Patentli Bir Buluşun İhlali Halinde Hangi Hukuki Yollar İzlenebilir?

Giriş

Patent, bir buluş sahibine tanınan ve üçüncü kişilerin bu buluşu izinsiz kullanmasını engelleyen önemli bir sınai mülkiyet hakkıdır. Geliştirilen teknik çözümlerin korunması, yalnızca fikri değil ekonomik yatırımı da koruma altına alır. Ancak çoğu zaman bu hak, üçüncü kişiler tarafından ihlal edilebilmekte ve hak sahipleri ciddi zararlara uğramaktadır.

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”), patent hakkının korunması ve ihlali halinde başvurulacak hukuki yolları sistematik biçimde düzenlemiştir. Bu makalede; patent ihlalinin tanımı, hukuki yolların detaylı analizi ve uygulamada karşılaşılabilecek sorunlar, teorik bilgilerle birlikte kurgusal bir örnek olayla desteklenerek sunulacaktır.

---

Patent Hakkı ve Kapsamı

Patent hakkı, SMK m.82 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olup, buluş sahibine aşağıdaki münhasır yetkileri verir:

• Buluşun üretilmesi ve satılması,

• Kullanılması,

• İthal edilmesi,

• Lisans verilmesi.

Bu yetkilerin patent sahibi dışında herhangi biri tarafından izinsiz kullanılması, patent hakkına tecavüz anlamına gelir.

Patent koruması, yalnızca aynen kopyalamaya karşı değil, aynı teknik sonucu veren farklı yollarla yapılan ihlallere karşı da geçerlidir. Bu nedenle teknik benzerlik ve işlevsel eşdeğerlik de dikkate alınır.

---

Patent İhlali Nedir?

Patent ihlali, üçüncü kişilerin patentli bir buluşu, patent sahibinin izni olmadan ekonomik amaçlı kullanmasıdır. Bu kullanım; üretim, satış, ithalat veya ticari tanıtım yoluyla olabilir.

Patent ihlalinin unsurları:

1. Geçerli ve yürürlükte bir patent hakkı

2. İzinsiz kullanım (üretim, satış, ithalat vb.)

3. Teknik çözüm yönünden benzerlik veya ayniyet

4. Ticari veya ekonomik yarar amacı

---

Hukuki Başvuru Yolları

Patent hakkı ihlal edilen kişi, şu yollarla hakkını arayabilir:

1. İhtarname Gönderilmesi

Patent sahibi, ihlalci olduğu düşünülen tarafa noter kanalıyla veya avukat aracılığıyla ihtarname göndererek:

• Patent numarasını ve kapsamını,

• Hangi eylemin ihlal oluşturduğunu,

• Belirli sürede durdurulmazsa dava açılacağını,

belirten bir yazılı bildirimde bulunur.

Bu aşama, taraflar arasında ihtilafın çözülmesi ve dava açılmadan uzlaşma sağlanması açısından önemlidir.

2. Tespit Davası

Mahkemeye başvurularak, ihlalin varlığının teknik olarak tespiti istenir. Tespit, bilirkişi incelemesiyle yapılır ve delil oluşturur. Özellikle;

• Teknik karşılaştırma,

• Ürün incelemesi,

• Satış kanıtları

sunularak mahkemenin ihlali görmesi sağlanır.

3. Men Davası

Patent sahibi, ihlalin devamının engellenmesi için men davası açar. Mahkeme, ihlalci ürünlerin üretiminin ve satışının durdurulmasına karar verebilir.

Men kararı, aynı zamanda benzer ihlallerin önlenmesinde emsal teşkil eder.

4. Tazminat Davası

SMK m.149/1’e göre patent sahibi, ihlal nedeniyle uğradığı zararın giderilmesi için tazminat talep edebilir. Tazminat; doğrudan zarar, yoksun kalınan kâr, itibar kaybı gibi kalemlerden oluşabilir.

