Pert (Tam Hasar) Kriterleri: Eksper Raporlarına İtiraz ve Bedel Tespiti
Pert (Tam Hasar) Kriterleri: Eksper Raporlarına İtiraz ve Bedel Tespiti
Giriş
Trafik kazaları sonrasında araçlarda meydana gelen hasarların onarılıp onarılamayacağı, sigorta şirketleri, eksperler ve araç sahipleri arasında sıkça tartışma konusudur.
Birçok araç sahibi, kazadan sonra sigorta şirketinin “aracınız pert (tam hasarlı)” olduğunu bildirmesiyle karşılaşır.
Ancak “pert kararı” her zaman teknik olarak doğru veya hukuken geçerli olmayabilir.
Bu nedenle hem pert kriterlerinin nasıl belirlendiğini, hem de eksper raporlarına nasıl itiraz edilebileceğini bilmek sigortalı açısından büyük önem taşır.
1. Pert (Tam Hasar) Kavramı Nedir?
“Pert” kelimesi İngilizce “total loss” (tam hasar) ifadesinden gelmektedir.
Hukuken ve sigorta terminolojisinde pert, aracın tamir edilmesinin ekonomik olarak mümkün olmadığı veya teknik olarak güvenli şekilde onarılamadığı durumu ifade eder.
Pert ikiye ayrılır:
- A) Ekonomik Pert: Aracın onarım masrafları, aracın piyasa rayiç değerini aşarsa.
- B) Teknik Pert: Araç onarılabilir olsa dahi, onarım sonrası güvenli sürüş mümkün değilse (örneğin şasi kırığı, hava yastığı sisteminin işlevsiz hale gelmesi).
Yargıtay 17. HD 2018/3243 E., 2020/2569 K.:
“Tam hasar kararı, aracın onarılmasının ekonomik veya teknik olarak imkânsız olduğu durumlarda verilebilir.”
2. Pert Kriterleri Nasıl Belirlenir?
2.1. Ekonomik Pert Kriteri
Sigorta şirketleri, genellikle aracın piyasa rayiç değerinin %70 ila %75’ini aşan onarım maliyetlerinde aracı pert kabul eder.
Bu oran, Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) ve Türkiye Sigorta Birliği (TSB) uygulamalarına paraleldir.
Örneğin:
- Aracın rayiç değeri: 1.000.000 TL
- Onarım masrafı: 780.000 TL
Bu durumda sigortacı, “tam hasar” kararı verebilir.
Ancak, bu oran kanunen sabit değildir. Değerlendirme, her somut olayın koşullarına göre yapılmalıdır.
2.2. Teknik Pert Kriteri
Bazı durumlarda, aracın ekonomik olarak onarılabilir olmasına rağmen emniyet açısından trafikte kullanılamaz hale gelmesi pert kabulü doğurur.
Örneğin:
- Şasi veya direksiyon sisteminde kalıcı deformasyon,
- Hava yastığı sisteminin tamamen devre dışı kalması,
- Üretici onarım tavsiyelerine aykırı müdahale gerekliliği.
Yargıtay 17. HD 2019/4789 K.:
“Teknik pert değerlendirmesi yapılmadan yalnızca maliyet oranına dayanılarak tam hasar kararı verilmesi hatalıdır.”
3. Eksper Raporlarının Hukuki Niteliği
3.1. Eksper Kimdir?
Eksper, sigorta şirketi tarafından atanan, hasar miktarını ve onarım olanaklarını tespit eden teknik bilirkişidir.
Ancak unutulmamalıdır ki eksper raporu kesin delil değildir; mahkeme ve sigortalı tarafından her zaman tartışmaya açıktır.
Yargıtay 17. HD 2018/3405 E., 2020/2643 K.:
“Eksper raporu, tarafları bağlamaz; hakimin takdir yetkisi kapsamındadır.”
3.2. Eksper Raporunun İçeriği
Rapor genellikle şu unsurları içerir:
- Hasar fotoğrafları ve hasar tespit listesi,
- Parça değişim ve işçilik bedelleri,
- Onarım süresi,
- Pert oranı ve önerilen bedel,
- Rayiç değer analizi (SBM veya ikinci el piyasası verileriyle).
Eksper raporunda bu veriler eksik veya hatalıysa, sigortalı itiraz hakkına sahiptir.
4. Eksper Raporuna İtiraz Nasıl Yapılır?
4.1. Sigorta Şirketine Başvuru
Sigortalı, raporun tebliğinden itibaren 5 iş günü içinde sigorta şirketine yazılı itirazda bulunabilir.
İtiraz dilekçesinde:
- Hasar fotoğraflarına ilişkin itiraz,
- Rayiç değer tespiti hataları,
- Teknik kusurlar,
- Eksperin tarafsızlık durumu belirtilmelidir.
4.2. İkinci Eksper Talebi
Sigortalı, Sigortacılık Kanunu m. 30 uyarınca bağımsız ikinci eksper atanmasını isteyebilir.
Sigorta şirketi bu talebi reddedemez.
İkinci ekspertiz raporu, özellikle mahkemede karşı delil niteliği taşır.
4.3. Sigorta Tahkim Komisyonu Başvurusu
Eksper raporundaki uyuşmazlıklar, Sigorta Tahkim Komisyonu’na taşınabilir.
Komisyon, bağımsız bilirkişi incelemesi yaptırarak bedel tespiti yapar.
4.4. Dava Yolu
Tahkim sonucu da tatmin edici değilse, sigortalı Asliye Ticaret Mahkemesi’nde bedel tespiti veya tazminat davası açabilir.
5. Bedel Tespiti ve Rayiç Değer Hesabı
Pert kararı verildiğinde, sigorta şirketi aracın hasar anındaki rayiç bedelini sigortalıya öder.
