Patent Hakkının İhlali Halinde Açılabilecek Davalar

1. Giriş

Patent hukuku, buluş sahiplerinin yaratıcı çalışmalarının korunmasını ve bu çalışmalarından ekonomik fayda sağlamalarını amaçlayan, sınai mülkiyet hukuku kapsamındaki en önemli alanlardan biridir. Türk hukukunda patent hakkı, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) ile düzenlenmiş olup, bu hakların ihlali durumunda hak sahiplerine çeşitli hukuki yollarla koruma imkânı tanınmaktadır.

Bu makalede, patent hakkının ihlali kavramı, ihlal halinde açılabilecek davalar, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve Yargıtay içtihatları ışığında Türk hukukundaki gelişmeler detaylı biçimde ele alınacaktır.

---

2. Patent Hakkı Nedir?

Patent, teknik bir buluşun sahibine belirli bir süre ile tanınan, buluşun başkası tarafından üretilmesini, kullanılmasını, satılmasını veya ithal edilmesini engelleme hakkıdır. Türkiye’de patent hakkı 6769 sayılı SMK’nın 82. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.

Patent ile Korunabilecek Unsurlar:

• Yenilik

• Buluş basamağı içermesi

• Sanayiye uygulanabilirlik

Bu üç kriteri taşıyan teknik buluşlar, patent koruması altına alınabilir. Patent hakkı, hak sahibine münhasır (tekel) nitelikte koruma sağlar ve başkalarının izinsiz kullanımı halinde hak sahibine dava açma hakkı verir.

---

3. Patent Hakkının İhlali Kavramı

Patent hakkı, sahibine yalnızca kendi ürününü piyasaya sunma hakkı değil, aynı zamanda başkalarının bu ürünü izinsiz kullanmasını engelleme yetkisi de verir. Bu bağlamda, aşağıdaki fiiller patent hakkının ihlali kapsamına girer:

• Patent konusu ürünün izinsiz olarak üretilmesi

• Kullanılması, satılması veya dağıtılması

• İthal edilmesi

• Bu ürünlerin ticari amaçla el bulundurulması

SMK madde 141‘e göre, bu fiilleri işleyenler, patent sahibinin açacağı davalara muhatap olur.

---

4. Patent Hakkının İhlali Halinde Açılabilecek Davalar

Patent hakkının ihlali durumunda açılabilecek başlıca davalar şunlardır:

4.1. Tecavüzün Tespiti Davası

Patent hakkının ihlal edilip edilmediği konusunda belirsizlik varsa, hak sahibi mahkemeden bu hususun tespitini talep edebilir.

4.2. Tecavüzün Men’i (İhlalin Durdurulması) Davası

Devam eden ihlalin durdurulması amacıyla açılan bu dava, SMK madde 149/1-a’da düzenlenmiştir. Hak sahibi, patent hakkına yapılan tecavüzün sonlandırılmasını isteyebilir.

4.3. Tecavüzün Ref’i (Sonuçlarının Ortadan Kaldırılması) Davası

İhlal sonucu piyasaya sürülen ürünlerin toplatılması, yok edilmesi veya ihlalin izlerini taşıyan araçların imhası talep edilebilir.

SMK madde 149/1-b ve c bu davayı düzenlemektedir.

4.4. Tazminat Davası

Patent hakkı ihlali sebebiyle doğan maddi ve manevi zararın tazmini talep edilebilir.

4.4.1. Maddi Tazminat

Hak sahibi, ihlal nedeniyle uğradığı zararı aşağıdaki yöntemlerden birine göre talep edebilir:

• Fiili zarar ve yoksun kalınan kazanç

• Patent sahibi olmasaydı ödenecek lisans bedeli

• Davalının elde ettiği haksız kazanç

4.4.2. Manevi Tazminat

Eğer hak sahibinin itibarı, marka değeri veya piyasadaki konumu zarar görmüşse manevi tazminat talep edilebilir (SMK m. 149/1-e).

---

5. Geçici Hukuki Koruma Yolu: İhtiyati Tedbir

Patent hakkı ihlallerinde zaman kaybı, telafisi güç zararlara yol açabileceği için ihtiyati tedbir başvurusu hayati önemdedir.

• SMK madde 159: “Patent hakkı sahibi, hakkına yapılan saldırının önlenmesi amacıyla ihtiyati tedbir kararı aldırabilir.”

---

6. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Patent ihlali davalarında görevli mahkeme, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri’dir. Eğer bu mahkemeler kurulmamışsa, Asliye Hukuk Mahkemeleri görevlidir.

Yetki açısından ise, davalının yerleşim yeri mahkemesi veya ihlalin gerçekleştiği yer mahkemesi yetkilidir (HMK m. 6 ve 16).

---

7. Zaman Aşımı ve Hak Düşürücü Süreler

Patent hakkı ihlallerinde, zarar görenin zararı ve tazmin yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl, her hâlükârda 10 yıl içinde tazminat davası açılmalıdır (TBK m. 72).

---

8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Teknik bilirkişi raporlarının yetersizliği

• Uzun süren yargılama süreçleri

• Tazminat hesaplamalarında standardizasyon eksikliği

• Delillere ulaşmada güçlük (ürünlerin seri üretimi gizli yapıldığında)

---

9. Ceza Hukuku Boyutu

SMK madde 193 ve devamında patent hakkını ihlal eden kişilere karşı ceza davaları da açılabilir. Şu fiiller suç teşkil eder:

• Patentle korunan buluşu izinsiz kullanmak

• Ürünü piyasaya sürmek veya satmak

Bu fiilleri işleyenler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis veya adlî para cezası öngörülmüştür.

---

10. Uluslararası Boyut ve WIPO Bağlantısı

Türkiye, WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı) ve EPC (Avrupa Patent Sözleşmesi) üyesi olup, uluslararası başvuru sahipleri de Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde patent koruması talep edebilir. Bu bağlamda, Türkiye’de açılacak davalar uluslararası nitelikli ihlallerde de geçerli olabilir.

---

11. Sonuç

Patent hakkı, yaratıcı emeğin korunmasının ve sanayi yatırımlarının teşvik edilmesinin temel hukuki aracıdır. Ancak bu hakkın korunabilmesi için sadece başvuru yapmak yeterli değildir; ihlaller karşısında etkin bir şekilde hukuki yolların kullanılması gereklidir.

Bu bağlamda patent hakkı sahibinin;

• Tecavüzün tespiti,

• Tecavüzün men’i ve ref’i,

• Maddi ve manevi tazminat,

• Ceza davası,

• İhtiyati tedbir talepli davaları etkin şekilde yürütmesi gerekmektedir.

Yargıtay içtihatları ve SMK hükümleri, hak sahibinin menfaatlerini koruyacak kapsamlı bir sistem sunmaktadır. Ancak uygulamada karşılaşılan teknik bilirkişi sorunları, sürecin hızlandırılması ve uzmanlaşmış mahkemelerin güçlendirilmesi ihtiyacını da ortaya koymaktadır.