Ortaklık Yapısı Nasıl Tespit Edilir ve Hangi Belgelerle Desteklenmelidir?
GİRİŞ
Ortaklık yapısının tespit edilmesi, bir şirketin kimin tarafından kontrol edildiğini, ortakların hak ve yükümlülüklerini, imtiyazlı payların varlığını ve şirket karar alma süreçlerini anlamak açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle ticari ilişkilerde, yatırım süreçlerinde, şirket birleşme/devralmalarında veya hukuki ihtilaflarda, gerçek sahiplik ve kontrol ilişkilerinin ortaya çıkarılması hem risk analizinin hem de hukuki sorumluluk tespitinin temelidir.
Bu makalede, ortaklık yapısının nasıl tespit edileceği, hangi belgelerin delil niteliğinde olduğu, imtiyazlı payların nasıl anlaşılacağı ve uygulamada hangi adımların izlenmesi gerektiği teorik ve pratik boyutlarıyla, Yargıtay kararları ve güncel ticaret hukuku çerçevesinde ele alınacaktır.
I. ORTAKLIK YAPISININ HUKUKİ TEMELLERİ
1.1. Türk Ticaret Kanunu’nda Ortaklık Kavramı
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’na göre şirketlerin kuruluşu, ortakların kimlikleri, pay oranları ve sermaye koyma yükümlülükleri ticaret siciline tescil edilmek zorundadır. Bu zorunluluk, üçüncü kişiler için güvenli bir bilgi kaynağı oluşturur (TTK m.35-36).
Ortaklık yapısı, hem şirketin iç ilişkilerinde (ortaklar arası hak ve yükümlülükler) hem de dış ilişkilerinde (yönetim ve temsil) belirleyici rol oynar.
1.2. Ticaret Sicilinin İspat Gücü
Ticaret sicilinde yer alan bilgiler, kesin delil niteliğine sahiptir. Sicilde kayıtlı olmayan bir hususun üçüncü kişiler nezdinde ileri sürülmesi mümkün değildir. Bu sebeple ortaklık yapısını anlamak için öncelikle ticaret sicil kayıtları incelenmelidir.
II. ORTAKLIK YAPISINI TESPİT ETME YÖNTEMLERİ
Ortaklık yapısının tespitinde hem resmi kayıtlar hem de şirket içi belgeler dikkate alınmalıdır.
2.1. Ticaret Sicil Gazetesi Kayıtları
-
Kuruluş ilanları: Şirket ortaklarının isimleri, sermaye payları ve koydukları sermaye tutarları yer alır.
-
Sermaye artırım/azaltım ilanları: Ortakların sermaye oranlarındaki değişiklikler izlenebilir.
-
Pay devri ilanları: Limited şirketlerde hisse devri noter huzurunda yapılmalı ve tescil edilerek ilan edilmelidir (TTK m.595).
-
Yönetim kurulu/müdür atamaları: Ortakların yönetimdeki etkisi, yönetsel yetkilerle de ölçülür.
Örnek: Bir şirketin %60 payına sahip ortak, genel kurul kararlarında çoğunluk sağladığı için şirketin kontrolünü fiilen elinde tutar. Bu bilgi Ticaret Sicil Gazetesi kayıtlarından anlaşılabilir.
2.2. MERSİS Kayıtları
MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi), elektronik ortamda şirket ortaklık yapısının güncel olarak görülebileceği bir platformdur. Ticaret Sicil Gazetesi’nden daha hızlı bilgi sağlamak mümkündür; ancak resmi belgeler için gazete ve sicil kayıtları esas alınır.
2.3. Ana Sözleşme ve Değişiklikler
Şirket ana sözleşmesi, ortakların hak ve yükümlülüklerini, pay devri kısıtlamalarını ve imtiyazlı payların tanımını içeren temel belgedir. Ana sözleşmede yapılan değişiklikler de ticaret siciline tescil edilerek ilan edilir.
2.4. Pay Defteri
Özellikle limited şirketlerde pay defteri ve anonim şirketlerde pay defteri (nama yazılı hisse senetleri için) ortaklık yapısını gösterir. Bu belgeler iç ilişkilere yönelik ispat gücüne sahiptir.
2.5. Genel Kurul Kararları
-
Sermaye artırımı/azaltımı kararları
-
Ortakların şirketten çıkma/çıkarılma kararları
-
Pay devirlerinin onaylanması
gibi hususlar ortaklık yapısının nasıl şekillendiğini gösterir.
III. ŞİRKETİN KONTROLÜ KİMDE?
3.1. Pay Oranları ve Oy Hakları
Bir şirketin kontrolü, genellikle pay çoğunluğu üzerinden belirlenir. Örneğin, limited şirketlerde sermayenin çoğunluğunu elinde bulunduran ortak, yönetimde ve genel kurulda belirleyici rol oynar.
