Okul kayıt esnasında imzalatılan senet ve taahhütnameler hukuken bağlayıcı mı?

1) Neden önemli?

Özel okul, kreş, etüt merkezi ve kurslar kayıt sırasında çoğu kez matbu sözleşme + taahhütname + senet (çoğunlukla bono) paketi imzalatır. Bu belgeler, tüketici işlemi niteliğinde olduğundan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) hükümleri uyarınca sıkı bir geçerlilik ve içerik denetimine tabidir. Yanlış düzenlenen bir senet, kambiyo yoluyla takibi boşa düşürebilir; haksız şart içeren bir taahhütname ise yazılmamış sayılır. Bu rehber, velilere ve okullara uyum ve risk azaltma açısından yol haritası sunar.

2) Hukuki zemin: “Tüketici işlemi” ve emredicilik

Eğitim hizmeti, sağlayıcı sıfatındaki okul/kurum tarafından tüketici konumundaki veli/öğrenciye sunulur → tüketici işlemi.
TKHK’nın genel ilkeleri (açıklık, şeffaflık, dürüstlük kuralı, tüketici lehine yorum) ve haksız şart yasağı (m.5) emredicidir; taraf iradesiyle bertaraf edilemez.
Bu nedenle okul sözleşmeleri ve ekleri (taahhütname, ödeme planı, senet) tüketici lehine yorumlanır; çelişki hâlinde tüketici aleyhine düzenlemeler geçersiz sayılır.

3) Senetlerin geçerliliği: “Tüketici senedi” için kilit kurallar

Tüketici işlemlerinde kıymetli evrak (çoğunlukla bono) düzenlenecekse uygulamadaki altın kurallar:

Nama yazılılık:
- Tüketici işlemi nedeniyle alınan bononun lehdarı somut olarak yazılmalı; emre yazılı düzenlenmesi, ciro ile el değiştirebilen “dolaşıma açık” bir senet yaratacağından tüketici aleyhine sonuç doğurur.
- Nama yazılılık, senedin devrini güçleştirir ve tüketiciye karşı kambiyo yoluyla takipte ileri sürülebilirliğini sınırlı hale getirir.
Taksitli ödemede her taksit için ayrı senet:
- Bir yıllık ücret için tek bir “toplam bono” yerine her vade/taksit farklı bir bonoya bağlanmalıdır.
- Tek senet, gecikmede fahiş baskı yaratır ve tüketici aleyhine dengesizlik doğurur.
“Tüketici işlemidir” ibaresi (önerilir):
- Kanunda açık yazım zorunluluğu tartışılsa da, senedin bizzat üzerinde “Bu bono, 6502 sayılı Kanun kapsamında tüketici işleminden doğan borç içindir.” şeklinde açık bir şerh bulunması; nitelendirmeyi kolaylaştırır, ispatı sadeleştirir.
Boş senet imzalatmayın:
- Bedel, vade, keşide yeri/tarihi, lehdar ve imza eksiksiz olmalı. Boş alan bırakılması kötüye kullanım riskini artırır.

Pratik sonuç: Bu kurallara aykırı düzenlenen senetler tüketici yönünden kambiyo vasfıyla ileri sürülemeyebilir; alacaklı alacağını ancak genel hükümlere (adi alacak davası) göre talep edebilir. Böylece tüketici, hızlı icra baskısından korunur.

4) Taahhütname ve sözleşmelerde “haksız şart” taraması

Haksız şart, tüketiciyle müzakere edilmeyen, metne tek taraflı konulan ve tüketici aleyhine dürüstlük kuralını ihlal edecek dengesizlik yaratan hükümdür. Haksız şart yok hükmündedir (yazılmamış sayılır). Okul metinlerinde sıklıkla görülen riskli hükümler:

“Kayıt iptalinde iade yoktur” gibi mutlak hükümler.
Fahiş cezai şartlar: Dönem ortası ayrılmada kullanılmayan süreye rağmen yıllık ücretin tamamının tahsili.
Tek taraflı değişiklik yetkisi: Okulun ücret/kapsam/yan hizmetleri sınırsız şekilde değiştirme hakkı.
Aleyhe yetki şartı: Veli yerleşim yeri dışındaki mahkemeyi zorunlu kılan kayıtlar.
“Sadece okul kayıtları geçerlidir” türü aşırı delil sınırlaması.

