MADDİ VE MANEVİ TAZMİNAT ARASINDAKİ FARKLAR: HUKUKİ SÜREÇ VE ZARARLARIN GİDERİLMESİ

Maddi ve Manevi Tazminat Arasındaki Fark:

Maddi ve manevi tazminat; hukuki uyuşmazlıklar sonucunda zarar gören tarafların, zararlarının giderilmesi için talep edebilecekleri iki temel tazminat türüdür. Bu iki tazminat türü birçok açıdan birbirlerinden farklıdır.

Maddi Tazminat:

Maddi tazminat, bir kişinin malvarlığında meydana gelen maddi zararların karşılanması amacıyla talep edilen tazminat türüdür. Zarar gören kişi; maddi tazminat talep ederek, zararlarının aynen veya nakden tazmin ettirilmesini talep edebilir.

• Maddi tazminat talep edilebilmesi için somut ve ölçülebilir zararlar olmalıdır. Zarar görenin malvarlığındaki azalma objektif ve net bir şekilde hesaplanabilmelidir.
• Maddi tazminat; zararın miktarına, uğranılan kaybın niteliğine ve bu kaybın hukuken kabul edilebilir kanıtlarına göre hesaplanır.
• Maddi tazminat talepleri; borçlar kanununun haksız fiil , sözleşmeye aykırılık ve haksız zenginleşme ile ilgili hükümlerine dayanır.

Haksız fiil: Bir kişi; hukuka aykırı bir hareketle bir başkasına zarar verirse zarar gören kişi, haksız fiil hükümlerine dayanarak maddi tazminat talebinde bulunabilir.

Sözleşmeye aykırılık: Taraflar arasında yapılan sözleşmeye aykırı davranılması sonucu bir zarar ortaya çıkarsa zarar gören taraf, sözleşmeye aykırı davranan taraftan maddi tazminat talebinde bulunabilir.

Haksız zenginleşme: Bir kişinin; geçerli ve hukuki bir sebep olmaksızın, malvarlığında zenginleşme ortaya çıkarken bir başkasının malvarlığında fakirleşme meydana geliyorsa haksız zenginleşme söz konusudur. Haksız zenginleşme sonucunda zarar gören kişi maddi tazminat talebinde bulunabilir.

• Maddi tazminatın amacı, zarar görenin; uğradığı zararları tazmin etmek ve onun zarar meydana gelmeden önceki durumuna geri dönmesini sağlamaktır. Bu tazminat, zarar görenin maddi olarak uğradığı zararın giderilmesi içindir ve zararın büyüklüğüne göre hesaplanır.

Maddi Tazminatın Kapsamı:

Maddi tazminatla, zarar görenin uğradığı bütün maddi zararların giderilmesi amaçlanır. Bu zararlar şunlardır:

Doğrudan zararlar: Zarar görenin malvarlığında doğrudan meydana gelen azalmalardır. Örneğin, bir mülkün tahrip edilmesi.

Dolaylı zararlar: Doğrudan zararın bir sonucu olarak meydana gelen ek zararlardır. Örneğin, bir kaza sebebiyle iş gücü kaybı.

Yoksun kalınan kazançlar: Zarar nedeniyle elde edilemeyen kazançlardır.

Tedavi giderleri: Zarar gören kişinin, uğradığı zarar sebebiyle yaptığı tedavi masraflarıdır. Örneğin, yaralanma sonucunda yapılan hastane giderleri.

Zarar görenin uğradığı maddi zararın türüne ve miktarına bağlı olarak maddi tazminat hesaplanır. Tazminat miktarı belirlenirken zararın tam olarak tespit edilmesi gerekir. Maddi tazminat davalarında, zararın öğrenildiği tarihten itibaren belirli bir süre içerisinde dava açılması gerekir. Bu süre genellikle iki yıldır, ancak haksız fiil durumlarında on yıllık bir genel zamanaşımı süresi uygulanır. Maddi tazminat talebinde bulunan tarafın, uğradığı zararı ve bu zarara sebebiyet verenin karşı tarafın eylemi olduğunu ispat etmesi gerekir.

Örnekler:

• Trafik Kazası: Bir trafik kazası sonucunda bir aracın hasar görmesi, onarım masrafları, kazazedelerin tedavi giderleri ve iş gücü kaybı gibi zararlar, maddi tazminat kapsamında talep edilebilir.
• İş Kazası: Bir iş kazası sonucu çalışanın iş göremez hale gelmesi veya gelir kaybına uğraması durumunda, bu ekonomik kayıplar maddi tazminatla telafi edilir.

 

Manevi Tazminat:

Manevi tazminat, Bir kişinin kişilik haklarının ihlal edilmesi sonucu uğradığı manevi zararların karşılanması amacıyla talep edilen bir tazminat türüdür. Manevi tazminat, kişinin psikolojik olarak toparlanmasını sağlamaya ve uğradığı manevi zararları telafi etmeye yöneliktir. Manevi zarar; somut olarak ölçülemediği ve parasal değeri tam olarak belirlenemediğinden manevi tazminatın miktarı, hâkimin takdirine bağlı olarak belirlenir. Manevi tazminat hesaplanırken; zarar görenin yaşadığı acı, üzüntü ve ıstırabın derecesi göz önüne alınır. Bu tazminat; yaşanan olayın niteliğine, kişinin toplumdaki yerine, ekonomik durumuna ve yaşadığı mağduriyetin boyutuna göre belirlenir. Manevi tazminat talepleri, borçlar kanununun kişilik haklarının ihlali ve haksız fiil hükümlerine dayanır.

