Meslek Hastalığı Davalarında Tazminat Süreci ve Hukuki Çözüm Yolları
Giriş
Meslek hastalığı, bir çalışanın işyeri koşullarına veya yaptığı işin niteliğine bağlı olarak belirli bir süre içerisinde ortaya çıkan, vücut bütünlüğünü, sağlığını veya çalışma gücünü etkileyen hastalıklardır. Türkiye’de meslek hastalıkları ve bunlardan doğan tazminat talepleri, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSSK), 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK), 4857 sayılı İş Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu çerçevesinde değerlendirilir.
Bu makalede meslek hastalığı kavramı, tazminat davalarının hukuki dayanakları, işverenin sorumlulukları, ispat yükü, maddi-manevi tazminat talepleri, Yargıtay içtihatları ve uygulamadaki sorunlar ele alınacaktır.
1. Meslek Hastalığının Tanımı ve Hukuki Dayanaklar
1.1. Tanım
5510 sayılı Kanun’un 14. maddesi uyarınca, meslek hastalığı, “sigortalının çalıştığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal arıza halleri” olarak tanımlanır.
1.2. Hukuki Dayanaklar
-
4857 sayılı İş Kanunu m.77: İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almak zorundadır.
-
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İşyerlerinde risk analizi yapılması, koruyucu tedbirlerin alınması ve çalışanların bilgilendirilmesi yükümlülüklerini düzenler.
-
TBK m.417: İşverenin gözetim borcu ve güvenli çalışma ortamı sağlama yükümlülüğü bulunur.
-
5510 sayılı Kanun m.13-14: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), meslek hastalığına bağlı malullük veya iş göremezlik durumlarında sigortalıya gelir bağlar; ancak bu durum, işverenin kusura dayalı tazminat sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
2. Meslek Hastalığı ve İş Kazası Arasındaki Fark
Her iki kavram da iş sağlığı ve güvenliği hukukunun temelini oluştursa da, iş kazası ani ve dış bir olay sonucu meydana gelirken, meslek hastalığı genellikle uzun süreli maruziyet sonucu ortaya çıkar. Örneğin; asbest tozuna maruz kalan bir işçide zamanla gelişen “mezotelyoma” meslek hastalığıdır.
3. Tazminat Davasının Tarafları ve Koşulları
Meslek hastalığı nedeniyle tazminat davası, genellikle işçi (veya hak sahipleri) ile işveren arasında açılır. Tazminat talep edebilmek için şu unsurların varlığı gerekir:
-
Meslek hastalığı raporu: SGK tarafından yetkilendirilmiş hastanelerden alınmalıdır.
-
Kusur: İşverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almamış olması.
-
İlliyet bağı: Çalışma koşulları ile hastalık arasında doğrudan bağlantı.
-
Zarar: Çalışanın bedensel veya ruhsal zarar görmesi.
4. Maddi ve Manevi Tazminat Talepleri
4.1. Maddi Tazminat
TBK m.54 uyarınca:
-
Çalışma gücü kaybı,
-
Tedavi giderleri,
-
Sürekli iş göremezlik geliri,
-
Ölüm halinde defin masrafları ve destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir.
4.2. Manevi Tazminat
TBK m.56 gereğince, meslek hastalığı nedeniyle çekilen acı ve ıstırap için işçiye veya ölen işçinin yakınlarına manevi tazminat ödenebilir.
Yargıtay bir kararında, işverenin gerekli koruyucu ekipmanı sağlamaması nedeniyle meslek hastalığına yakalanan işçiye 200.000 TL manevi tazminat ödenmesine hükmetmiştir.
5. İşverenin Sorumluluğu
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almak, çalışanları eğitmek ve koruyucu ekipman sağlamakla yükümlüdür. İşverenin kusuru olmasa dahi tehlike sorumluluğu kapsamında (TBK m.66) tazminat ödemesi gerekebilir.
Yargıtay içtihatlarına göre, işverenin işyerinde risk değerlendirmesi yapmaması kusurun en önemli göstergesidir.
6. İspat Yükü
Meslek hastalığının varlığını ve iş ile illiyet bağını ispat yükü kural olarak davacı işçidedir. Ancak Yargıtay, uzun süreli aynı işyerinde çalışma ve tehlikeli madde maruziyeti gibi durumlarda ispat yükünü hafifletmektedir.
Bilirkişi raporları, tıbbi dosyalar, SGK meslek hastalığı kayıtları en önemli deliller arasındadır.
7. Zamanaşımı Süreleri
-
TBK m.146: Genel zamanaşımı süresi 10 yıldır.
-
TBK m.72: Haksız fiil niteliğinde bir olay söz konusu ise zarar ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her halde 10 yıl içinde dava açılmalıdır.
-
İş Kanunu m.32: Ücret ve diğer işçilik alacaklarında 5 yıllık zamanaşımı geçerlidir.
8. SGK ve İşveren Sorumluluğu İlişkisi
SGK tarafından işçiye sürekli iş göremezlik geliri bağlansa dahi, bu durum işverenin kusura dayalı tazminat sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. SGK ayrıca kusurlu işverene rücu davası açabilir.
9. Uygulamadaki Sorunlar
-
Meslek hastalıklarının tespitinde tanı sürecinin uzunluğu.
-
SGK’nın meslek hastalığı tanımında kısıtlılık ve raporlama zorlukları.
-
Tazminat hesaplamalarında aktüerya raporlarının yetersizliği.
-
İşverenlerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki ihmalleri.
Örneğin, Yargıtay birçok kararında, işverene ağır kusur atfederek yüksek tazminata hükmetmiştir.
10. Manevi Tazminatın Belirlenmesinde Ölçütler
Manevi tazminatın belirlenmesinde:
-
İşçinin yaşadığı acının derecesi,
-
Hastalığın kalıcı etkileri,
-
İşverenin kusur oranı,
-
Tarafların ekonomik ve sosyal durumu dikkate alınır.
Sonuç
Meslek hastalığı nedeniyle açılan tazminat davaları, işçilerin haklarının korunması ve işverenlerin sorumluluklarının hatırlatılması açısından büyük önem taşır. İşverenin, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini tam olarak alması hem hukuki hem de cezai sorumluluk doğurmamak için zorunludur.
Günümüzde Yargıtay içtihatları, meslek hastalıklarına karşı işçiyi koruyan, işverenin kusurunu ağırlaştıran ve maddi-manevi tazminat tutarlarını artıran yönde gelişmektedir. Ancak tespit ve yargılama süreçlerinin hızlandırılması, SGK’nın raporlama sisteminin güçlendirilmesi ve iş sağlığı bilincinin artırılması, bu alandaki temel ihtiyaçlar arasında yer almaktadır.
About Post Author
