Oyun Sektöründe Fikri Mülkiyet İhlallerine Karşı Hangi Önleyici Tedbirler Alınabilir?
Giriş
Dijital oyun sektörü, son yıllarda hem ekonomik hem de kültürel açıdan en hızlı büyüyen endüstrilerden biri haline gelmiştir. Yaratıcı hikâyeler, özgün karakter tasarımları, müzikler, grafikler ve oyun motoru kodları, fikri ve sınai mülkiyet hukuku kapsamında koruma altındadır. Ancak sektörün hızla gelişmesi, beraberinde telif hakkı ihlali, marka hakkı ihlali ve patent ihlali gibi sorunları getirmiştir. Bu yazıda, oyun sektöründe yaşanabilecek fikri mülkiyet ihlallerine karşı geliştirilebilecek önleyici tedbirler ele alınacak ve konu örnek olaylarla pekiştirilecektir.
1. Oyun Sektöründe Fikri Mülkiyet Unsurları
Bir oyunun fikri mülkiyet korumasına tabi olabilecek unsurları şunlardır:
-
Oyun Senaryosu ve Hikâyesi → Edebi eser olarak 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında korunur.
-
Oyun Karakterleri ve Grafik Tasarımlar → Görsel sanat eseri veya endüstriyel tasarım olarak korunabilir.
-
Oyun Motoru ve Yazılım Kodları → Bilgisayar programı olarak telif hakkı korumasına tabidir.
-
Oyun İçi Müzikler ve Ses Efektleri → Müzik eserleri ve bağlantılı haklar kapsamında korunur.
-
Oyun Logosu ve Marka İsmi → Marka tescili ile korunur.
2. Sık Karşılaşılan Fikri Mülkiyet İhlalleri
Oyun sektöründe en sık karşılaşılan ihlaller şunlardır:
-
Karakter veya grafiklerin izinsiz kopyalanması
-
Oyun kodlarının izinsiz kopyalanması veya kısmen değiştirilerek kullanılması
-
Oyun isminin veya logosunun izinsiz kullanılması
-
Oyun içi müziklerin veya ses efektlerinin başka projelerde kullanılması
-
Hile yazılımlarının geliştirilmesi ve satılması
3. Önleyici Tedbirler
Oyun sektöründe ihlaller gerçekleşmeden önce alınabilecek hukuki ve teknik önlemler aşağıdaki gibi sıralanabilir.
3.1. Eserlerin Tescili
-
Telif Hakkı Tescili: FSEK’e göre eserler, yaratıldığı anda korunmaya başlar. Ancak tescil, ispat kolaylığı sağlar. Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde kayıt-tescil işlemi yapılabilir.
-
Marka Tescili: Oyun ismi, logosu ve karakter isimleri Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) nezdinde tescil edilmelidir.
-
Patent ve Faydalı Model: Yenilikçi oyun teknolojileri, oyun motoru algoritmaları veya donanım entegrasyonları patent/faydalı model ile korunabilir.
Örnek Olay:
Bir oyun geliştirme şirketi, “XR Serüveni” adlı VR oyununu piyasaya sürdü. Oyun ismini ve logosunu tescil ettirmesi sayesinde, başka bir firma benzer bir logo kullanmaya kalktığında marka hakkı ihlali davası açarak hızlıca engelledi.
3.2. Sözleşmelerin Güçlü Hazırlanması
-
Çalışan Sözleşmeleri: Oyun geliştiriciler, grafik tasarımcılar ve senaristler ile yapılan sözleşmelerde üretilen eserlerin haklarının işverene ait olduğu açıkça belirtilmelidir.
-
Freelance ve Outsource Çalışmalar: Dışarıdan alınan hizmetlerde, telif haklarının devrine ilişkin açık hükümler yer almalıdır.
-
Gizlilik Sözleşmeleri (NDA): Oyun geliştirme sürecinde kullanılan fikirlerin ve kodların üçüncü kişilerle paylaşılmasını engeller.
Örnek Olay:
Serbest çalışan bir grafik tasarımcı, çalıştığı oyunun karakter çizimlerini başka bir projede kullandı. Sözleşmede telif hakkı devrine dair madde bulunmadığından, oyun firması hak iddia etmekte zorlandı. Bu durum, sözleşmelerin önemini ortaya koydu.
3.3. Teknik Koruma Önlemleri
-
Dijital Hak Yönetimi (DRM): Oyun dosyalarının kopyalanmasını zorlaştırır.
-
Watermarking: Grafik ve müziklerde gizli işaretler ile izinsiz kullanım tespit edilebilir.
-
Şifreleme ve Lisans Anahtarları: Oyun dosyaları yalnızca lisanslı kullanıcılar tarafından çalıştırılabilir.
3.4. Düzenli İnternet ve Pazar Yeri Takibi
-
Oyun Dosya Paylaşım Siteleri: Torrent ve warez sitelerinin düzenli olarak takip edilmesi gerekir.
-
E-ticaret ve Mobil Mağaza Takibi: Google Play, App Store gibi platformlarda benzer isimli veya kopya oyunlar tespit edildiğinde hemen kaldırma talebi yapılmalıdır.
-
Bot ve Otomatik Tarama Sistemleri: İnternette izinsiz kullanım taraması yapan yazılımlar kullanılabilir.
Örnek Olay:
Bir bağımsız oyun stüdyosu, Steam’de kendi oyunlarının birebir kopyasını fark etti. Oyunun ismi değiştirilmişti ancak grafik ve kodlar aynıydı. Platforma DMCA başvurusu yaparak oyunu 48 saat içinde kaldırtabildiler.
3.5. Uluslararası Koruma
Oyun sektörü küresel olduğu için yalnızca Türkiye’de değil, uluslararası düzeyde de koruma sağlanmalıdır.
-
Madrid Protokolü ile marka koruması
-
WIPO Telif Hakkı Anlaşması ile uluslararası telif hakkı koruması
-
PCT Başvurusu ile uluslararası patent başvurusu
4. İhlal Tespit Edildiğinde Atılacak Adımlar
İhlal tespit edilirse şu adımlar izlenmelidir:
-
Delil Toplama: İhlalin ekran görüntüsü, tarih ve platform bilgileri ile kayıt altına alınması.
-
İhtarname Gönderme: Hukuki süreç başlamadan önce karşı tarafa resmi ihtar gönderilmesi.
-
Platform Başvuruları: Steam, App Store, Google Play, YouTube gibi platformlara telif hakkı ihlali bildirimi yapılması.
-
Dava Açma: FSEK hükümlerine göre maddi-manevi tazminat, durma ve toplatma davası açılabilir.
-
Ceza Soruşturması: İhlal, suç teşkil ediyorsa savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir.
5. Sonuç
Oyun sektörü, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması açısından oldukça hassas bir alan olup, önleyici tedbirler alınmadığında büyük maddi kayıplar yaşanabilir. Bu nedenle, oyun firmaları tescil işlemleri, sözleşme korumaları, teknik güvenlik önlemleri ve düzenli pazar takibi ile haklarını proaktif şekilde korumalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
