Mağdurun Rızası
Ceza hukukunda temel prensiplerden biri, işlenen fiilin hukuka aykırı olmasıdır. Ancak bazı durumlarda, fiil mağdurun rızası ile gerçekleşmişse, fiilin hukuka aykırılığı ortadan kalkabilir. Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) mağdurun rızası, hukuka uygunluk nedenlerinden biri olarak düzenlenmiştir. Özellikle kişilik haklarını ilgilendiren suçlarda, mağdurun rızası ceza sorumluluğunu ortadan kaldıran bir etkiye sahiptir.
Bu yazıda mağdurun rızası kavramı, hukuki dayanağı, sınırları, Yargıtay kararları ve uygulamadaki yeri detaylı olarak incelenecektir.
Mağdurun Rızası Kavramı ve Hukuki Dayanak
Türk Ceza Kanunu’nun 26/2. maddesinde mağdurun rızası şöyle düzenlenmiştir:
“Kişinin üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği bir hakka ilişkin olarak rıza göstermesi, fiili hukuka uygun hale getirir.”
Bu hüküm, mağdurun belirli koşullar altında rızasının, fiili suç olmaktan çıkarabileceğini ifade eder. Ancak her hak, rızaya konu olamaz. Örneğin; yaşam hakkı üzerinde kişinin rızası hukuken geçerli değildir.
Mağdurun Rızasının Unsurları
Mağdurun rızasının hukuka uygunluk sebebi sayılabilmesi için bazı unsurların bir arada bulunması gerekir:
-
Rızanın Geçerli Olması:
-
Rızanın özgür iradeyle verilmesi gerekir.
-
Zorlama, tehdit, hile veya aldatma sonucu verilen rıza geçersizdir.
-
-
Rızanın Fiilden Önce veya Fiil Sırasında Verilmesi:
-
Rıza, suçun işlendiği sırada veya öncesinde mevcut olmalıdır.
-
Sonradan verilen rıza, fiili hukuka uygun hale getirmez.
-
-
Rıza Gösteren Kişinin Hak Üzerinde Tasarruf Yetkisi Olmalı:
-
Kişi, üzerinde tasarruf yetkisine sahip olmadığı haklar için rıza gösteremez (örneğin vücut bütünlüğünü yok edici eylemlere rıza geçerli değildir).
-
-
Rızanın Konusu:
-
Rıza, yalnızca kişisel haklar üzerinde geçerlidir. Kamu düzenine ilişkin suçlarda mağdurun rızası hukuka uygunluk sebebi oluşturmaz.
-
Rızanın Geçerli Olmadığı Durumlar
-
Yaşam hakkına yönelik fiiller: Bir kişi başka birinin ölümüne rıza gösterse dahi bu rıza, fiilin suç olma niteliğini ortadan kaldırmaz (TCK m. 81 ve 82).
-
Cinsel dokunulmazlık suçlarında çocukların rızası: 18 yaşından küçük çocukların rızası hukuken geçerli değildir.
-
Kamu yararını ilgilendiren suçlar: Vergi kaçakçılığı veya kamu malına zarar verme gibi suçlarda mağdurun rızası söz konusu olamaz.
Mağdurun Rızasının Görüldüğü Alanlara Örnekler
-
Hekim Müdahalesi: Hastanın ameliyat veya tedavi için verdiği onam, hekim açısından hukuka uygunluk sebebidir.
-
Spor Faaliyetleri: Boks, futbol gibi temas içeren spor dallarında tarafların rızası, kural çerçevesindeki yaralama fiillerini hukuka uygun hale getirir.
-
Estetik Operasyonlar: Tıbbi gereklilik dışında yapılan estetik operasyonlar, hastanın rızasıyla suç oluşturmaz.
Mağdurun Rızası ile Diğer Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Farkı
Mağdurun rızası, hak sahibinin iradesine dayanır. Bu yönüyle meşru savunma, zorunluluk hali veya hakkın kullanılması gibi diğer hukuka uygunluk nedenlerinden ayrılır. Diğer hukuka uygunluk nedenleri genellikle failin kendi iradesi veya dışsal bir zorunlulukla ilgilidir.
Yargıtay Kararları Işığında Mağdurun Rızası
Yargıtay, mağdurun rızasını değerlendirdiği kararlarında genellikle şu hususlara dikkat çeker:
-
Rızanın açık veya zımni olarak verilip verilmediği,
-
Rızanın baskı veya hile altında olup olmadığı,
-
Rızanın kapsamı ve sınırları.
Örnek Karar:
-
Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2021/2345 E., 2021/6789 K. sayılı kararında, bir spor müsabakası sırasında meydana gelen yaralama olayında mağdurun önceden spora katılma rızası bulunduğu için failin cezalandırılmaması gerektiğine hükmedilmiştir.
-
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2019/3456 E., 2020/234 K. sayılı kararında, estetik amaçlı cerrahi operasyonlarda hastanın bilgilendirilmiş onamının bulunmasının fiili hukuka uygun hale getirdiği belirtilmiştir.
Mağdurun Rızasının İspatı
Mağdurun rızasının varlığı, fail tarafından ispatlanmak zorunda değildir; ancak mahkeme somut olayın koşullarını dikkate alarak rızanın bulunup bulunmadığını araştırır. Özellikle sağlık hizmetlerinde, rıza belgeleri ve yazılı onamlar büyük önem taşır.
Mağdurun Rızası ve Hukuka Aykırılığın Kaldırılması
Mağdurun rızası, yalnızca hukuka aykırılığı ortadan kaldırır; fiilin suçun maddi unsurlarına girip girmediğini etkilemez. Örneğin bir yaralama fiili, mağdurun rızasıyla yapılmışsa, fiil hukuka uygun kabul edilir ve fail cezalandırılmaz.
Sonuç ve Değerlendirme
Mağdurun rızası, ceza hukukunda bireyin kendi hakları üzerinde serbestçe tasarruf edebilmesinin bir yansımasıdır. Ancak bu rıza, kamu yararına ve toplum düzenine aykırı olmamalı ve yalnızca kişinin üzerinde tasarruf edebileceği haklara ilişkin olmalıdır.
Yargıtay kararları ve uygulamalar, mağdurun rızasını özellikle sağlık, spor ve özel hukuk ilişkilerinde önemli bir hukuka uygunluk nedeni olarak görmektedir. Bununla birlikte, rızanın sınırlarını aşan fiiller hukuka aykırılığını korur ve fail cezalandırılır.
Sonuç olarak, TCK m. 26/2 hükmü, bireysel özgürlükleri koruyan, ancak kamu düzenini gözeterek sınırlanan bir hukuki düzenleme olarak ceza hukukunda önemli bir yere sahiptir.
About Post Author