Ancak bu bedelden hurda (enkaz) değeri düşülür.
5.1. Rayiç Değer Nedir?
Rayiç değer, aracın kaza tarihindeki adil piyasa değeridir.
Belirlenirken şu veriler dikkate alınır:
- Tramer (SBM) kayıtları,
- İkinci el piyasa fiyatları (sahibinden.com, oto ekspertiz raporları vb.),
- Aracın kilometresi, modeli, donanımı, hasar geçmişi.
5.2. Hurda (Enkaz) Bedeli
Sigorta şirketi genellikle hurdalığı kendi anlaşmalı firmalarına devreder.
Ancak sigortalı isterse hurdayı kendisi de satabilir.
Bu durumda sigortacı, rayiç – hurda bedeli farkını ödemekle yükümlüdür.
Örnek:
- Aracın rayiç değeri: 800.000 TL
- Hurda değeri: 150.000 TL
- Sigortacının ödeyeceği miktar: 650.000 TL
6. Sigorta Şirketi ile Uyuşmazlıklarda İspat ve Deliller
Eksper raporuna itirazda bulunmak isteyen sigortalının güçlü deliller sunması gerekir:
- Alternatif ekspertiz raporu,
- Fatura ve piyasa teklifleri,
- Aracın hasar öncesi fotoğrafları,
- Değer kaybı raporu,
- Araç satış sitelerinden alınmış rayiç örnekleri.
Yargıtay 11. HD 2019/4720 K.:
“Sigortalı, eksper raporuna itiraz etmiş ve rayiç bedelin eksik belirlendiğini somut verilerle ispatlamışsa, mahkemece ikinci bilirkişi incelemesi yapılmalıdır.”
7. Sigorta Tahkim Komisyonu’nda Uygulama
Tahkim Komisyonu kararlarında sıkça vurgulanan ilkeler:
- Eksper raporları bağlayıcı değildir.
- Pert oranı yalnızca teknik hesaplama değil, ekonomik değerlendirme sonucudur.
- Rayiç değer tespitinde piyasa verileri esas alınmalıdır.
- Hurda bedelinin gerçek satış değeri dikkate alınmalıdır.
Komisyon kararlarında sigortalı lehine sonuç alınan örnekler mevcuttur.
8. Yargıtay Kararlarından Örnekler
Yargıtay 17. HD 2017/6031 E., 2019/4825 K.
“Eksper raporunun tarafsızlığı şüphe uyandırıyorsa, mahkemece yeniden bilirkişi incelemesi yapılması gerekir.”
Yargıtay 11. HD 2020/2403 K.
“Aracın piyasa rayiç değerinin altında bedelle pert kararı verilmesi, sigorta sözleşmesine aykırıdır.”
Yargıtay 17. HD 2021/5621 K.
“Sigorta şirketi, hurda bedelini sigortalının rızası dışında belirleyemez; gerçek satış bedeli esas alınmalıdır.”
Bu kararlar, sigorta şirketlerinin tek taraflı pert kararlarının yargısal denetime açık olduğunu göstermektedir.
9. Sigortalının Hakları
Sigortalı, pert kararı verildiğinde şu haklara sahiptir:
- Eksper raporuna itiraz etme
- İkinci eksper atanmasını isteme
- Rayiç bedelin tespiti için dava açma
- Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurma
- Sigorta şirketinden faiz ve değer kaybı talep etme
Ayrıca sigorta şirketi ödeme süresini rapor tarihinden itibaren 8 iş günü içinde tamamlamak zorundadır.
10. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar
- Eksperin tarafsızlığı: Sigortacının kendi eksperini ataması objektiflik tartışması yaratmaktadır.
- Düşük rayiç bedel belirlenmesi: Özellikle yeni model araçlarda SBM değerleri gerçek piyasa fiyatının altında kalmaktadır.
- Hurda bedelinin yüksek gösterilmesi: Sigorta şirketi, ödemeyi azaltmak için hurda bedelini yapay olarak yüksek gösterebilmektedir.
- Pert kararı için onarım teklifinin dikkate alınmaması: Bazı durumlarda araç, uygun serviste düşük maliyetle onarılabilir olmasına rağmen “pert” sayılmaktadır.
11. Çözüm ve Stratejik Öneriler
- Eksper raporunu mutlaka yazılı isteyin – Sözlü bilgilendirme hukuken geçerli değildir.
- Kendi eksperinizi atayın – Bağımsız eksper raporu sigortalı lehine güçlü delil oluşturur.
- Araç değerini piyasa verileriyle karşılaştırın.
- Tahkim Komisyonu başvurusunu zamanında yapın (2 yıl hak düşürücü süre).
- Rayiç bedel tespiti için bilirkişi incelemesini talep edin.
12. Sonuç
Pert (tam hasar) kararı, hem teknik hem hukuki yönleriyle dikkatle değerlendirilmesi gereken bir konudur.
Sigorta şirketleri çoğu zaman kendi eksper raporlarına dayanarak karar vermekte, bu da sigortalılar açısından mağduriyet doğurmaktadır.
Ancak:
- Eksper raporları bağlayıcı değildir,
- Sigortalı ikinci eksper talep etme hakkına sahiptir,
- Rayiç bedel düşük belirlendiyse yargı yoluna gidilebilir.
Yargıtay kararları da açıkça belirtmektedir ki, pert kararı keyfi olamaz, her durumda ekonomik ve teknik gerekçelere dayanmalıdır.
Sonuç olarak, pert durumuyla karşılaşan araç sahipleri hem sigorta tahkim sistemi hem de mahkeme yolu ile haklarını arayabilirler.
Adil bir bedel tespiti, sadece maddi kaybı değil, sigorta sistemine duyulan güveni de koruyacaktır.
About Post Author
