Noterlerin Hukuki Sorumluluğu ve Tazminat Davası

Giriş

Türkiye’de hukuk güvenliğinin ve resmi işlemlerin düzeninin sağlanmasında kritik rol oynayan noterler, kamu hizmeti yapan serbest meslek mensuplarıdır. Noterlik Kanunu’nun öngördüğü çerçevede faaliyet gösteren noterlerin, yaptıkları işlemler sonucunda hem hukuki hem de mali sorumlulukları doğabilir. Özellikle noter onaylı işlemler nedeniyle zarar gören kişilerin başvurabileceği en etkili yol, tazminat davası açmak olmaktadır.

Bu makalede, noterlerin hukuki sorumluluklarının kapsamı, bu sorumlulukların hangi durumlarda tazminat doğurabileceği, zarar görenin başvurabileceği yollar ve uygulamada karşılaşılan sorunlar açıklanacaktır.

---

1. Noterlerin Hukuki Statüsü ve Görevleri

1.1. Noterlerin Hukuki Niteliği

Noterler, 1512 sayılı Noterlik Kanunu‘na tabi olup, devlet adına görev yapan kamu görevlileri olmakla birlikte serbest meslek icracısıdır. Yetki ve sorumlulukları bu ikili statüden doğar.

1.2. Temel Görevleri

• Hukuki işlemleri belgeye bağlamak

• İlgili evrakları onaylamak, tescil ve tasdik etmek

• İmza onayı yapmak

• Vekâletname düzenlemek

• Mirasçılık belgesi düzenlemek

• Protesto, ihbarname gibi işlemleri yapmak

Noterin bu işlemler sırasında yaptığı her hata, ilgili kişi açısından telafisi güç zararlara yol açabilir.

---

2. Noterlerin Hukuki Sorumluluğu

2.1. Borçlar Hukuku ve Kusur Sorumluluğu

Noterlerin hukuki sorumluluğu esas itibarıyla TBK m.49 çerçevesinde kusura dayalıdır. Yani noter, dikkat ve özen yükümlülüğünü yerine getirmez ve bu nedenle zarar doğarsa, tazminat yükümlülüğü altına girer.

🔍 Örnek: Sahte kimlik ile düzenlenen bir vekâletnameyi dikkatsizlikle onaylayan noter, doğan zararlardan sorumludur.

2.2. Noterlik Kanunu Kapsamında Sorumluluk

Noterlik Kanunu madde 162:

“Noter, görevinden dolayı yaptığı işlemlerden doğan zararlardan şahsen sorumludur; ayrıca Devlet de müteselsilen sorumludur.”

Bu hüküm, hem şahsi hem de devletin müteselsil sorumluluğunu düzenlemektedir.

2.3. Devletin Sorumluluğu

Zarar gören kişi, doğrudan notere veya devlete karşı tazminat davası açabilir. Devletin sorumluluğu bir güvence işlevi görür. Devletin zarar ödemesi halinde ise, rücu hakkı saklıdır (Noterlik K. m. 163).

---

3. Tazminat Davası Süreci

3.1. Görevli ve Yetkili Mahkeme

Tazminat talepli davalarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Yetkili mahkeme ise noterliğin bulunduğu yer mahkemesidir.

3.2. Zamanaşımı Süresi

Noterlik Kanunu m. 165’e göre:

“Zarar görenin zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren bir yıl, her hâlükârda işlem tarihinden itibaren on yıl içinde dava açılmalıdır.”

---

4. Uygulamada Sık Görülen Noter Hataları

4.1. Kimlik Tespiti Hataları

Noter, işlem yapan kişinin kimliğini yeterince araştırmadan işlem yaparsa, özellikle sahte vekâletname veya sahte satış sözleşmeleri gibi durumlar ortaya çıkabilir.

4.2. Usulüne Aykırı Vekâletname Düzenleme

Vekil ile vekâlet verenin iradesinin uyuşmadığı durumlarda veya özel yetki içermeyen genel vekâletnamelerle taşınmaz satışının yapılması gibi durumlarda noter kusurlu sayılabilir.

4.3. Yanlış Bilgi Verilmesi

İlgili taraflara eksik veya yanlış bilgilendirme yapılması, işlemin sonuçlarının yeterince açıklanmaması durumunda noter aleyhine sorumluluk doğabilir.

---

5. Pratik Bir Örnek Olay

Olay:
Murat Y., bir taşınmaz satışına aracılık eden kişi olarak noterden aldığı genel vekâletnameyle Ali K.’ya ait bir daireyi 3. şahsa satar. Ali K., bu satıştan haberdar değildir. Murat Y.’nin kimlik bilgileri gerçektir, ancak noter satış vekâletinin özel yetki içermediğini gözden kaçırmıştır.

Gelişme:
Ali K., taşınmazını kaybetmiş, mülkiyet başka kişiye geçmiştir. Noter, genel vekâletname ile yapılan taşınmaz satışı işlemini onaylamıştır.

Sonuç:
Ali K., notere karşı tazminat davası açar. Mahkeme, noterin özen yükümlülüğünü ihlal ettiğine, vekâletnamenin kapsamını değerlendirmediğine ve bu nedenle zarar doğduğuna hükmeder.

---

6. Tazminatın Türü ve Kapsamı

• Maddi Zarar: Doğrudan malvarlığı kaybı

• Manevi Tazminat: Hukuka aykırı işlemin kişilik haklarını zedelemesi durumunda talep edilebilir ancak istisnadır.

• Zararın Tespiti: Bilirkişi incelemesiyle yapılır.

• Tazminatın Hesaplanması: Malın değeri, kaybedilen gelir, doğrudan zarar, sonuç zarar hesaplanır.

---

7. Koruyucu Önlemler ve Hukuki Danışmanlık

• Noterlerin biyometrik kimlik kontrolü yapmaları

• Vekâletnamelerin özel yetki içerip içermediğinin mutlaka kontrol edilmesi

• İmzalanan belgelerin asıllarının taraflara açıklanması

• Gerekirse noterlerin hukuk müşavirlerinden görüş alması

---

Sonuç

Noterlerin yaptığı işlemler, bireylerin mülkiyet, kişilik, malvarlığı ve ailevi haklarını doğrudan etkiler. Bu nedenle noterlerin dikkat ve özen yükümlülüğü en üst seviyede olmalıdır. Yapılan bir hata, ciddi mali sonuçlar doğurabilir ve noterin şahsi sorumluluğu yanında devletin sorumluluğu da gündeme gelir.

Zarar görenlerin, zarar ve kusur unsurlarını ortaya koyarak açacakları tazminat davaları, hem mağdurun zararını karşılamaya hem de noter uygulamalarının disiplin altına alınmasına katkı sağlar. Noterler ise bu tür sorumluluk risklerine karşı sigorta yaptırmak ve düzenli hukuki eğitim almak zorundadır.