“Mirasçılardan Mal Kaçırma: Muris Muvazaası ve Hukuki Çözümler”

1. Giriş

Miras hukukunda en çok karşılaşılan ve en çok dava konusu olan uyuşmazlıklardan biri muris muvazaasıdır. Miras bırakanın, mirasçılarından mal kaçırmak amacıyla, sağlığında yaptığı bazı tasarruflar, miras paylaşımında ciddi dengesizliklere yol açar.

En tipik örnek, miras bırakanın gerçekte bağışlamak istediği bir taşınmazı tapuda satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi gibi görünürde başka bir işlemle devretmesidir. Bu işlem, mirasçılardan birini veya birkaçını mirastan mahrum bırakma amacını taşıyorsa, hukuken muris muvazaası olarak nitelendirilir.

Bu tür davalar, miras hakkının korunması bakımından büyük önem taşır ve Türk hukukunda zamanaşımı olmaması nedeniyle mirasçılar açısından sürekli bir başvuru imkânı sunar.

---

2. Muris Muvazaasının Tanımı ve Unsurları

Muris muvazaası, murisin (miras bırakanın) mirasçılarından mal kaçırma amacıyla yaptığı, görünürde satış veya başka bir işlem gibi gösterilen, gerçekte ise bağış niteliği taşıyan tasarruflardır.

Unsurları:

1. Gerçek irade bağış olmalı

   • Muris, taşınmazını aslında karşılıksız vermek istiyor olmalı.

2. Görünürde farklı işlem yapılmalı

   • Tapuda satış, bakım akdi gibi gösterilir.

3. Mirasçılardan mal kaçırma kastı bulunmalı

   • Muris, diğer mirasçıların miras payını azaltmayı hedeflemelidir.

4. Görünürdeki işlem ile gerçek irade arasında uyumsuzluk olmalı

   • Resmi sözleşme ile murisin gerçek iradesi farklıdır.

---

3. Hukuki Dayanak

• TMK m. 1025: Yolsuz tescilin iptali.

• Borçlar Kanunu: Muvazaa ve irade sakatlığı hükümleri.

• TMK m. 506 vd.: Saklı payın korunması.

• 1 Nisan 1974 Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı (1/2): Muris muvazaası kriterlerini belirleyen temel içtihat.

---

4. Muris Muvazaası Davalarında Zamanaşımı, Usul ve Deliller

1. Zamanaşımı Süresi

Muris muvazaası davaları, tapu iptali ve tescil talepli davalar olup aynî hakka dayalıdır.
Türk Medeni Kanunu m. 1025 uyarınca yolsuz tescile karşı malik her zaman dava açabilir. Bu nedenle, muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davalarında zamanaşımı veya hak düşürücü süre uygulanmaz.

📌 Yargıtay 1. HD, 2015/13211 E., 2017/3279 K.:

“Muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davaları aynî hakka dayandığından zamanaşımı ve hak düşürücü süreye tabi değildir.”

İstisna: Eğer taşınmaz iyiniyetli üçüncü kişiye devredilmişse ve tapu iptali mümkün değilse, mirasçılar tenkis davası açabilir.
TMK m. 571’e göre tenkis davası:

• Öğrenmeden itibaren 1 yıl

• İşlem tarihinden itibaren en geç 10 yıl içinde açılmalıdır.

2. Dava Açma Yöntemi

2.1. Görevli ve Yetkili Mahkeme

• Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi

• Yetkili Mahkeme: Taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi (HMK m. 12)

2.2. Taraflar

• Davacı: Miras hakkı çiğnenen her mirasçı (paydaşlık şartı yok).

• Davalı: Muvazaalı devirden yararlanan kişi ve kötüniyetli halefleri.

