Lisanssız Yazılım Kullanımı Halinde Şirket Sahipleri Nasıl Sorumlu Olur?
Giriş
Günümüzde dijitalleşme süreci, şirketlerin iş süreçlerini büyük ölçüde yazılım programlarına bağımlı hale getirmiştir. Ancak bu dönüşüm sürecinde yazılım kullanımının lisans koşullarına uygunluğu genellikle ihmal edilmekte ve şirketler, farkında olmadan ciddi hukuki risklerle karşı karşıya kalabilmektedir. Bu yazımızda, lisanssız yazılım kullanımı halinde şirket sahiplerinin hukuki sorumluluğu ayrıntılı şekilde ele alınmakta, teori ile pratik uygulamalar bir arada değerlendirilmektedir.
I. Lisanssız Yazılım Nedir?
Lisanssız yazılım, telif hakkı sahibinin izni olmaksızın kullanılan her türlü bilgisayar programıdır. Bu durum genellikle aşağıdaki yollarla gerçekleşir:
-
Kırılmış (crack) yazılım kullanımı
-
Deneme süresi dolmuş yazılımların yasa dışı yollarla uzatılması
-
Tek bir lisansla birden fazla cihazda kullanım
-
Ticari olmayan lisansların ticari işletmelerde kullanımı
Bu tür kullanım, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında açıkça korunan yazılım eserlerinin ihlali anlamına gelir.
II. Şirket Sahiplerinin Hukuki Sorumluluğu: Hangi Durumlarda Sorumluluk Doğar?
1. Tazminat Sorumluluğu (Maddi ve Manevi)
Lisans sahibi firma, izinsiz kullanımın tespiti halinde, telif haklarının ihlali nedeniyle maddi ve hatta manevi tazminat talep edebilir. Bu durumda doğrudan şirket tüzel kişiliği sorumlu olmakla birlikte;
-
Şirket sahibi bizzat kullanım veya onay verdi ise, şahsen de sorumludur.
2. Cezai Sorumluluk
Lisanssız yazılım kullanımı suç teşkil eder. FSEK m.71’e göre eser sahibinin izni olmadan yapılan çoğaltma, yayma veya kullanma eylemleri hapis ve para cezası ile cezalandırılır.
Bu suçlar:
-
Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri uygulanmasına,
-
Şirket sahibinin doğrudan fail olarak sorumlu tutulmasına yol açabilir.
3. İdari Para Cezaları ve BTK İşlemleri
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ya da Cumhuriyet Savcılığı tarafından yapılan denetimlerde lisanssız yazılım kullanan işletmelere idari yaptırımlar da uygulanabilir.
III. Uygulamada Sorumluluk Nasıl Doğar? – Kurgusal Örnek Olay
Olay:
“B Yazılım Ltd. Şti.” isimli bir şirket, grafik tasarım hizmetleri sunmaktadır. Şirketin bilgisayarlarında kullanılan Adobe yazılımlarının bir kısmı, şirket çalışanı M.T. tarafından “crack” sürümlerle yüklenmiştir. Denetim sırasında BTK ve yazılım üreticisinin lisans kontrol birimi, şirketin lisanssız yazılım kullandığını tespit eder.
Soru: Şirket sahibi M.D. sorumlu mudur?
Analiz:
-
M.T. yazılımı yükleyen kişi olsa da;
-
M.D., şirketin yazılım altyapısından haberdar olduğu ve bu konuda denetim yapmadığı için ihmalen sorumludur.
-
Ayrıca, ticari faaliyetin sürdürülebilmesi için yazılımın gerekli olduğu, bu yazılımın “bedelsiz ve sınırsız şekilde” kullanılmasının hukuka aykırı olduğunu bilecek durumda olduğu kabul edilir.
Sonuç:
M.D., hem şirket temsilcisi sıfatıyla tüzel kişiliğin idari ve mali cezalarına, hem de şahsen tazminat ve ceza sorumluluğuna maruz kalabilir.
IV. Pratikte Karşılaşılan Sık Hatalar
-
Muhasebe programlarında kırık sürüm kullanımı
-
İnternetten indirilen ücretsiz yazılımların ticari kullanımı
-
“Fiyat avantajı” gerekçesiyle bireysel lisansların işletmede kullanılması
-
Çalışanlara teknik denetim yapılmaması
Bu tür uygulamalar, kısa vadeli maliyet avantajı sağlasa da, uzun vadede şirketin marka değerini ve mali yapısını ciddi riske sokmaktadır.
V. Nasıl Korunulur? Uyulması Gereken Hukuki Tedbirler
-
Lisans sözleşmeleri dikkatle incelenmeli
-
Yazılım varlık envanteri oluşturulmalı
-
Düzenli olarak “yazılım lisans denetimi (software audit)” yapılmalı
-
IT departmanlarına yazılım kullanımı eğitimi verilmeli
-
Lisanssız yazılımdan kaynaklı riskler, şirket içi politika olarak belirlenmeli
VI. Tüzel Kişi ve Gerçek Kişi Sorumluluğunun Ayrımı
Tüzel kişi olan şirket, ihlali gerçekleştiren teknik altyapının sahibidir. Ancak:
-
Gerçek kişi olarak şirket sahibi ve yöneticiler de;
-
İhmalleriyle ya da doğrudan talimatlarıyla,
-
Fikri mülkiyet hakkına açıkça aykırı davranışlarıyla
sorumluluk altına girer.
-
Özellikle limited şirketlerde ortakların, şirketten bağımsız sorumluluklarının doğması mümkündür.
Sonuç
Lisanssız yazılım kullanımı sadece bir teknik ya da maliyet tasarrufu meselesi değildir. Şirketlerin ve yöneticilerin doğrudan hukuki ve cezai sorumlulukla karşı karşıya kalabilecekleri bir durumdur. Bu nedenle, iş süreçlerine uygun lisans yönetimi politikaları oluşturmak, sadece fikri mülkiyet hukukuna uyum değil, aynı zamanda şirket güvenliği açısından da zorunludur.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
