Marka, Patent ve Telif Hakları Tescil Belgeleri Yatırım Sürecinde Nasıl Değerlendirilir?
GİRİŞ
Yatırım süreçlerinde şirketin mali tabloları, borç-alacak yapısı, ticari faaliyetleri kadar; fikri mülkiyet varlıkları da doğrudan değerlendirme konusu yapılır. Özellikle teknoloji, ilaç, yazılım, medya, tasarım ve eğlence gibi sektörlerde marka, patent ve telif haklarının varlığı ve hukuki durumu yatırım kararlarını belirleyici unsurlardan biridir. Fakat bu hakların yalnızca var olması yetmez; tescil belgelerinin geçerli, devredilebilir, kapsamlı ve ihlal edilmemiş olması gerekir.
1. Fikri Mülkiyet Hakları: Tanım ve Kapsam
Marka
Marka, bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğerlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca tescil ile korunur.
Patent
Patent, yeni, buluş basamağı içeren ve sanayiye uygulanabilir teknik çözümler için verilir. Türkiye’de TÜRKPATENT tarafından tescil edilir.
Telif Hakkı
Telif hakları, bilim ve sanat eserlerine tanınan koruma haklarıdır. Tescil zorunluluğu olmamakla birlikte Kültür Bakanlığı nezdinde kayda alınabilir.
2. Yatırım Öncesi Tescil Belgelerinin İncelenmesi: Neden Önemlidir?
a. Sahiplik Netliği
Tescil belgelerinde hak sahibi olarak gösterilen kişi ya da tüzel kişi ile yatırım yapılacak şirketin aynı olup olmadığı denetlenmelidir. Hakların üçüncü kişide olması halinde devre veya lisansa dair belgeler incelenmelidir.
b. Süreklilik ve Geçerlilik
-
Markalar: 10 yıllık süreyle tescil edilir ve yenilenebilir.
-
Patentler: 20 yıl süreyle koruma sağlar.
-
Telif hakları: Gerçek kişi eser sahibi öldükten sonra 70 yıl süreyle devam eder.
c. Kullanım Durumu
Yalnızca tescil değil, fiili kullanım da önemlidir. Örneğin, kullanılmayan bir marka 5 yıl sonunda hükümsüzlük riski taşır.
3. Fikri Hakların Devri: Hukuki Yöntemler
a. Devir Sözleşmeleri
Marka ve patent devri yazılı şekle tabidir. Sicile işlenmeden üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
Telif haklarında yalnızca mali haklar devredilebilir. Manevi haklar devredilemez ama kullanım yetkisi verilebilir.
b. Lisanslama
Lisanslama, devre göre daha esnek bir hukuki çerçevedir. Yatırımcı açısından lisans süresi, kapsamı ve münhasırlık unsuru kritik önem taşır.
4. Pratik Uygulama: Örnek Olay
Olay:
“A Teknoloji Yazılım A.Ş.” adlı bir girişim, geliştirdiği yapay zekâ destekli algoritmalar sayesinde yatırım fonlarının ilgisini çekmiştir. Şirket, markasının tescilli olduğunu beyan etmiş ve yatırımcıya bu bilgiyi sunmuştur. Ancak yatırım sonrası yapılan incelemede markanın sınıf 9 yerine yalnızca sınıf 41’de tescilli olduğu ve yazılım ürünlerini korumadığı ortaya çıkmıştır.
Sonuç:
Yatırımcı, markanın koruma kapsamı dışında olduğunu öğrenince dava açmak zorunda kalmış; yatırımın değeri ciddi şekilde sarsılmıştır.
Değerlendirme:
Bu olay, tescil belgelerinin yalnızca varlığı değil, kapsamı, geçerliliği ve sınıf kodlarıyla birlikte değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir.
5. Uluslararası Kayıtlar ve Uyum
a. WIPO – Madrid Protokolü
Bir markanın Türkiye dışında da korunması isteniyorsa WIPO sistemiyle Madrid Protokolü kapsamında başvuru yapılabilir.
b. EUIPO
Avrupa Birliği ülkelerinde geçerli marka tescili için EUIPO’ya başvuru gerekir. Türkiye tescili, AB’de otomatik geçerli değildir.
c. USPTO
Amerika’da tescil işlemleri USPTO üzerinden yapılır. Türkiye’de tescilli bir markanın ABD’de de geçerli olması için orada ayrıca tescil gerekir.
6. Riskli Alanlar ve Sınırlamalar
-
Çakışan haklar: Aynı marka, farklı sınıflarda farklı kişi/kurumlar adına tescilli olabilir.
-
Tescil iptali riski: Kullanılmayan markalar iptal edilebilir.
-
Tescilsiz kullanım: Telif haklarında tescilsiz kullanım korunabilir; ancak ispat zorluğu doğar.
-
Zorunlu lisans: Bazı sektörlerde (ilaç gibi) kamu yararı gerekçesiyle patent lisansı zorunlu kılınabilir.
7. Değerleme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
| Kriter | Açıklama |
|---|---|
| Sahiplik | Tescil kime ait? Devralınmış mı? |
| Geçerlilik | Süresi dolmuş mu? Yenilenmiş mi? |
| Kullanım | Piyasada aktif kullanım var mı? |
| Lisans durumu | Üçüncü kişilere verilmiş hak var mı? |
| Uyuşmazlık | Devam eden dava/sicil itirazı mevcut mu? |
8. Denetim İçin Uygulama Önerileri
-
TÜRKPATENT sisteminden doğrudan belge kontrolü yapılmalı.
-
Devre ilişkin sözleşmeler noterden onaylı olmalı.
-
Tescil sınıfları incelenmeli.
-
Eser sahibinin muvafakatnamesi (özellikle telif eserlerde) alınmalı.
-
Uluslararası geçerlilik sorgusu yapılmalı.
SONUÇ
Yatırım süreçlerinde marka, patent ve telif haklarına ilişkin belgeler yalnızca formalite olarak değil, şirketin varlık değerini şekillendiren kilit belgeler olarak görülmelidir. Tescilin varlığı kadar kapsamı, geçerliliği ve devredilebilirliği de yatırım kararlarını doğrudan etkiler.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
