Okulda Kayıt Ücreti Dışında Talep Edilen Bağış ve Ek Giderler Hukuken Zorunlu mudur?
1. Giriş
Eğitim, hem anayasal bir hak hem de toplumsal bir yükümlülük olarak kabul edilmiştir. Anayasa’nın 42. maddesi, “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz” hükmünü içerir. Ancak uygulamada bazı okullar, kayıt sırasında veya eğitim yılı içinde velilerden kayıt ücreti dışında bağış, ek gider, katkı payı gibi ödemeler talep edebilmektedir.
Bu makalede; bağış ve ek giderlerin hukuki niteliği, zorunlu olup olmadığı, tüketici hukuku ve kamu hukuku açısından değerlendirmesi, kurgusal olaylarla örneklendirilerek incelenecektir.
2. Hukuki Çerçeve
2.1. Anayasa ve Eğitim Hakkı
Anayasa, ilköğretimi zorunlu ve parasız kılmıştır. Dolayısıyla devlet okullarında kayıt ücreti dışında bağış veya zorunlu ek gider talep edilmesi hukuka aykırıdır.
2.2. Milli Eğitim Mevzuatı
-
Milli Eğitim Bakanlığı mevzuatına göre devlet okullarında kayıt ücreti adı altında hiçbir ödeme alınamaz.
-
Yapılacak bağışlar gönüllü olmalı, öğrencinin kayıt hakkı buna bağlı tutulamaz.
2.3. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK)
Özel okullar ise birer “hizmet sağlayıcı” konumundadır. TKHK uyarınca:
-
Sözleşmede yer almayan ek giderler talep edilemez.
-
Tüketici aleyhine tek taraflı yükümlülük getiren hükümler haksız şarttır.
3. Bağışın Hukuki Niteliği
3.1. Devlet Okullarında Bağış
-
Bağışlar ancak gönüllü olabilir.
-
Kayıt şartına bağlanan bağış talepleri hukuka aykırıdır.
-
Velinin bağış yapmaması öğrencinin eğitim hakkını etkilemez.
3.2. Özel Okullarda Bağış
-
Özel okul sözleşmelerinde “bağış” adı altında ek ödeme öngörülemez.
-
Öngörülse dahi bu hüküm tüketici açısından bağlayıcı değildir.
4. Ek Giderlerin Hukuki Durumu
4.1. Tanımı
Ek giderler; kitap, kıyafet, yemek, servis gibi kalemlerdir.
4.2. Hukuki Değerlendirme
-
Bu giderlerin talep edilebilmesi için sözleşmede açıkça belirtilmesi gerekir.
-
Sözleşmede belirtilmemişse, sonradan tek taraflı olarak dayatılamaz.
-
Ayrıca makul olmalı, tüketici aleyhine dengesizlik yaratmamalıdır.
5. Kurgusal Olay
Olay:
“Veli A”, çocuğunu “Özel Eğitim Kurumu B”ye kayıt ettirmiştir. Sözleşmede yıllık eğitim ücreti 100.000 TL olarak belirlenmiştir. Eğitim başladıktan sonra okul, kayıt yenileme şartı olarak 10.000 TL “bağış” ve ayrıca 5.000 TL “altyapı katkı payı” talep etmiştir. Veli A ödemeyi reddedince, okul öğrencinin kaydını yenilemeyeceğini belirtmiştir.
Hukuki Değerlendirme:
-
Bağış zorunlu tutulamaz, bu haksız şart niteliğindedir.
-
Altyapı katkı payı sözleşmede yer almadığından talep edilemez.
-
Okulun kayıt yenilememe tehdidi hukuka aykırıdır.
Sonuç:
Veli A, tüketici hakem heyetine başvurarak haksız ödemeleri reddedebilir. Öğrencinin eğitim hakkı korunur.
6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
-
Kayıt sırasında zorunlu bağış talepleri → veliler eğitim hakkı zarar görmesin diye ödeme yapmaya zorlanır.
-
Ek giderlerin sözleşmede yer almaması → dönem içinde ani ve haksız masraflar çıkar.
-
Toplu mağduriyetler → yüzlerce veliden haksız ödemeler talep edilir.
-
Velilerin bilinçsizliği → çoğu veli bu taleplerin hukuka aykırı olduğunu bilmez.
7. Tüketicinin Başvuru Yolları
7.1. İdari Başvuru
Devlet okullarında haksız bağış talepleri için Milli Eğitim Bakanlığı’na şikâyet yapılabilir.
7.2. Tüketici Hakem Heyeti
Özel okullarda ek giderler için hakem heyetine başvuru yapılabilir.
7.3. Tüketici Mahkemesi
Daha yüksek meblağlar için tüketici mahkemesi yetkilidir.
7.4. Cayma Hakkı
Özel okul sözleşmesinden tüketici, belirli şartlarla cayabilir.
8. Çözüm Önerileri
-
Veliler sözleşme imzalarken ek giderlerin açıkça yazılı olup olmadığını kontrol etmelidir.
-
Bağış adı altında zorunlu ödeme dayatmalarına karşı idari ve hukuki yollar kullanılmalıdır.
-
Milli Eğitim Bakanlığı denetimlerini artırmalı, şeffaflık sağlanmalıdır.
-
Tüketici örgütleri, toplu mağduriyetlerde ortak dava ve başvurularla hak aramalıdır.
9. Sonuç
Okullarda kayıt ücreti dışında talep edilen bağış ve ek giderler hukuken zorunlu değildir.
-
Devlet okullarında hiçbir şekilde kayıt ücreti veya zorunlu bağış talep edilemez.
-
Özel okullarda sözleşmede öngörülmeyen ek giderler talep edilemez, öngörülse bile tüketici aleyhine haksız şart niteliğinde olanlar geçersizdir.
Veliler, bu tür taleplerle karşılaştıklarında hukuki yollara başvurmalı, çocuklarının eğitim hakkını güvence altına almalıdır.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