2.3. Talep Türü

• Asıl Talep: Muris muvazaası nedeniyle tapu iptali ve tescil

• Terditli Talep: Tapu iptali mümkün değilse tenkis talebi

📌 Yargıtay HGK, 2010/1-93 E., 2010/88 K.:

“Mirasçılar, muris muvazaasına dayalı olarak tapu iptali ve tescil isteyebilecekleri gibi, tenkis davası açmayı da tercih edebilirler.”

2.4. Stratejik Adımlar

1. Tapu kaydının ve devir zincirinin incelenmesi

2. Banka ve ödeme kayıtlarının araştırılması

3. Tanıkların belirlenmesi

4. Bilirkişi ile rayiç değer tespiti

5. Murisin sağlık ve bakım durumunun belgelenmesi

6. İhtiyati tedbir talebi (taşınmazın dava süresince devrini önlemek)

7. Terditli talep eklenmesi (tapuda iptal olmazsa tenkis)

3. Davada Dayanılabilecek Deliller

Muris muvazaasında ispat yükü davacıdadır. İspat, doğrudan yazılı belgeyle olabileceği gibi dolaylı karinelerle de yapılabilir. Yargıtay uygulamasında, tüm delillerin birlikte değerlendirilmesi esastır.

3.1. Resmî ve Yazılı Deliller

• Tapu kayıtları (devir tarihi, işlem türü, bedel)

• Tapu sicil müdürlüğü arşiv belgeleri (resmî senet)

• Banka kayıtları (satış bedelinin ödenip ödenmediği)

• Vergi ve harç kayıtları (düşük bedel gösterimi)

3.2. Tanık Delilleri

• Murisin işlemle ilgili beyanları

• Bedelin ödenmediğine dair bilgi

• Murisin bakım ihtiyacı olmadığı veya bakım yapılmadığı yönündeki gözlemler

📌 Yargıtay 1. HD, 2018/450 E., 2019/664 K.:

“Tanık anlatımları, murisin gerçek iradesini ortaya koyan en önemli delillerden biridir.”

3.3. Bilirkişi ve Teknik Deliller

• Rayiç bedel tespit raporu

• Murisin sağlık durumu ve irade yeterliliğine dair raporlar

3.4. Karine ve Olgusal Deliller

• Muris ile devralan arasındaki yakınlık

• Mirasçılarla muris arasındaki husumet

• Kısa süreli zincirleme devirler

• Murisin fiilen taşınmazı kullanmaya devam etmesi

📌 1974/1-2 sayılı YİBK:

“Muvazaa olgusunun varlığı, tarafların gerçek iradeleri ve olayların akışı dikkate alınarak, tüm delillerin birlikte değerlendirilmesi suretiyle belirlenir.”

3.5. Yazışma ve İletişim Kayıtları

• Mektuplar, e-postalar, mesaj kayıtları

• Hukuka uygun ses kayıtları

3.6. Kamu Kurumu Belgeleri

• Belediye rayiç değer belgeleri

• Nüfus kayıtları (mirasçılık belgesi)

• SGK kayıtları (sağlık/bakım bilgileri)

  Delil Stratejisi Açısından Önemli Notlar

  • Tek bir delil yeterli olmayabilir. Yargıtay, muvazaa tespitinde delillerin bir bütün olarak değerlendirilmesini ister.

  • Deliller zamanında sunulmalı (HMK m. 140 ve m. 145).

  • Tapu kayıtları ve banka kayıtları için mahkeme kanalıyla resmî yazı talep edilmeli.

  • Tanıklar, muris ile davalı arasındaki ilişkiyi bilen ve mümkünse tarafsız kişilerden seçilmeli.

  • İhtiyati tedbir için delil başlangıcı göstermek gerekir.

  • Tapu kayıtları: İşlemin niteliği, tarihi, bedeli.

  • Banka kayıtları: Satış bedelinin ödenip ödenmediği.

  • Tanık beyanları: Murisin amacı, aile ilişkileri.

  • Rayiç değer raporları: Devir bedeli ile piyasa değeri farkı.

  • Sağlık raporları: Murisin işlem tarihindeki durumu.

