nedeniyle ödeme kapanışını 15 günde tamamlamamak.
Pişmanlıkta ceza doğmadığı için 376 indirim planlaması yapmaya çalışmak (gereksiz).
Özel usulsüzlük boyutunu (ör. BA/BS ihlalleri) hiç değerlendirmemek (olay bazında değişir).

11) SSS (Sık Sorulan Sorular)

1) Pişmanlıkla beyan verdim; mutlaka cezasız kapanır mı?
Şartlar tam sağlanırsa vergi ziyaı cezası uygulanmaz; ancak pişmanlık zammı ödenir. 15 günlük süre ve “idarenin haber alma” eşiği kritik olduğu için, küçük bir ihlal dahi sonucu değiştirebilir.

2) 15 gün, neyi kapsar?
Hiç verilmemiş beyannamenin verilmesi/eksik-yanlış beyanın düzeltilmesi ve ödenmesi için öngörülen kısa penceredir. Ödeme süresi geçmiş vergiler pişmanlık zammıyla birlikte bu sürede ödenmelidir.

3) Pişmanlık zammı nasıl hesaplanır?
6183 sayılı Kanun’daki gecikme zammı oranı esas alınır; ay ve ay kesirleri dikkate alınır (ör. 1 ay 10 gün). Uygulama, yargı kararlarıyla şekillenmiştir.

4) İzaha davet geldi; yine de pişmanlık yapabilir miyim?
Aynı tespit için hayır. Kanun, izaha davet yazısı tebliğ edilenlerin o tespit bakımından pişmanlıktan yararlanamayacağını açıkça belirtir.

5) Süresinde beyan verip sonra fark ettiğim eksik için ne yapmalıyım?
Ek beyanla tamamlayın; pişmanlık şartlarını sağlarsanız ceza doğmaz. Kanuni süreden sonra (pişmanlıksız) beyan verilmeye kıyasla çok daha avantajlıdır.

6) Pişmanlık başvurdum, tecil/mahsup yapabilir miyim?
Mümkün senaryolar var; fakat 15 gün penceresini fiilen kapatmamalı. Uygulamada ödeme zamanlamasına ilişkin tartışmalı alanlar bulunduğundan dosya bazlı teyit önerilir.

7) BA/BS gibi bildirimlerde pişmanlık nasıl işler?
Bildirimin düzeltilmesi pişmanlıkla yapılabilir; ancak özel usulsüzlük riski ayrıca analiz edilmelidir (olay bazında farklı sonuçlar doğabilir).

8) Kaçakçılık (VUK 359) şüphesi varsa pişmanlık?
Pişmanlık, vergi ziyaı cezasına ilişkindir; adli boyut farklı bir zeminde yürür. Bu durumda zamanlama, olay anlatısı ve delil mimarisi çok daha titiz kurulmalıdır (olay bazlı strateji şart).

Sonuç: “Doğru Dosya Kurgusu + Zamanlama” = En Yüksek Fayda

Pişmanlık ve ıslah, idarenin öğrenmesinden önce ve 15 gün kuralına titizlikle uyulduğunda vergi ziyaı cezasını tamamen devre dışı bırakabilen, en avantajlı uyum yoludur. İzaha davet geldiği andan itibaren aynı tespit bakımından pişmanlık kapanır; bu nedenle erken tespit–erken aksiyon esastır. Hesaplamalarda ay kesirleri ve ödeme takvimi gibi detayların yargısal/teknik çerçevesi bulunduğundan, dosya mimarisi baştan tasarlanmalı ve belgelendirme titizlikle tamamlanmalıdır.

pişmanlık ve ıslah, vergi hukuku, VUK

Single Blog Title