Not: Haksız şart ayıklanır; sözleşmenin geri kalanı ayakta kalabilirse o şekilde uygulanır.

5) Anonim kurgusal olay: “E. Koleji” – “S. Velisi”

Olay (tamamen kurgusaldır; kişiler anonimdir):
S. Velisi, E. Koleji ile 2025–2026 dönemi için 160.000 TL yıllık ücret sözleşmesi imzalar. Kayıt masasında:

“Toplam bedel için tek bono imzalayalım” denir (bono emre yazılıdır).
Taahhütnamede “kayıt iptalinde iade yoktur”, “erken ayrılmada yıllık ücretin tamamı tahsil edilir” ve “yetkili mahkeme okul merkezidir” hükümleri yer alır.
Aile iş nedeniyle şehir değiştirir; okul açılmadan iptal ve iade talep eder. Okul bonoyu kambiyo yoluyla icraya koyar.

Değerlendirme – adım adım:

İşlem tüketici işlemi → TKHK koruması devrede.
Bono tek ve emre yazılı → nama yazılılık ve taksit başına senet ilkelerine aykırı → tüketici yönünden kambiyo vasfıyla ileri sürülemez.
“İade yoktur/ tam yıl tahsil” hükümleri haksız şart → yazılmamış sayılır.
“Yetkili mahkeme okulun bulunduğu yer” kaydı, tüketici aleyhine ve geçersiz kabul edilebilir; tüketici yerleşim yerinde de dava/itiraz edebilir.
Muhtemel sonuç: Kambiyo takibi itirazla düşer; iade, kullanılmayan süre esas alınarak orantılı (pro-rata) değerlendirilir.

6) Pro-rata iade nasıl hesaplanır? (Uygulamalı)

Örnek: Yıllık ücret 120.000 TL; ders yılı 10 ay; öğrenci 2 ay sonra ayrılıyor.

Kullanılan kısım: 120.000 × (2/10) = 24.000 TL
İade edilmesi gereken teorik tutar: 120.000 − 24.000 = 96.000 TL
Varsa gerçekleşmiş yan hizmetler (kıyafet, kitap, servis vb.) belgeye dayalı ve makul bedel üzerinden düşülür. “Paket bedelin tamamı yan hizmettir” gibi yapay bölmeler kabul görmeyebilir.

7) Veli/tüketici için 10 adımlı yol haritası

Belgeleri toplayın: Sözleşme, taahhütname, ödeme planı, senet örnekleri, broşür/reklam, yazışmalar.
Senedi kontrol edin: Nama yazılı mı? Her taksite ayrı mı? Boş alan var mı?
Haksız şartları işaretleyin: “İade yok”, “tam yıl tahsil”, “tek taraflı değişiklik”, “aleyhe yetki”, “aşırı ceza”.
İhtar gönderin: İptal/ayrılma sebebinizi; pro-rata iade talebinizi somutlayın.
Takip gelirse süreyi kaçırmayın: Kambiyo ödeme emrine karşı 5 gün içinde itiraz (tüketici senedi aykırılığı, haksız şartlar).
Başvuru mercii: Uyuşmazlık tutarı güncel parasal sınırlara göre Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesi.
Delil planı: Ödemeler, dekontlar, yoklama/yararlanma durumu, yazışmalar, bilgilendirme formları.
Geçici koruma: Gerekiyorsa ihtiyati tedbir (ör. icra baskısının etkisini azaltmak).
Yan hizmetler: Servis/yemek/kitap için ayrı sözleşme ve fesih koşullarını ayrıca değerlendirin.
Müzakere/uzlaşma: Orantılı iade ve ödeme planı için yazılı teklif hazırlayın.

