Patentli Bir Ürünün Taklit Edilmesi Durumunda Üretici Ne Yapmalı?
Giriş
Patent, bir buluşun sahibine belirli bir süre boyunca üretim, kullanım, satış ve ithalat gibi haklar tanıyan hukuki bir koruma aracıdır.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile düzenlenen patent sistemi, hem teknolojik gelişimi teşvik etmekte hem de buluş sahibine ticari avantaj sağlamaktadır. Ancak pratikte, patentli ürünlerin izinsiz üretilmesi, taklit edilmesi ve pazarlanması ciddi bir problem olarak karşımıza çıkar. Peki bir üretici, patentli ürününün taklit edildiğini tespit ettiğinde ne yapmalıdır? Bu makalede, adım adım hukuki süreçleri, örnek bir senaryoyu ve önleyici stratejileri ele alacağız.
1. Patent Korumasının Kapsamı
Patent koruması, buluşun teknik özelliklerini kapsar.
Bu koruma sayesinde, buluş sahibinin izni olmadan:
-
Üretim
-
Kullanım
-
Satış
-
İthalat
faaliyetleri yapılamaz.
Not: Tasarımın görsel özellikleri endüstriyel tasarım korumasına girerken, patent teknik çözümleri kapsar.
2. Patent İhlali (Taklit) Nedir?
Patent ihlali; patentli ürünün veya yöntemin, patent sahibinin izni olmadan kısmen veya tamamen üretilmesi, satılması veya ithal edilmesidir.
Bu ihlaller çoğu zaman:
-
Birebir kopyalama
-
Teknik özelliği değiştirip benzer ürün üretme
-
Patentli üretim yöntemini izinsiz kullanma
şeklinde ortaya çıkar.
3. Örnek Olay
Senaryo:
“T.Y. Teknoloji Ltd.” isimli firma, 2021 yılında yenilikçi bir su filtreleme cihazı geliştirdi ve bu cihazın çalışma prensibi için 10 yıllık patent aldı.
2023 yılında, piyasada aynı teknikle çalışan ama marka adı farklı olan ürünler görülmeye başlandı.
Firma, araştırma sonucunda bu ürünlerin K.M. Makine Sanayi tarafından üretildiğini tespit etti.
Bu noktada T.Y. Teknoloji Ltd., hem satışların durdurulması hem de maddi-manevi tazminat talebi için hukuki süreci başlattı.
4. Taklit Tespitinde İlk Adımlar
4.1. Delil Toplama
-
Satış yapılan mağazalardan veya e-ticaret sitelerinden ürün satın alın ve fatura saklayın.
-
Ürünün teknik özelliklerini inceletin, patent ile karşılaştırın.
-
Üretim ve satışa dair fotoğraf, katalog, reklam kayıtlarını toplayın.
-
Noter aracılığıyla tespit tutanağı düzenletin.
4.2. Patent Kapsamının Doğrulanması
-
Patentin koruma süresi dolmuş mu, bakımları yapılmış mı kontrol edin.
-
Ürün gerçekten patentin teknik özelliklerini içeriyor mu, uzman görüşü alın.
5. Hukuki Başvuru Yolları
5.1. Ceza Davası
Patent ihlali, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nda suç olarak düzenlenmiştir.
Şikayet üzerine 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve adli para cezası uygulanabilir.
5.2. Hukuk Davası
Patent sahibinin açabileceği davalar:
-
İhlalin durdurulması
-
Ürünlerin toplatılması ve imhası
-
Maddi tazminat
-
Manevi tazminat
Örnek:
T.Y. Teknoloji Ltd., Asliye Ticaret Mahkemesi’nde hem ihtiyati tedbir hem tazminat talep etti. Mahkeme, deliller ışığında tedbir kararı vererek taklit ürünlerin satışını durdurdu.
5.3. Gümrük Önlemleri
Patent sahibi, Gümrük ve Dış Ticaret Bakanlığı’na başvurarak taklit ürünlerin ülkeye girişinin engellenmesini talep edebilir.
6. Maddi ve Manevi Tazminat Hesaplaması
Tazminat miktarı belirlenirken:
-
Patent sahibinin uğradığı maddi zarar
-
Taklitçinin elde ettiği haksız kazanç
-
İhlalin pazara etkisi
dikkate alınır.
Hesaplama Yöntemleri:
-
Fiili Zarar Yöntemi: Kaybedilen kar hesaplanır.
-
Haksız Kazanç Yöntemi: Taklitçinin kazancı talep edilir.
-
Lisans Bedeli Yöntemi: İhlal olmasaydı ödenecek lisans bedeli baz alınır.
7. Önleyici Stratejiler
-
Patentinizi Düzenli Olarak Yenileyin: Koruma süresi dolmasın.
-
Pazar Takibi Yapın: Rakip ürünleri düzenli inceleyin.
-
Tescil Kapsamını Geniş Tutun: Farklı varyasyonları da kapsayan patent başvurusu yapın.
-
Sözleşmelerde Açık Lisans Şartları Kullanın: Üretim veya distribütörlük anlaşmalarında net kurallar belirleyin.
-
Gümrük Kayıt Sistemine Kaydolun: Taklit ürünlerin girişini engelleyin.
8. Patent İhlali ile Karıştırılmaması Gereken Durumlar
-
Koruma Süresi Bitmiş Ürünler: Süresi dolan patentler serbestçe kullanılabilir.
-
Farklı Teknik Çözümler: Benzer görünüme sahip olsa bile farklı teknikle çalışan ürün ihlal sayılmaz.
-
Lisanslı Üretim: Patent sahibinden izin alınarak üretilmiş ürünler hukuka uygundur.
9. Uluslararası Boyut
Taklit ürün yurtdışından geliyorsa:
-
İlgili ülkenin patent ofisine başvuru yapılabilir.
-
Uluslararası koruma için PCT (Patent İşbirliği Anlaşması) sistemi kullanılabilir.
-
İhracat yapılan ülkelerde patent tescili yaptırmak önemlidir.
Sonuç
Patentli bir ürünün taklit edilmesi, hem ekonomik hem marka değeri açısından büyük kayıplara yol açabilir. Üreticilerin bu durumda hızlı hareket etmesi, delilleri sağlam toplaması ve hem hukuki hem cezai yollara başvurması gerekir. Koruma süresince aktif bir pazar gözetimi yapmak, taklit riskini en aza indirir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