  • Mirasçılar arası ilişkiler: Aile içi ihtilaflar, miras paylaşımı planı.

  📌 Yargıtay 1. HD, 2016/14841 E., 2020/748 K.:
  Satış bedeli ile rayiç bedel arasında ciddi fark, bedelin ödenmemesi ve muris ile davalı arasındaki yakın ilişki muvazaa tespitinde dikkate alınır.

---

4. Sonuç

Muris muvazaası davaları, mirasçının haklarını korumak açısından en etkili hukuki yollardan biridir. Zamanaşımı bulunmaması, davacılara geniş bir zaman aralığında başvuru imkânı sağlar. Ancak davanın başarıyla sonuçlanabilmesi için, tapudan bankaya, tanıktan bilirkişiye kadar tüm delillerin eksiksiz sunulması ve dava stratejisinin doğru kurulması şarttır.

Bu davalarda öncelikli talep tapu iptali ve tescil, ikincil talep ise tenkis olmalıdır. Yargıtay içtihatları, muvazaanın ispatında karine ve olgusal delillerin önemini sürekli vurgulamaktadır.

Muris muvazaasında doğrudan yazılı delil bulmak çoğu zaman mümkün değildir. Bu nedenle Yargıtay, ispatta dolaylı karineleri dikkate alır.

---

5. Yargıtay Kararlarından Uyarlanmış Örnek Olaylar

Örnek 1 – Satış Görünümlü Bağış

Olay:
Muris, 1.500.000 TL değerindeki dairesini oğluna 300.000 TL bedelle satar gibi devreder. Bedel hiç ödenmez. Kız çocuk, tapu iptali davası açar.

Değerlendirme (Yargıtay 1. HD’den uyarlama):

• Bedel piyasa değerinin çok altında.

• Bedel ödenmedi, tanık beyanlarıyla ispatlı.
  ➡️ Muvazaa kabul edildi, tapu iptal edilip miras payı oranında tescil edildi.

---

Örnek 2 – Ölünceye Kadar Bakma Akdi Görünümlü Bağış

Olay:
Muris, sağlıklı olmasına rağmen taşınmazını yeğenine ölünceye kadar bakma sözleşmesi ile devreder. Bakım hiç yapılmaz.

Değerlendirme (HGK’dan uyarlama):

• Murisin bakım ihtiyacı yok.

• Bakım yükümlülüğü fiilen yerine getirilmedi.
  ➡️ Gerçekte bağış olduğu, mal kaçırma amacı bulunduğu kabul edilip iptal kararı verildi.

---

Örnek 3 – Zincirleme Devir

Olay:
Muris, taşınmazı mirasçı olmayan bir tanıdığa satar, kısa süre sonra bu kişi taşınmazı murisin oğluna devreder. Oğlu ölünce taşınmaz toruna kalır. Murisin kızı, muvazaa iddiasıyla dava açar.

Değerlendirme (Yargıtay 1. HD’den uyarlama):

• İlk satış muvazaalı.

• İkinci devir muvazaa zincirinin parçası.

• Halef konumundaki torun iyiniyetli sayılmaz.
  ➡️ Tapu iptali ve tescil kararı verildi.

---

Örnek 4 – İyiniyetli Üçüncü Kişiye Satış

Olay:
Muris muvazaası ile devralınan taşınmaz, daha sonra tamamen yabancı ve bedeli ödeyen iyiniyetli bir kişiye satılır.

Yargıtay Uygulaması:

• TMK m. 1023 gereği iyiniyetli üçüncü kişinin mülkiyeti korunur.

• Tapu iptali mümkün değildir.
  ➡️ Mirasçı saklı payı zedelenmişse tenkis davası açar.

---

6. Muris Muvazaasında Başvurulabilecek Hukuki Yollar

A. Tapu İptali ve Tescil Davası

• Doğrudan muris muvazaasına dayanılır.

• Zamanaşımı yoktur.

• Taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir.

