MENA’da Tahkim ve Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları

1. Giriş

MENA (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) bölgesi, yatırımcılar için büyük fırsatlar sunmasına rağmen, ticari uyuşmazlıkların çözümü konusunda kendine özgü dinamiklere sahiptir. Bölgede faaliyet gösteren şirketler, hem yerel mahkeme sistemlerinin karmaşıklığı hem de uluslararası yatırımcıların güvenlik beklentileri nedeniyle, uyuşmazlık çözüm yöntemlerini baştan planlamak zorundadır.

Bu noktada tahkim (arbitration), özellikle yabancı yatırımcıların tercih ettiği başlıca çözüm yoludur. Çünkü tahkim; tarafsızlık, hızlılık, gizlilik ve uluslararası uygulanabilirlik avantajları sağlar. Bunun yanında, arabuluculuk, uzlaştırma ve ticari mahkemeler de MENA ülkelerinde aktif kullanılan diğer çözüm yollarıdır.

2. MENA’da Hukuki Altyapı ve Tahkimin Önemi

2.1 Bölgesel Özellikler

MENA ülkelerinin çoğu, İslami (Şeriat) hukuk ile modern hukuki sistemlerin birleşiminden oluşur.
Ticari uyuşmazlıklarda genellikle karma sistemler geçerlidir.
Yabancı yatırımcılar için uluslararası tahkim anlaşmaları (ör. New York Konvansiyonu) kritik öneme sahiptir.

2.2 Tahkim Neden Tercih Edilir?

Yerel mahkemelerin yavaş işleyişi ve öngörülemezliği.
Tarafsız hakemler ile karar verilmesi.
Kararların uluslararası geçerliliği (New York Konvansiyonu).
Gizlilik, özellikle enerji ve inşaat sektörlerinde büyük önem taşır.

3. MENA Ülkelerinde Tahkim Kurumları

3.1 Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)

Dubai International Arbitration Centre (DIAC)
Abu Dhabi Global Market Arbitration Centre (ADGMAC)
DIFC (Dubai International Financial Centre) mahkemeleri, İngiliz hukuku ile paralel çalışır.

3.2 Katar

Qatar International Court and Dispute Resolution Centre (QICDRC)
FIFA Dünya Kupası sonrası özellikle inşaat uyuşmazlıklarında aktif rol oynamıştır.

3.3 Suudi Arabistan

Saudi Center for Commercial Arbitration (SCCA)
Vision 2030 reformları ile tahkim sistemine uluslararası standartlar getirildi.

3.4 Mısır

Cairo Regional Centre for International Commercial Arbitration (CRCICA)
Afrika’nın en önemli tahkim merkezlerinden biridir.

3.5 Bahreyn

Bahrain Chamber for Dispute Resolution (BCDR-AAA)
Amerika Tahkim Derneği (AAA) iş birliği ile kurulmuş olup, uluslararası yatırımcılar için güvenli bir ortam sunar.

4. Yabancı Yatırımcılar Açısından Tahkimin Avantajları

Sözleşme Güvencesi: Tarafların önceden belirlediği hakem heyeti ve kurallara göre çözüm.
Hız: Mahkeme süreçlerine kıyasla daha hızlı karar verilir.
Uluslararası Uygulanabilirlik: New York Konvansiyonu’na taraf olan MENA ülkelerinde kararların icrası mümkündür.
Şeffaflık ve Gizlilik: Özellikle finans, enerji ve savunma sektörlerinde kritik önemdedir.
Esneklik: Taraflar kendi dillerini, hukuk sistemlerini ve hakemlerini seçebilir.

5. Tahkim ve Şeriat Hukuku İlişkisi

Faiz (Riba) yasağı: Bankacılık ve finans uyuşmazlıklarında hakem kararları İslami finans ilkelerine uygun olmalıdır.
Kamu Düzeni İlkesi: Tahkim kararları, yerel kamu düzenine aykırı ise uygulanamaz.
Aile ve ceza hukuku alanları: Çoğu MENA ülkesinde tahkime elverişli değildir.

6. Uyuşmazlık Çözüm Mekanizmaları

6.1 Tahkim (Arbitration)

En yaygın tercih edilen yöntemdir.
Uluslararası yatırımcılar için sözleşmelere “Tahkim Şartı” eklenmesi tavsiye edilir.

6.2 Arabuluculuk (Mediation)

Özellikle BAE ve Katar’da ticari uyuşmazlıklarda yaygın olarak uygulanır.
Mahkemeye gitmeden dostane çözüm sağlar.

6.3 Uzlaştırma (Conciliation)

Hakem veya arabulucudan farklı olarak, resmi kurumlar gözetiminde yapılabilir.

6.4 Ticari Mahkemeler

DIFC (Dubai), QICDRC (Katar) ve BCDR (Bahreyn) gibi özel mahkemeler, uluslararası hukuk prensiplerine göre karar verebilir.

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Yerli ortak zorunluluğu olan şirketlerde uyuşmazlıkların artması.
Tahkim kararlarının bazı ülkelerde kamu düzenine aykırılık gerekçesiyle uygulanmaması.
Enerji ve inşaat sektörlerinde uzun süren tahkim davaları.
Kültürel farklılıkların taraflar arasında yanlış anlamalara yol açması.

8. Türk Yatırımcılar İçin Stratejik Tavsiyeler

Tahkim Şartı: Sözleşmelere mutlaka ICC, DIAC veya LCIA gibi kurum tahkimi şartı eklenmeli.
Yerel Danışmanlık: Mutlaka yerel hukuk bürolarıyla çalışılmalı.
Vergi ve Yatırım Anlaşmaları: Türkiye’nin MENA ülkeleri ile yaptığı Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları dikkate alınmalı.
İcra ve İflas Riski: Tahkim kararı alındıktan sonra yerel icra yolları önceden planlanmalı.

9. Geleceğe Yönelik Beklentiler

Suudi Arabistan, Vision 2030 reformları kapsamında tahkim sistemini uluslararası yatırımcı dostu hale getirmeye devam ediyor.
BAE, DIFC ve ADGM tahkim merkezlerini Londra ve Singapur’la rekabet edecek düzeye taşımayı hedefliyor.
Katar, özellikle enerji ve altyapı projelerindeki yabancı yatırımlar için tahkimi daha cazip hale getiriyor.
Afrika’ya açılan kapı olan Mısır, CRCICA üzerinden uluslararası tahkim alanında önemini artırıyor.

10. Sonuç

MENA bölgesinde yatırım yapan şirketler için tahkim, en güvenilir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak öne çıkmaktadır. Ancak her ülkenin farklı hukuki düzenlemeleri, şeriat hukuku etkisi ve kamu düzeni sınırlamaları bulunduğundan, yatırımcıların profesyonel hukuki danışmanlık almaları kritik önemdedir.

Tahkim; hız, güven, tarafsızlık ve uluslararası geçerlilik sağlaması nedeniyle MENA’da ticari hayatın en önemli hukuki güvencelerinden biridir.

Single Blog Title