Zarar hesaplamasında şu yöntemler kullanılabilir:

• Gerçek zarar yöntemi

• Emsal lisans bedeli

• Haksız kazanç yöntemi

5. Ceza Soruşturması

SMK m.193 gereği, patent hakkına tecavüz suç olarak tanımlanır. Cumhuriyet Savcılığı’na yapılacak şikâyetle birlikte;

• 1 yıldan 3 yıla kadar hapis,

• Adli para cezası,

• Ürünlerin toplatılması ve imhası

gibi sonuçlar doğabilir.

---

Uygulamaya Yönelik Kurgusal Örnek: “A Ltd. Şti. vs. B Teknoloji A.Ş.”

Olay Özeti:

A Ltd. Şti., 2022 yılında geliştirdiği “akıllı enerji dengeleyici devre modülü” için ulusal patent tescili almıştır. Bu sistem, güneş paneli invertörleri için yenilikçi bir akım yönetim algoritması içermektedir.

2024’te A Ltd. Şti., piyasada B Teknoloji A.Ş. tarafından üretilip satılan “C Modeli İnvertör” isimli ürünün, patentli teknik çözümle büyük benzerlik taşıdığını fark eder. Bu ürünün teknik şemaları incelendiğinde, patentte yer alan özelliklerin birebir uygulandığı tespit edilir.

A Ltd. Şti.’nin İzlediği Hukuki Süreç:

1. İhtarname Gönderimi:
A Ltd. Şti.’nin avukatı, B Teknoloji A.Ş.’ye noter aracılığıyla ihtarname gönderir. Ürünlerin üretim ve satışının durdurulması, aksi takdirde yargı yoluna başvurulacağı belirtilir. 15 gün süre verilir.

2. Tespit Davası:
İhlalin teknik tespitinin yapılması için Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde tespit davası açılır. Mahkeme, teknik bilirkişi atar. Bilirkişi, patent ihlalinin gerçekleştiğine dair rapor sunar.

3. Men ve Tazminat Davası:
Tespit raporu esas alınarak açılan men ve tazminat davasında A Ltd. Şti., ihlalin durdurulmasını ve son 3 yıla ait zararların tazminini ister. 1.200.000 TL değerinde kazanç kaybı hesaplanır.

4. Ceza Soruşturması:
Eş zamanlı olarak savcılığa yapılan başvuru ile, B Teknoloji A.Ş.’nin yöneticileri hakkında “sınai mülkiyet hakkına tecavüz” suçlamasıyla soruşturma başlatılır. Sulh Ceza Hakimliği, ürünlerin toplatılmasına ve tedbiren satış yasağına karar verir.

---

Pratikte Karşılaşılan Zorluklar

• Patent kapsamının yorumlanması: Teknik içeriği yüksek olan davalarda mahkemelerin yorum yetisi sınırlı olabilir.

• Delil toplama sıkıntısı: Ürünlerin teknik içeriğini ispat etmek, özellikle gizli üretim durumlarında zorlaşır.

• Uzman bilirkişi yetersizliği: Alanında uzman bilirkişilerin azlığı, davaların uzamasına neden olabilir.

• Ceza davasında ispat külfeti: Ceza mahkemesinde ihlalin kast ile işlendiğinin gösterilmesi gerekebilir.

---

Sonuç

Patent hakkı, yalnızca fikri değil ekonomik değeri olan bir varlıktır. Bu hakkın korunması, teknik ve hukuki bilgiye dayanan çok yönlü bir mücadele gerektirir. Gerek ihtarname süreciyle önleyici yöntemler, gerekse tespit, men, tazminat ve ceza yollarıyla telafi edici adımlar atılabilir. Uygulamada karşılaşılan teknik güçlükler dikkate alındığında, uzman hukuk desteği ve sektörel bilirkişilik mekanizmaları, patent sahiplerinin menfaatlerini etkili biçimde korumada anahtar rol oynamaktadır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut