Miras Hukukunda Vasiyetname Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler: Türk Medeni Kanunu, Uygulama ve İçtihatlar Işığında Kapsamlı Bir İnceleme

---

1. Giriş: Vasiyetnamenin Miras Hukukundaki Yeri

Miras hukuku, kişilerin ölümünden sonra malvarlıklarının nasıl intikal edeceğini düzenleyen en önemli özel hukuk dallarından biridir. Türk Medeni Kanunu’na (TMK) göre mirasın paylaşımı yasal mirasçılık kuralları çerçevesinde yapılmaktadır. Ancak miras bırakan, özel irade beyanı ile farklı bir tasarrufta bulunmak istediğinde vasiyetname düzenleme yoluna gidebilir.

Vasiyetname, miras bırakanın ölümünden sonra geçerli olmak üzere malvarlığı üzerinde tek taraflı irade açıklamasıyla yaptığı, sıkı şekil şartlarına tabi bir hukuki işlemdir. Uygulamada en çok karşılaşılan uyuşmazlıklar, vasiyetnamenin geçersizliği, iptali veya mirasçılar arasında adaletsizlik algısı nedeniyle çıkmaktadır. Bu nedenle vasiyetname düzenlenirken hem şekil şartlarına hem de hukuki sınırlamalara dikkat edilmelidir.

2. Hukuki Çerçeve: Türk Medeni Kanunu’nda Vasiyetname

Türk Medeni Kanunu (TMK), vasiyetnameyi miras bırakanın ölümünden sonra hüküm doğuracak tek taraflı hukuki işlem olarak düzenlemiştir. Bu kurum, 4721 sayılı TMK’da m. 531 – 553 arasında ayrıntılı şekilde hüküm altına alınmıştır. Aşağıda her madde aralığı ayrı ayrı ele alınarak açıklanacaktır.

---

2.1. TMK m. 531 – Genel Kural

Miras bırakanın, malvarlığı üzerinde ölümünden sonra hüküm doğuracak tasarrufları ancak vasiyetname veya miras sözleşmesi ile yapılabilir.

• Bu madde, miras hukukunda iradi tasarrufların sınırını çizer.

• Vasiyetname, miras sözleşmesine göre daha esnek bir araçtır; çünkü tek taraflıdır ve karşı tarafın kabulüne bağlı değildir.

---

2.2. TMK m. 532 – 537: Resmi Vasiyetname

• m. 532: Resmi vasiyetname, noter, sulh hakimi veya yetkili memur tarafından iki tanık huzurunda düzenlenir.

• m. 533: Miras bırakan, beyanını memura sözlü olarak bildirir, memur yazıya geçirir, okur ve miras bırakan bunu onaylar.

• m. 534: Tanıklar, vasiyetçinin ehliyetli olduğuna ve işlemin kendi iradesiyle yapıldığına tanıklık eder.

• m. 535: Tanıkların kimler olamayacağı sayılmıştır (ör. mirasçılar, eşleri, altsoy ve üstsoy).

• m. 536-537: Resmi vasiyetin şekli güvence altına alınmıştır.

📌 Önemli Uygulama: Noterde düzenlenen resmi vasiyetnameler en az iptal riski taşıyanlardır.

---

2.3. TMK m. 538: El Yazılı Vasiyetname

• Tamamının miras bırakanın kendi el yazısıyla yazılması gerekir.

• Tarih ve imza bulunmalıdır.

• Daktilo veya bilgisayar çıktısı geçersizdir.

📌 Yargıtay Uygulaması: Tarihsiz el yazılı vasiyetname geçersiz sayılmıştır (Yarg. 3. HD, 2015/3456 E., 2017/7890 K.).

---

2.4. TMK m. 539 – 540: Sözlü Vasiyetname

• Olağanüstü hallerde (hastalık, savaş, deprem, ulaşım engeli) iki tanık huzurunda yapılır.

• Tanıklar beyanı derhal yazıya geçirir ve imzalar.

• Mahkeme onayıyla geçerlilik kazanır.

📌 Örnek: Deprem sırasında ölüm tehlikesi altındaki kişi, yanında bulunan iki kişiye malvarlığını vasiyet edebilir.

---

2.5. TMK m. 541 – Vasiyetnamenin Saklanması

• Resmi vasiyetname noterde saklanır.

• El yazılı vasiyetname miras bırakan tarafından saklanabilir veya notere bırakılabilir.

📌 Pratik Tavsiye: El yazılı vasiyetnamelerin kaybolma ihtimali yüksektir; bu nedenle notere bırakılması önerilir.

---

2.6. TMK m. 542 – 544: Vasiyetnamenin Açılması ve İcrası

• Miras bırakan öldüğünde vasiyetname sulh hakimi tarafından açılır.

• İlgililere tebliğ edilir.

• Vasiyeti tenfiz memuru atanmışsa, vasiyetin icrasından o kişi sorumludur.

---

2.7. TMK m. 545 – 553: Vasiyetnamenin İptali ve Geçersizliği

• m. 545: Vasiyetnameyi açma usulü.

