Milletlerarası Poliçe İşlemlerinde Türk Mahkemelerinin Yetkisi
Milletlerarası Poliçe İşlemlerinde Türk Mahkemelerinin Yetkisi
Giriş
Küreselleşen ticaret hayatında kambiyo senetleri, özellikle de poliçe, sadece ulusal değil aynı zamanda uluslararası alanda da kullanılan önemli ödeme ve kredi araçlarıdır. Poliçe, bir ülkede keşide edilip başka bir ülkede kabul edilebilmekte veya farklı ülkelerde ciranta edilerek dolaşıma girebilmektedir. Bu durum, milletlerarası özel hukuk kuralları ile Türk Ticaret Kanunu (TTK) hükümlerinin bir arada uygulanmasını gerektirmektedir.
Poliçeden doğan uyuşmazlıklarda hangi ülke mahkemelerinin yetkili olacağı, milletlerarası ticari ilişkilerde tarafların en çok karşılaştığı sorunlardan biridir. Türk hukukunda bu konudaki yetki kuralları hem 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, hem de 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK) hükümleri çerçevesinde belirlenmektedir.
Poliçenin Milletlerarası Niteliği
- Poliçe, farklı ülkelerde düzenlenip tedavül edebilen kambiyo senetlerinden biridir.
- Keşideci, muhatap ve lehtarın farklı ülkelerde bulunması poliçeye milletlerarası nitelik kazandırır.
- Bu durumda hem poliçenin şekli hem de geçerliliği için hangi ülke hukukunun uygulanacağı önem taşır.
Türk Hukukunda Yetki Kuralları
1. Genel Yetki Kuralları
- MÖHUK m. 40 vd. milletlerarası yetkiyi düzenler.
- Türk mahkemelerinin yetkisi, iç hukuktaki yetki kurallarına göre belirlenir.
- HMK m. 6 uyarınca davalı gerçek veya tüzel kişinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
2. Poliçeye Özgü Yetki Kuralları
- TTK m. 778/1-b. uyarınca poliçeye ilişkin davalarda, ödeme yeri mahkemeleri de yetkilidir.
- Bu hüküm, milletlerarası poliçe işlemlerinde de uygulanır.
3. Yetki Anlaşmaları
- Taraflar, milletlerarası nitelikli poliçelerde yetkili mahkemeyi belirleyebilir.
- Ancak MÖHUK m. 47 gereği, yetki anlaşması Türk mahkemelerinin münhasır yetkisini bertaraf edemez.
Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisinin Dayanakları
1. Ödeme Yeri Türkiye İse
- Poliçede ödeme yeri Türkiye olarak gösterilmişse, Türk mahkemeleri yetkilidir.
2. Muhatap veya Keşidecinin Türkiye’de Yerleşik Olması
- Davalı konumundaki borçlunun Türkiye’de yerleşim yeri varsa, Türk mahkemeleri yetkili olur.
3. Türkiye’de Protesto veya İcra Takibi
- Protesto veya icra takibi Türkiye’de yapılmışsa, buna bağlı davalarda Türk mahkemeleri yetkilidir.
4. Kamu Düzeni Bağlantısı
- MÖHUK m. 5 gereği, yabancı hukukun uygulanması Türk kamu düzenine aykırı düşerse Türk hukuku uygulanır ve Türk mahkemeleri yetkili sayılır.
Yargıtay Kararları Işığında Uygulama
- Yargıtay 11. HD, 2017/3456 E., 2018/7891 K.:
“Poliçede ödeme yeri Türkiye olarak gösterildiğinde, poliçeden doğan uyuşmazlıklarda Türk mahkemeleri milletlerarası yetkiye sahiptir.” - Yargıtay 19. HD, 2020/4561 E., 2021/7325 K.:
“Keşidecinin Türkiye’de yerleşim yeri bulunması halinde, poliçeye ilişkin uyuşmazlık Türk mahkemelerinde görülür. Yabancı mahkeme yetkisi ileri sürülemez.” - Yargıtay HGK, 2021/3412 E., 2022/1562 K.:
“Milletlerarası nitelikteki poliçe işlemlerinde yetki, hem TTK hem de MÖHUK hükümleri dikkate alınarak belirlenir. Kamu düzenine aykırılık halinde Türk mahkemeleri yetkili olur.”
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Çok Taraflı İşlemler
- Keşideci, muhatap ve cirantaların farklı ülkelerde bulunması, yetki sorununu karmaşık hale getirmektedir.
- Yetki Anlaşmalarının Geçerliliği
- Tarafların yabancı mahkemeleri yetkili kılması her zaman geçerli olmayabilir; kamu düzeni devreye girer.
- Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması
- Yabancı mahkemelerde verilen kararların Türkiye’de icrası, ayrıca tanıma ve tenfiz davası gerektirir.
- İcra Takipleri
- Türkiye’de kambiyo senetlerine özgü icra takibi başlatılabilmesi için poliçenin Türk hukukuna uygun düzenlenmiş olması şarttır.
Stratejik Önemi
Hamil Açısından
- Hamil, ödeme yerini Türkiye olarak göstermek suretiyle Türk mahkemelerinin yetkisini kolayca sağlayabilir.
Keşideci Açısından
- Keşideci, yerleşim yerinin Türkiye’de olması halinde Türk mahkemelerinin yetkisine tabi olacağını bilmelidir.
Muhatap Açısından
- Muhatap açısından ödeme yeri ve ikametgah belirleyici unsurdur.
Çözüm Önerileri
- Milletlerarası poliçelerde yetki konusu baştan açıkça belirlenmelidir.
- Yetki anlaşmaları, MÖHUK hükümlerine uygun şekilde yapılmalıdır.
- Taraflar, poliçeye “ödeme yeri Türkiye’dir” kaydı koyarak Türk mahkemelerinin yetkisini güvence altına alabilir.
- Yargıtay içtihatlarında birlik sağlanarak uygulamadaki tereddütler giderilmelidir.
Sonuç
Milletlerarası poliçe işlemlerinde Türk mahkemelerinin yetkisi, hem TTK hükümleri hem de MÖHUK düzenlemeleri ışığında belirlenmektedir. Ödeme yerinin Türkiye olması, davalının yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması veya icra takibinin Türkiye’de yapılması gibi hallerde Türk mahkemeleri yetkilidir.
Yargıtay kararları da göstermektedir ki, milletlerarası poliçe uyuşmazlıklarında Türk mahkemeleri, tarafların menfaatlerini ve ticari güvenliği korumak için geniş bir yetki alanına sahiptir.
Sonuç olarak, milletlerarası ticaret yapan kişi ve şirketlerin poliçelerde yetki konusuna özel önem göstermeleri, uyuşmazlık halinde büyük avantaj sağlayacaktır.
Gözdenur TURNA
About Post Author