8) Okullar için uyum ve risk azaltma kontrol listesi

Sözleşme dili sade ve anlaşılır (en az 12 punto, açık başlıklar, bilgilendirme metni).
Cayma/fesih/iade şartları orantılı ve şeffaf.
Senet prosedürü: Nama yazılı + her takside ayrı bono; boş senet yok; senet üzerinde tüketici işlemi şerhi.
Haksız şart taraması: “İade yok”, “tek taraflı değişiklik”, “fahiş cezai şart”, “aleyhe yetki” → çıkarın veya ölçülü hale getirin.
Yan hizmetler (servis/yemek/kitap) için ayrı ve net sözleşmeler; ücretlendirme belgeli.
KVKK uyumu: Veli/öğrenci verilerinin işlenmesi, saklanması ve paylaşımı için aydınlatma + açık rıza süreçleri.
İç itiraz/şikâyet kanalı: Hakem heyeti/mahkeme öncesi makul çözüm mekanizması.

9) Sık yapılan hatalar (ve sonuçları)

Tek, emre yazılı bono: Ciroya elverişli ve baskı aracına dönüşür → itirazla kambiyo takibi düşebilir.
“İade yok” genellemesi: Ayıplı ifa/ifa imkânsızlığı/kısmi yararlanma ihtimallerini yok sayar → haksız şart.
Sözlü vaat–yazılı metin uyumsuzluğu: Reklam/broşürdeki vaatler sözleşmeye yansıtılmadığında yanıltıcılık iddiaları doğar.
Boş senet: Bedel/vade sonradan doldurulur → kötüye kullanım ve geçerlilik tartışmaları.
Aşırı ceza/no-show bedeli: Ölçüsüzlük → yazılmamış sayılır ve itibar kaybı.

10) Şablonlar (kısa ve pratik)

10.1. Senet şerhi (öneri)

“İşbu bono, 6502 sayılı TKHK kapsamında tüketici işleminden doğan borç için düzenlenmiştir. Sözleşme tarihi ve no: … / … / … – …”

10.2. İhtarname (kısaltılmış taslak)

Sayın Yetkili,
…/…/2025 tarihli kayıt sözleşmesine istinaden düzenlenen senet(ler) tüketici işlemi kapsamında olup nama yazılılık ve taksit başına senet esaslarına aykırıdır. Ayrıca metindeki “iade yok”, “tam yıl tahsil” kayıtları haksız şart niteliğindedir. Ailemizin taşınması nedeniyle sözleşmeden haklı nedenle dönüyor, pro-rata iade talep ediyoruz. Aksi hâlde yasal yollara başvuracağız.
İmza

10.3. Kambiyo ödeme emrine itiraz (ana noktalar)

Tebligat tarihi – süre içinde itiraz,
İşlemin tüketici niteliği,
Senedin emre yazılı/tek olduğu ve taksit başına nama yazılı düzenlenmediği,
Haksız şart savunmaları,
Takibin iptali/düşmesi talebi.

11) SSS – Kısa yanıtlar

“Kayıt iptalinde iade yoktur” yazıyor, yine de iade alabilir miyim?
Evet. Bu tür genel ve mutlak hükümler çoğu durumda haksız şart sayılır; kullanılmayan süre dikkate alınarak orantılı iade yapılmalıdır.

Tek bir bono imzalattılar, geçerli mi?
Taksitli yapıda her taksit için ayrı ve nama yazılı senet esastır. Tek, emre yazılı bono tüketiciye karşı kambiyo vasfıyla ileri sürülemeyebilir.

Yetkili mahkeme olarak okul adresi yazılmış; bu beni bağlar mı?
Tüketici aleyhine yetki sözleşmeleri kural olarak geçersiz kabul edilir; yerleşim yerinizde de başvuru yapabilirsiniz.

Pro-rata iade hesaplanırken yan hizmetler ne olur?
Gerçekleşmiş ve belgelendirilebilen yan hizmet bedelleri makul ölçüde düşülür; orantısız kesintiler geçerli sayılmaz.

12) Sonuç: Şeffaf, ölçülü ve tüketici lehine

Okul kayıt süreçlerinde senet + taahhütname kombinasyonu, ancak tüketici lehine kurallara uyulduğunda bağlayıcı sonuç doğurur. Nama yazılılık, taksit başına ayrı bono, boş senet yasağı, orantılı iade ve haksız şartların ayıklanması; hem tüketicinin korunmasını hem de okulun uyuşmazlık riskinin azalmasını sağlar. Şeffaf ve ölçülü bir sözleşme dili, tarafları uzun yargı süreçlerinden ve itibar maliyetinden korur.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title