Marka Logolarının Reklamlarda İzinsiz Kullanımı Telif mi, Marka Hakkı İhlali mi Sayılır?

1. Giriş

Günümüz ticari dünyasında markalar, yalnızca ürün ve hizmetlerin değil, aynı zamanda kurumsal kimliğin en önemli unsurlarındandır. Marka logoları, tüketici nezdinde markanın imajını, güvenilirliğini ve tanınırlığını temsil eder. Reklam kampanyaları ise bu logoların etkili biçimde hedef kitleye ulaştırılmasını sağlar. Ancak, bazen markaların logoları, yetkisiz kişiler tarafından reklam amaçlı kullanılır.
Peki, bu durum telif hakkı ihlali midir, yoksa marka hakkı ihlali mi? Yoksa her ikisini de mi kapsar?

---

2. Marka Logosu Nedir?

Marka logosu, bir markanın görsel kimliğini oluşturan, çoğu zaman özgün tasarımlardan meydana gelen bir işarettir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK)’na göre marka; ayırt edici nitelikte olan, kişi isimleri, şekiller, harfler, sayılar, renkler, malların veya ambalajlarının biçimi gibi işaretleri kapsar.

Logo, bu tanım içinde markanın görsel unsurudur ve hem marka hukuku hem de telif hakkı kapsamında korunabilir.

---

3. Telif Hakkı mı, Marka Hakkı mı?

Bir logo, aynı anda hem Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında bir eser olarak telif hakkı korumasına hem de Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında marka korumasına konu olabilir.

• Telif Hakkı Koruması: Logo, özgün ve eser niteliği taşıyorsa, tasarımcıya ait manevi ve mali haklar doğar.

• Marka Koruması: Logo, tescil edilmişse veya kullanım yoluyla ayırt edicilik kazanmışsa marka sahibi tarafından korunur.

Dolayısıyla izinsiz kullanım durumunda hem telif hakkı hem de marka hakkı ihlali gündeme gelebilir.

---

4. Reklamlarda İzinsiz Kullanımın Hukuki Boyutu

Bir reklam kampanyasında marka logosunun izinsiz kullanılması şu sonuçları doğurur:

1. Marka Hakkı İhlali (SMK m.29)

   • Tescilli markanın izinsiz olarak kullanılması.

   • Reklamın, markanın itibarı üzerinden haksız kazanç sağlaması.

   • Tüketicilerin markanın reklamı yapan işletmeyle bağlantılı olduğu izlenimine kapılması.

2. Telif Hakkı İhlali (FSEK m.21-25)

   • Logonun bir grafik eser olarak izinsiz çoğaltılması veya yayılması.

   • Eserin bütünlüğüne müdahale edilmesi.

3. Haksız Rekabet (TTK m.54-56)

   • Rakip markanın ticari itibarının istismar edilmesi.

   • Tüketiciyi yanıltıcı reklam yapılması.

---

5. Örnek Olay

Olay:
“X Reklam Ajansı”, yerel bir kafe zinciri için hazırladığı kampanyada, uluslararası bilinirliğe sahip “B” markasının logosuna benzer bir görseli bilerek kullanır. Amacı, tüketicide kalite algısı oluşturmak ve marka çağrışımı yaratmaktır.

Gelişmeler:

• “B” markası, izinsiz kullanımın tespit edilmesi için noter aracılığıyla reklam videosunun tespitini yapar.

• İstanbul Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nde marka hakkı ihlali ve haksız rekabet davası açılır.

• Ayrıca, logonun orijinal tasarımcıları da telif hakkı ihlali iddiasıyla ayrı dava açar.

Sonuç:

• Mahkeme, markanın itibarının zedelendiğini ve reklamın haksız kazanç sağladığını tespit eder.

• Reklam yayından kaldırılır, maddi tazminata hükmedilir.

• Ayrıca manevi tazminat ve yasal faiz uygulanır.

---

6. Uygulanabilecek Hukuki Yaptırımlar

6.1. Marka Hakkı İhlali Halinde (SMK m.149)

• İhlalin durdurulması.

• Maddi ve manevi tazminat.

• İhlale konu ürünlerin imhası.

• İhlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması.

6.2. Telif Hakkı İhlali Halinde (FSEK m.66-70)

• Çoğaltmanın durdurulması.

• Lisans bedelinin ödenmesi.

• Manevi tazminat.

• Cezai yaptırımlar (FSEK m.71).

6.3. Haksız Rekabet Halinde (TTK m.56)

• Yanıltıcı reklamın yayından kaldırılması.

• Haksız kazancın iadesi.

---

7. Delil Toplama ve İspat Yöntemleri

• Noter Tespiti: Reklamın ekran görüntüsü, video kaydı veya sosyal medya paylaşımlarının noter aracılığıyla tespit edilmesi.

• Uzman Raporu: Logo benzerliğinin teknik olarak incelenmesi.

• Tanık Beyanı: Reklamın algı etkisi hakkında tanık ifadeleri.

---

8. Önleyici Hukuki Önlemler

Marka sahipleri ve reklam ajansları, ihlal riskini önlemek için:

• Kullanılacak logoların lisans sözleşmesi ile temin edilmesi.

• Kendi özgün tasarımlarının oluşturulması.

• Logo kullanım kılavuzlarının (brand guidelines) hazırlanması.

• Reklam onay süreçlerinde hukuk danışmanlığı alınması.

• Ulusal ve uluslararası marka tescilinin yapılması.

---

9. Uluslararası Boyut

Marka logosunun uluslararası reklamlarda izinsiz kullanılması durumunda, ihlalin gerçekleştiği ülkenin marka hukuku uygulanır.
Türkiye, Paris Sözleşmesi ve TRIPS Anlaşması’na taraf olduğundan, marka koruması uluslararası boyutta da geçerli olur.

---

10. Telif ve Marka Hakkı Arasındaki Temel Farklar

---

11. Sonuç

Marka logosunun izinsiz kullanımı, hem telif hakkı ihlali hem marka hakkı ihlali doğurabilir. Hangi koruma yolunun öncelikli uygulanacağı, logonun tescilli olup olmadığına ve kullanım şekline göre değişir. Reklam ajansları ve markalar, kullanım izni almadan başka markaların logosunu reklamlarında kullanmaktan kaçınmalı, aksi halde yüksek tazminatlar ve cezai yaptırımlarla karşılaşabileceklerini unutmamalıdır.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut