Otomotiv Sektöründe Patent İhlali Nasıl Tespit Edilir ve Dava Süreci Nasıl İşler?

Giriş

Otomotiv sektörü, teknolojik gelişmelerin en yoğun yaşandığı alanlardan biridir. Araç motor teknolojileri, güvenlik sistemleri, elektrikli otomobil batarya çözümleri, yazılım tabanlı sürüş destek sistemleri gibi yenilikler, üreticiler tarafından patent ile korunur.
Patent ihlali, bu teknolojilerin izinsiz kullanılması, kopyalanması veya üretilmesi anlamına gelir ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu çerçevesinde hem hukuki hem cezai yaptırımlara tabidir. Bu makalede, otomotiv sektöründe patent ihlalinin nasıl tespit edileceği, delillerin nasıl toplanacağı ve dava sürecinin nasıl ilerleyeceği adım adım açıklanacaktır. Ayrıca örnek bir senaryo ile konuyu somutlaştıracağız.

1. Otomotiv Sektöründe Patent Kapsamı

Otomotiv alanındaki patentler; yalnızca motor, şanzıman gibi mekanik parçalara değil, aynı zamanda yazılım tabanlı teknolojilere ve tasarım unsurlarına da uygulanabilir.
Koruma altına alınabilecek başlıca buluşlar:

Motor teknolojileri (yakıt verimliliği sağlayan sistemler)
Elektrikli araç batarya ve şarj çözümleri
Otonom sürüş yazılımları
Araç güvenlik sistemleri (çarpışma önleme, ABS, hava yastığı sensörleri)
Aerodinamik parça tasarımları

Not: Tasarım tescili ile korunan parçalar farklı bir koruma türü olup, patent teknik çözümleri kapsar.

2. Patent İhlali Nedir?

Patent ihlali, tescilli bir buluşun patent sahibinden izin alınmadan:

Üretilmesi
Kullanılması
Satılması
İthal edilmesi
durumlarında ortaya çıkar.

Otomotiv sektöründe bu ihlaller çoğunlukla:

Birebir kopyalanan yedek parçalar
Patentli motor teknolojilerinin izinsiz kullanımı
Lisanssız üretim yapan alt tedarikçiler
şeklinde görülür.

3. Örnek Olay

Senaryo:
“K.Y. Otomotiv A.Ş.” isimli firma, elektrikli araçlar için geliştirdiği özel bir batarya soğutma sistemi için 2019 yılında 20 yıllık patent aldı.
2024 yılında firma, rakiplerinden birinin ürettiği elektrikli araçlarda aynı soğutma sisteminin kullanıldığını fark etti.
Araştırmalar sonucunda bu parçaların, “B.M. Mühendislik Ltd.” tarafından üretilip otomobil üreticilerine satıldığı tespit edildi. K.Y. Otomotiv A.Ş., hem üretimi hem satışı durdurmak hem de tazminat almak için hukuki süreci başlattı.

4. Patent İhlalinin Tespiti

4.1. Teknik İnceleme

Patent ihlalinin tespiti için:

Şüpheli ürün satın alınır veya incelenir.
Teknik özellikleri patent dosyası ile karşılaştırılır.
Gerekiyorsa bağımsız bilirkişi raporu alınır.

4.2. Delil Toplama

Satın alma faturası
Ürünün teknik fotoğrafları ve katalogları
Noter aracılığıyla tespit tutanağı
Şirket reklam ve tanıtım kayıtları

Pratik İpucu: E-ticaret sitelerinden yapılan satın alımlar, ihlali belgelemek açısından kolay delil sağlar.

5. Dava Süreci

5.1. İhtiyati Tedbir

Mahkemeye başvurulmadan önce veya dava açılırken ihtiyati tedbir talep edilerek ihlale konu ürünlerin satışı geçici olarak durdurulabilir.

Örnek:
K.Y. Otomotiv A.Ş., Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvurarak B.M. Mühendislik’in ürettiği batarya sistemlerinin tüm stoklarının satışını durdurdu.

5.2. Hukuk Davası

Patent sahibi şu taleplerle dava açabilir:

İhlalin durdurulması
Taklit ürünlerin toplatılması ve imhası
Maddi tazminat (kaybedilen kar + haksız kazanç)
Manevi tazminat (marka değerine verilen zarar)

5.3. Ceza Davası

Patent ihlali, Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve adli para cezası gerektiren bir suçtur.

6. Maddi Tazminat Hesaplama Yöntemleri

Tazminat hesabı yapılırken şu yöntemler kullanılır:

Fiili Zarar Yöntemi: Patent sahibinin uğradığı kar kaybı hesaplanır.
Haksız Kazanç Yöntemi: Taklitçinin elde ettiği gelir talep edilir.
Lisans Bedeli Yöntemi: İhlal olmasaydı ödenecek lisans bedeli baz alınır.

7. Gümrük Önlemleri

Patent sahibi, Gümrük ve Dış Ticaret Bakanlığı’na başvurarak taklit ürünlerin ithalatını engelleyebilir.
Bu özellikle yurtdışında üretilen taklit parçaların Türkiye’ye girişinde etkili bir yoldur.

8. Önleyici Stratejiler

Patent Kapsamını Geniş Tutun: Sadece ana ürünü değil, varyasyonlarını da kapsayan başvurular yapın.
Rakip Ürünleri Takip Edin: Fuarlar, kataloglar ve online satış platformlarını izleyin.
Lisans Anlaşmalarında Net Şartlar Belirleyin: Alt tedarikçilerin yetkilerini açıkça yazın.
Uluslararası Koruma Sağlayın: PCT sistemi ile birden fazla ülkede patent tescili yapın.

9. Uluslararası Boyut

Otomotiv sektörü global bir pazar olduğundan ihlal, yalnızca Türkiye ile sınırlı kalmayabilir.
Eğer taklit ürünler yurtdışında üretiliyorsa:

İlgili ülkenin patent ofisine şikayet yapılabilir.
Uluslararası dava süreçleri başlatılabilir.
Gümrüklerde el koyma prosedürü uygulanabilir.

Sonuç

Otomotiv sektöründe patent ihlalleri, ciddi maddi kayıplara ve marka değerinin zedelenmesine yol açar. Patent sahibi firmaların, teknolojik çözümlerini korumak için sürekli pazar takibi yapması, delillerini sağlam tutması ve hem hukuki hem cezai yolları hızlıca kullanması gerekir. Proaktif koruma stratejileri, olası ihlallerin önüne geçmenin en etkili yoludur.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title