Maddi Tazminat Nedir? Şartları Nelerdir?

Zarar Görenin Malvarlığı Zararlarının Giderilmesine İlişkin Hukuki Rehber

Giriş

Maddi tazminat, kişilik haklarının, bedensel bütünlüğün veya malvarlığının ihlali sonucu ortaya çıkan ekonomik zararların karşılanmasına yönelik bir tazmin türüdür. Türk Borçlar Kanunu (TBK) başta olmak üzere çeşitli özel kanunlarda düzenlenen bu tazminat türü, haksız fiil, sözleşmeye aykırılık veya kusursuz sorumluluk halleriyle gündeme gelir.

Bu makalede, maddi tazminatın tanımı, şartları, talep süreci, örnek olaylarla uygulaması ve yatırımcılar ile bireylerin bu konudaki dikkat etmesi gereken hukuki noktalar ele alınacaktır.

---

1. Maddi Tazminatın Tanımı

Maddi tazminat, zarar görenin uğradığı doğrudan malvarlığı kayıplarının giderilmesi amacıyla açılan davalarda talep edilen parasal karşılıktır. Bu zarar, bir trafik kazası sonucu aracın perte çıkması, iş kazası sonrası gelir kaybı, bir taşınmazın izinsiz kullanımı nedeniyle oluşan kira kaybı gibi durumlarda ortaya çıkabilir.

Bu tür tazminatın amacı, zarar göreni eski hâline getirmek, yani zararı hiç olmamış gibi bir duruma taşımaktır.

---

2. Maddi Tazminatın Hukuki Dayanağı

a. Türk Borçlar Kanunu m.49

Haksız fiil sorumluluğu kapsamında:

“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiil ile başkasına zarar veren kişi, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”

b. Türk Borçlar Kanunu m.112

Sözleşmeye aykırılık halinde sorumluluk:

“Borç, alacaklıya zarar vermeyecek şekilde ifa edilmelidir. Aksi halde borçlu, bu nedenle doğan zararları tazminle yükümlüdür.”

---

3. Maddi Tazminat Talep Edilebilecek Başlıca Durumlar

• Trafik kazaları

• İş kazaları

• Doktor hataları (malpraktis)

• Taşınmazlara hukuka aykırı müdahaleler

• Sözleşmeye aykırı teslimatlar (örneğin ayıplı mal)

• Malvarlığına kasıtlı zarar verme

• Hırsızlık veya mala zarar verme suçları sonrası

---

4. Maddi Tazminat Davasında Aranan Şartlar

1. Zararın Varlığı

Maddi tazminatın talep edilebilmesi için somut, parasal bir zararın varlığı şarttır. Bu zarar belge, fatura, ekspertiz raporu, SGK kayıtları gibi delillerle ispatlanmalıdır.

2. Hukuka Aykırılık

Zarara yol açan fiil, hukuka aykırı olmalıdır. Hukuka uygun bir işlem neticesinde meydana gelen zararlar tazminata konu edilemez.

3. Kusur (istisnalarıyla birlikte)

Failin kusurlu olması gerekir. Ancak bazı durumlarda (örneğin adam çalıştıranın sorumluluğu, tehlike sorumluluğu, kusursuz sorumluluk halleri) kusur aranmaz.

4. Uygun İlliyet Bağı

Zarar ile fiil arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır. Zarar, doğrudan fiilin sonucu olmalıdır.

---

5. Örnek Olay: İş Kazasında Maddi Tazminat Talebi

Olay:
İstanbul’da bir inşaat şirketinde çalışan işçi, gerekli iş güvenliği önlemleri alınmadan çalıştırılmış ve iskeleden düşerek kalıcı sakatlık yaşamıştır. İşçinin çalışma gücü %60 azalmıştır. SGK tarafından sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış, ancak işçi aynı zamanda işveren aleyhine maddi tazminat davası açmıştır.

Değerlendirme:
İşveren, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında gerekli önlemleri almamış ve bu durum, kusurlu davranış kapsamında değerlendirilmiştir. İşçinin maddi zararları (gelir kaybı, tedavi masrafları, protez vb.) bilirkişi raporlarıyla hesaplanmış ve mahkeme işvereni maddi tazminata mahkûm etmiştir.

---

6. Tazminat Hesaplamasında Dikkate Alınan Kalemler

• Tedavi giderleri

• Gelir kaybı

• Çalışma gücünün azalması (maluliyet oranına göre)

• Geçici iş göremezlik süresi boyunca kazanç kaybı

• Araç, bina gibi malvarlığı unsurlarının zarar görmesi

• Ev eşyaları, ürünler, cihazların tahribi gibi durumlar

---

7. Tazminat Davasında Zamanaşımı Süresi

• Haksız fiile dayalı maddi tazminat: 2 yıl ve her hâlükârda 10 yıl (TBK m.72)

• Sözleşmeye aykırılığa dayalı tazminat: Genel zamanaşımı 10 yıl

• İş kazalarında SGK rücu davaları ve destekten yoksun kalma: Özel süreler uygulanır

Zamanaşımı, zararın ve failin öğrenilmesiyle başlar. Bu nedenle her somut olay özelinde değerlendirme gerekir.

---

8. Tazminat Davası Açarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Zarar kalemleri açıkça belirtilmelidir.

• Zarar belgelerle ispatlanmalıdır (fatura, makbuz, uzman raporu vs.)

• Davalı doğru şekilde belirlenmelidir (işveren, satıcı, fail vs.)

• Hukuki dayanak net şekilde ortaya konmalıdır (TBK m.49, m.112 vs.)

• Hesap bilirkişisi talep edilerek zarar miktarı teknik olarak tespit ettirilmelidir.

---

9. Maddi Tazminatın Reddi: Hangi Durumlarda Reddedilir?

• Zararın yeterince ispatlanamaması

• Davacının kusurunun ağır olması (örneğin dikkatsizliği nedeniyle zarara uğraması)

• Hukuka uygunluk nedeni bulunması (örneğin meşru müdafaa)

• Zamanaşımı süresinin aşılması

---

Sonuç ve Değerlendirme

Maddi tazminat, zarar görenin malvarlığı dengesini yeniden kurmaya yönelik önemli bir hukuki kurumdur. Gerek haksız fiil gerekse sözleşmeye aykırılık gibi sebeplerle gündeme gelebilen bu talep, dikkatli hazırlanmış bir dava dilekçesi ve sağlam delil yapısıyla başarıya ulaşabilir.

Zarar gören kişiler, uzman hukukçular eşliğinde süreci yürütmeli ve zararlarını açık, belgeli ve hukuki temelli şekilde ortaya koymalıdır. Unutulmamalıdır ki, maddi tazminat yalnızca zararın varlığı hâlinde değil; bu zararın hukuki ve fiilî bağlarının iyi kurulması hâlinde hükme bağlanabilir.