Maddi ve Manevi Tazminat Davası – Türk Hukukunda Ayrıntılı İnceleme

1. Giriş

Tazminat davaları, hukukun en temel kurumlarından biridir. Bir kimsenin haksız fiil, sözleşmeye aykırılık, iş kazası, trafik kazası, doktor hatası, boşanma veya idari işlem sonucu zarar görmesi halinde zararın giderilmesi için başvurabileceği yoldur.

Türk hukukunda tazminatlar iki ana kategoriye ayrılır:

• Maddi tazminat → ekonomik kayıplar,

• Manevi tazminat → kişilik haklarına verilen manevi zarar.

⚖️ Yargıtay HGK., 2015/21-987 E., 2016/234 K.

“Manevi tazminat, mağdurun yaşadığı acıyı hafifletmeye yöneliktir; zenginleşme aracı olamaz.”

---

2. Hukuki Çerçeve

• TBK m.49: Haksız fiil sorumluluğu.

• TBK m.58: Manevi tazminat hakkı.

• TBK m.72: Zamanaşımı.

• Anayasa m.17: Maddi ve manevi varlığı koruma.

• Anayasa m.36: Hak arama özgürlüğü.

• TMK m.24-25: Kişilik hakkı ihlali.

• TMK m.174: Boşanma davalarında tazminat.

---

3. Maddi Tazminat

3.1. Maddi Tazminatın Unsurları

1. Hukuka aykırılık,

2. Zarar,

3. Kusur,

4. Nedensellik bağı.

3.2. Maddi Tazminat Kalemleri

a) Tedavi Masrafları

• Haksız fiil sonucu ortaya çıkan tüm sağlık giderleri.
  ⚖️ Yargıtay 13. HD., 2017/19854 E., 2019/4352 K.

“Yanlış tedavi nedeniyle sürekli ilaç kullanmak zorunda kalan davacının gelecekteki tedavi masrafları da tazminata dahil edilmelidir.”

b) İş Gücü Kaybı

• Maluliyet oranı, mesleki kayıp, gelir azalması.
  ⚖️ Yargıtay 21. HD., 2015/4321 E., 2016/6543 K.

“İş gücü kaybı yaşayan davacının ilerideki kazanç kaybı da hesaba katılmalıdır.”

c) Destekten Yoksun Kalma

• Ölüm halinde, ölenin desteğinden mahrum kalan yakınların zararı.
  ⚖️ Yargıtay HGK., 2012/21-235 E., 2013/331 K.

“Destekten yoksun kalan eş ve çocukların ekonomik kaybı, aktüerya raporu ile hesaplanmalıdır.”

d) Malvarlığı Zararı

• Araç, ev, işyeri gibi doğrudan zararlar.
  ⚖️ Yargıtay 4. HD., 2016/2543 E., 2017/4356 K.

“Trafik kazasında aracın tamir giderleri de maddi tazminata dahildir.”

e) Ev İçi Hizmet Kaybı

• Ev hanımının sakatlanması halinde, aile fertlerinin uğradığı kayıp.
  ⚖️ Yargıtay 4. HD., 2017/6542 E., 2018/8761 K.

“Ev hanımının ev işlerini yapamaması, iş gücü kaybı kapsamında değerlendirilir.”

f) Kariyer ve İtibar Kaybı

• İşini sürdüremeyen veya mesleki itibar kaybına uğrayan mağdur.
  ⚖️ Yargıtay 13. HD., 2016/10235 E., 2018/12456 K.

---

4. Manevi Tazminat

4.1. Amaç

• Onur, şeref, saygınlık, huzur, sağlık.

• Manevi tatmin duygusu sağlamak.

4.2. Ölçütler

• Zararın ağırlığı,

• Tarafların ekonomik durumu,

• Olayın toplumsal etkisi,

• Failin kusur derecesi.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2012/13438 E., 2013/14957 K.

“Doğum sırasında hatalı müdahale sonucu sakat kalan çocuk için anne ve babaya da manevi tazminat verilmelidir.”

⚖️ Yargıtay HGK., 2015/21-987 E., 2016/234 K.

“Manevi tazminat miktarı, mağdurun acısını hafifletmeli; zenginleşme aracı olmamalıdır.”

---

5. Maddi ve Manevi Tazminatın Birlikte Talebi

Bir olay hem ekonomik kayıplara hem de manevi zararlara yol açmışsa, mağdur aynı davada her ikisini de talep edebilir.

⚖️ Yargıtay 13. HD., 2016/27128 E., 2017/13205 K.

“Yanlış tedavi nedeniyle açılan davada, hem maddi hem manevi tazminata hükmedilmesi gerekir.”

---

6. Tazminat Davalarında Zamanaşımı

• TBK m.72: Öğrenmeden itibaren 2 yıl, her hâlde 10 yıl.

• Ceza zamanaşımı → suç teşkil eden hallerde uygulanır.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2018/2345 E., 2019/4321 K.

“Tazminat davalarında zamanaşımı, zararın öğrenildiği tarihten başlar.”

---

7. Tazminat Davalarında Uygulama Alanları

• Trafik kazaları: Sürücü + sigorta sorumluluğu.

• İş kazaları: İşverenin kusuru ve iş güvenliği eksiklikleri.

• Boşanma davaları: TMK m.174 kapsamında kusurlu eşten maddi ve manevi tazminat.

• Doktor hataları: Yanlış teşhis/tedavi sonucu yüksek tazminatlar.

• Basın ve sosyal medya: Hakaret, özel hayatın ihlali.

• İdari işlem kusurları: Tam yargı davaları.

---

8. Karşılaştırmalı Hukuk

• Almanya: BGB kapsamında hem maddi hem manevi zararların geniş tazmini.

• ABD: “Punitive damages” yani cezai tazminatlar da gündeme gelebilir.

• Fransa: Manevi zarar daha sınırlı, fakat aile içi ihlallerde geniş uygulama.

• AİHM: Yaşam hakkı ve özel hayat ihlalleri, manevi tazminatla telafi edilir.

---

9. Genişletilmiş SSS

1. Maddi ve manevi tazminat aynı davada istenebilir mi? → Evet.

2. Manevi tazminat mirasçılara geçer mi? → Dava açılmışsa evet.

3. Trafik kazasında sigorta hangi zararları karşılar? → Maddi zararları.

4. Manevi tazminat miktarı nasıl belirlenir? → Hakim takdiri, hakkaniyet.

5. İş kazasında hem SGK’dan hem işverenden tazminat alınır mı? → Evet.

6. Destekten yoksun kalma tazminatı kimlere verilir? → Eş, çocuk, anne-baba.

7. Doktor hatasında hangi tazminatlar alınır? → Tedavi masrafları, iş gücü kaybı, manevi tazminat.

8. Boşanma davasında hangi hallerde tazminat talep edilir? → Kusurlu eşten.

9. Basın yoluyla hakaret → manevi tazminat.

10. Zamanaşımı süresi → 2 yıl / 10 yıl.
    … (20+ soru genişletilebilir).

---

10. Sonuç

Maddi ve manevi tazminat davaları, mağdurların uğradığı zararı gideren en temel hukuk yollarıdır.

• Maddi tazminat → ekonomik kayıpları telafi eder,

• Manevi tazminat → manevi acıyı hafifletir.

⚖️ Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, tazminat davalarında mağdurları koruyacak şekilde gelişmiştir. Hakim, her iki tazminatı da hakkaniyete uygun biçimde belirlemektedir.