Örnekler:

• Kişilik Haklarının İhlali: Bir kişinin kişilik haklarına saldırı (örneğin, iftira, hakaret, özel hayatın gizliliğinin ihlali) nedeniyle manevi zarara uğraması durumunda, manevi tazminat talep edilebilir.
• Yakın Kaybı: Bir yakınını kaybeden kişinin yaşadığı derin acı ve üzüntü, manevi tazminat talebine konu olabilir.

Maddi ve Manevi Tazminat arasındaki Fark:

Maddi ve manevi tazminat, hukuka aykırı fiiller sonucu zarar gören kişilerin farklı türdeki zararlarını telafi etmek amacıyla ödenen iki tazminat türüdür. Her iki tazminat da mağdurların zararlarını gidermeyi amaçlasa da, içerik ve amaç bakımından önemli farklara sahiptirler.

Maddi Tazminat:

• Amaç:

1. 1. • Maddi tazminat, bir kişinin malvarlığında doğrudan meydana gelen ekonomik kayıpları telafi etmeyi amaçlar. Bu tazminat, zararın maddi boyutunu karşılamak için ödenir.

• Zarar Türü:

1. 1. • Maddi tazminat, somut ve ölçülebilir zararlara yöneliktir. Bu zararlar genellikle fiziksel, mülkiyet kaybı, gelir kaybı, tedavi masrafları gibi ekonomik nitelikteki zararlardır.

• Hesaplama:

1. 1. • Maddi tazminat, zarar gören kişinin uğradığı ekonomik kayıpların belirli bir formül veya hesaplama yöntemiyle tespit edilmesiyle belirlenir. Bu hesaplama, fiili zararlar ve kaybedilen kazançlar dikkate alınarak yapılır.

• Örnekler:

1. • Trafik kazasında hasar gören aracın onarım masrafları, iş kazası sonucu oluşan iş gücü kaybı, bir ürünün hatalı teslimi nedeniyle ortaya çıkan maddi zararlar.

Manevi Tazminat:

• Amaç:

1. 1. • Manevi tazminat, bir kişinin manevi değerlerinde, kişilik haklarında veya ruhsal sağlığında meydana gelen zararın telafi edilmesini amaçlar. Bu tazminat, kişinin yaşadığı acı, üzüntü, stres, korku veya itibar kaybını gidermeye yöneliktir.

• Zarar Türü:

1. 1. • Manevi tazminat, soyut ve ölçülemeyen zararlara yöneliktir. Bu zararlar, fiziksel olmayan, daha çok duygusal ve psikolojik etkilere dayanan zararlardır.

• Hesaplama:

1. 1. • Manevi tazminat, somut kriterlerle hesaplanamaz; mahkeme, manevi tazminat miktarını belirlerken zararın ağırlığını, tarafların durumunu ve olayın özelliklerini dikkate alarak takdir hakkını kullanır.

• Örnekler:

1. • Bir kişinin kişilik haklarına saldırı nedeniyle itibarının zedelenmesi, bir yakınının ölümünden dolayı yaşanan derin acı ve üzüntü, özel hayatın gizliliğinin ihlali sonucu yaşanan manevi zararlar.

Özetle:

• Maddi Tazminat: Somut, ölçülebilir ve ekonomik zararlara yönelik olup, zararın fiili maddi kayıplarını telafi eder.
• Manevi Tazminat: Soyut, ölçülemeyen ve duygusal zararlara yönelik olup, kişinin manevi değerlerinde meydana gelen zararları gidermeyi amaçlar.

Bu iki tazminat türü, hukuki süreçlerde mağdurların zararlarının tam olarak karşılanmasını sağlamak için birlikte de talep edilebilir.

 

Tazminat Davası:

Dava Açma Süreci: Maddi veya manevi tazminat talebinde bulunan kişi, zararın meydana geldiği olaya ilişkin olarak dava açabilir. Dava, zarar veren kişiye karşı asliye hukuk mahkemelerinde açılır. Tazminat davasında, davacı, zararın varlığını ve bu zararın davalıdan kaynaklandığını ispatlamak zorundadır.

Mahkeme Kararı: Mahkeme, davanın haklı olup olmadığını değerlendirir ve uygun gördüğü takdirde tazminatın miktarını belirler. Maddi tazminat, somut kayıpların telafisi amacıyla belirli bir miktar üzerinden hesaplanırken, manevi tazminat, zararın manevi boyutuna göre takdir edilir.

Maddi ve manevi tazminat, hukuka aykırı fiillerin yol açtığı zararların telafi edilmesinde temel araçlardır. Maddi tazminat, malvarlığındaki kayıpları telafi ederken, manevi tazminat, kişinin yaşadığı manevi zararları gidermeyi amaçlar. Bu tazminat türleri, adaletin sağlanması ve mağdurların zararlarının giderilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir.

 

Hukuk Öğrenci Stajyeri Nursena İbanoğlu