B. Tenkis Davası

• Saklı pay zedelenmişse açılır.

• 1 yıl (öğrenme) / 10 yıl (işlem) süreleri vardır.

• Tapu iptali mümkün değilse veya iyiniyetli üçüncü kişiye geçmişse tercih edilir.

C. Terditli Dava

• Öncelikli olarak tapu iptali ve tescil, olmazsa tenkis talebi.

D. İhtiyati Tedbir ve Dava Şerhi

• Dava süresince taşınmazın devrini engellemek için.

---

7. Stratejik İpuçları

• Delil toplama: Tapu kayıtları, banka hareketleri, tanıklar dava açılmadan önce belirlenmeli.

• Bilirkişi desteği: Rayiç bedel farkını ve bedel ödemesinin olup olmadığını teknik raporla ortaya koymak gerekir.

• Tedbir: Dava açılmadan veya açılır açılmaz tapuya ihtiyati tedbir şerhi konulmalı.

• Tanık seçimi: Aile yakınlarından çok, tarafsız konumdaki kişiler seçilmeli.

  Sık Sorulan Sorular (SSS)

  ---

  1. Muris muvazaası davası nedir?
  Muris muvazaası davası, miras bırakanın taşınmazını mirasçılardan mal kaçırma amacıyla gerçek iradesi bağış olduğu hâlde tapuda satış, bakım akdi veya başka bir işlem gibi göstermesi hâlinde, mirasçıların açtığı tapu iptali ve tescil davasıdır.

  2. Muris muvazaası davasında zamanaşımı var mı?
  Hayır. Tapu iptali ve tescil talebine dayalı muris muvazaası davaları zamanaşımı ve hak düşürücü süreye tabi değildir. Ancak taşınmaz iyiniyetli üçüncü kişiye geçmişse tenkis davası açılmalı ve bu dava 1 yıl–10 yıl süreye tabidir.

  3. Bu davalarda görevli mahkeme hangisidir?
  Görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi, yetkili mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.

  4. Hangi deliller kullanılabilir?

  • Tapu kayıtları ve resmi senet

  • Banka dekontları, ödeme belgeleri

  • Tanık beyanları

  • Bilirkişi raporları (rayiç değer tespiti)

  • Murisin sağlık raporları

  • Yazışma ve iletişim kayıtları

  • Belediye rayiç değer belgeleri

  5. Muris muvazaası nasıl ispat edilir?
  İspat yükü davacı mirasçıdadır. Yargıtay, doğrudan yazılı delil yerine olayın akışından çıkan karinelerle de muvazaanın ispat edilebileceğini kabul etmektedir. Örneğin bedel ödenmemesi, rayiç değerin çok altında gösterilmesi, devralan ile muris arasındaki yakın bağ gibi olgular güçlü kanıtlardır.

  6. Muris muvazaası davası ile tenkis davası arasındaki fark nedir?

  • Muris muvazaası davası: Tapu iptali ve tescil talep edilir. Zamanaşımı yoktur.

  • Tenkis davası: Saklı pay ihlal edilmişse açılır. Zamanaşımı 1 yıl–10 yıldır. Tapu iptali değil, saklı payın tamamlanması amaçlanır.

  7. Dava açmadan önce hangi adımlar atılmalı?

  • Tapu kayıtları ve devir zinciri araştırılmalı

  • Banka ödeme kayıtları temin edilmeli

  • Tanık listesi hazırlanmalı

  • Gerekirse taşınmazın rayiç değeri önceden bilirkişi aracılığıyla tespit ettirilmeli

  • Avukat desteği alınarak dilekçe ve delil listesi eksiksiz hazırlanmalı

  ---

  Son Tavsiye:
  Muris muvazaası davaları teknik ve delil ağırlıklı davalardır. Yanlış strateji veya eksik delil sunulması davanın kaybına yol açabilir. Bu nedenle dava açmadan önce alanında deneyimli bir avukattan hukuki destek almak hak kaybını önler.