• m. 546 – 549: Vasiyetnamenin hükümsüzlüğü; ehliyetsizlik, şekil noksanlığı, hukuka aykırılık halleri.

• m. 557 (önemli atıf): İptal sebepleri (ehliyetsizlik, irade fesadı, ahlaka aykırılık).

• m. 558: Vasiyetname iptali davası açma süresi → 1 yıl (öğrenmeden), en geç 10 yıl (her hâlde).

📌 Yargıtay Kararı: Alzheimer hastasının yaptığı vasiyetname ehliyetsizlik nedeniyle iptal edilmiştir

3. Vasiyetname Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

3.1. Ehliyet Şartı

• Vasiyetname düzenlemek için 15 yaşını doldurmuş olmak ve ayırt etme gücüne sahip olmak gerekir (TMK m. 502).

• Akıl hastalığı, yaşlılık veya alkol etkisi altındaki vasiyetler iptal edilebilir.

3.2. Saklı Pay Kuralları

• Altsoy, anne-baba ve sağ kalan eşin saklı pay hakları vardır.

• Saklı pay oranları TMK m. 506’da düzenlenmiştir.

• Vasiyetname saklı payı ihlal ederse iptal veya tenkis davasına konu olabilir.

3.3. Açıklık ve Belirlilik

• Malvarlığı tasarrufları açık ve net yazılmalıdır.

• “Tüm mallarımı Ahmet’e bırakıyorum” yerine, malların tek tek belirtilmesi daha güvenlidir.

3.4. Tanıkların Rolü

• Tanıklar, miras bırakanın vasiyet ehliyetine tanıklık eder.

• Tanıkların mirasçı veya yakın akrabası olmaması gerekir (TMK m. 536).

3.5. Şekil Kuralları

• Resmi vasiyet için noter veya sulh hakimi şarttır.

• El yazılı vasiyet tamamen el yazısı olmalıdır.

• Tarih ve imza şarttır.

---

4. Vasiyetnamenin İptali ve Geçersizlik Halleri

4.1. İptal Sebepleri (TMK m. 557)

1. Ehliyetsizlik,

2. İrade sakatlığı (yanılma, aldatma, korkutma),

3. Hukuka veya ahlaka aykırılık,

4. Şekil şartlarına uyulmaması.

📌 Yargıtay İçtihadı: Vasiyetname düzenleyen kişinin Alzheimer hastası olduğu tespit edilirse vasiyetname iptal edilir.

---

4.2. Kesin Hükümsüzlük Sebepleri

• Zorunlu unsurların eksikliği.

• Tanıkların vasiyetnameyi mirasçı lehine düzenlemesi.

---

5. Uygulamada Ortaya Çıkan Uyuşmazlıklar

• Birden fazla vasiyetnamenin bulunması: Sonraki tarihli olan geçerlidir.

• El yazılı vasiyetnamenin kaybolması: İspat zorluğu doğar.

• Sözlü vasiyetin geçerliliği: Olağanüstü halin ispatı gerekir.

---

6. Vasiyetname ve İcra Hukuku İlişkisi

• Vasiyetnamenin yerine getirilmesi için vasiyeti tenfiz davası açılır.

• Mahkeme, vasiyetnamenin geçerliliğini inceler.

• Gerekirse icra yoluyla uygulanır.

---

7. Uluslararası Hukuk ve Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifi

• İsviçre Medeni Kanunu: Türk Medeni Kanunu’na kaynak teşkil etmiştir.

• Almanya: Vasiyetname noter huzurunda yapılmalıdır.

• ABD: Eyaletlere göre değişiklik gösterir; elektronik vasiyet tartışmaları vardır.

• AİHM: Miras hakkı, mülkiyet hakkı kapsamında korunmaktadır.

---

8. Uygulamada Hukuki Tavsiyeler

1. Resmi vasiyetname tercih edilmeli.

2. El yazılı vasiyetname yazılırsa tarih ve imza unutulmamalı.

3. Tanıkların tarafsızlığı korunmalı.

4. Saklı pay kuralları ihlal edilmemeli.

5. Vasiyetnamenin bir örneği güvenli bir yerde saklanmalı.

6. Gerekirse vasiyetin hazırlanmasında avukattan hukuki danışmanlık alınmalı.

---

9. Sonuç

Vasiyetname, miras bırakanın iradesini ölümünden sonra dahi yaşatma imkânı tanıyan en önemli hukuki araçtır. Ancak geçerli olabilmesi için şekil şartlarına uyulması, ehliyetin varlığı, saklı pay kurallarına riayet edilmesi ve tanıkların tarafsızlığı hayati önem taşır.

• Resmi vasiyetname, iptal riskini en aza indirir.

• El yazılı vasiyetname, pratik olmakla birlikte en çok iptale konu edilen türdür.

• Sözlü vasiyetname, istisnai hallerde başvurulmalıdır.

Sonuç olarak, miras bırakanın iradesinin tam olarak yerine getirilmesi için vasiyetname hazırlanırken mutlaka uzman bir avukat desteği alınmalı, hem kanuni düzenlemeler hem de Yargıtay içtihatları gözetilmelidir.