3.2. Yönetim Kurulu veya Müdür Atamaları
-
Anonim şirketlerde yönetim kurulunu belirleyen pay sahipleri şirket kontrolünü fiilen kullanır.
-
Limited şirketlerde müdür atama ve görevden alma hakkı çoğunlukla sermaye oranına bağlıdır.
3.3. Dolaylı Kontrol ve Hakim Ortak
Birden fazla şirketin birbirinin ortağı olduğu grup şirketlerde hakim ortaklık ilişkisi ortaya çıkabilir. Bu durumda kontrol, tek bir kişi veya holding çatısı altında yoğunlaşır.
IV. İMTİYAZLI PAYLAR VE KONTROL İLİŞKİSİ
4.1. İmtiyazlı Payların Tanımı
TTK m.478 uyarınca, imtiyazlı pay; oy hakkı, kar payı veya tasfiye payı açısından diğer paylara göre üstün haklar tanıyan paylardır.
4.2. Oy Hakkı İmtiyazı
-
Bazı paylara birden fazla oy hakkı tanınarak azınlık pay sahipleri bile şirket kontrolünü elde edebilir.
-
Ana sözleşme incelenmeden sadece pay oranına bakarak kontrol ilişkisi yanlış değerlendirilebilir.
4.3. Kâr Payı ve Yönetim İmtiyazı
İmtiyaz sadece oy hakkıyla sınırlı değildir; belirli pay gruplarına yönetim kurulu üyesi atama hakkı gibi imtiyazlar tanınabilir.
V. ORTAKLIK YAPISINI DESTEKLEYEN BELGELER
Ortaklık yapısını netleştirmek için aşağıdaki belgeler kullanılmalıdır:
-
Ticaret Sicil Gazetesi kayıtları
-
Ana sözleşme ve değişiklik metinleri
-
Pay defteri
-
Genel kurul kararları
-
Noter tasdikli pay devir sözleşmeleri
-
Sermaye artırımı belgeleri
-
MERSİS kayıt dökümleri
-
İmza sirküleri (temsilcilerin yetkisi açısından)
Pratik İpucu: Bir şirketin gerçek kontrol yapısını anlamak için önce ticaret sicili ve MERSİS kayıtları kontrol edilmeli, ardından ana sözleşme ve imtiyazlı pay hükümleri incelenmelidir.
VI. PRATİK ADIMLARLA ORTAKLIK YAPISI TESPİTİ
-
Ticaret Sicil ve MERSİS Sorgusu Yapın:
Şirketin güncel ortaklarını ve pay oranlarını öğrenin. -
Ana Sözleşmeyi Temin Edin:
İmtiyazlı payların varlığı, karar alma süreçleri ve temsil yetkileri burada belirlenir. -
Genel Kurul Kararlarını İnceleyin:
Özellikle pay devri ve sermaye artış kararlarını gözden geçirin. -
Pay Defterini Kontrol Edin:
Nama yazılı hisse senetleri için pay defteri kesin kanıt niteliği taşır. -
İmtiyazlı Payların Kontrol Etkisini Analiz Edin:
Azınlık payın oy hakkı imtiyazıyla çoğunluk kontrol sağladığı durumları göz ardı etmeyin.
VII. YATIRIMCILAR VE HUKUKÇULAR İÇİN RİSK YÖNETİMİ
-
Ortaklık yapısını doğru tespit etmek, ortaklar arası ihtilafların önlenmesi ve yatırım güvenliği açısından zorunludur.
-
Halka açık olmayan anonim şirketlerde, pay devri çoğu zaman iç sözleşmelere dayandığından bu belgelerin ayrıca incelenmesi gerekir.
-
Yabancı yatırımcılar için şirket satın alma (M&A) süreçlerinde due diligence (hukuki inceleme) yapılırken, ticaret sicil ve ana sözleşme kayıtları mutlaka doğrulanmalıdır.
SONUÇ
Ortaklık yapısının tespiti, yalnızca pay oranlarının bilinmesiyle sınırlı değildir. Gerçek kontrol ilişkileri, ana sözleşmede tanımlanan imtiyazlar, yönetim yetkileri ve oy hakları dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Ticaret Sicil Gazetesi kayıtları, MERSİS dökümleri, pay defteri ve genel kurul kararları bu sürecin temel belgeleridir. Hukukçular ve yatırımcılar açısından, bu belgeler ışığında doğru analiz yapılması, hem hak kayıplarını önleyecek hem de ticari ilişkilerde güvenilirliği artıracaktır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
