Lisanssız Program Kullanımı Tespit Edilirse Ne Olur?

GİRİŞ

Gelişen dijital dünya ile birlikte yazılım programları, neredeyse her sektörde faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Ancak yazılım kullanımındaki yaygınlık, beraberinde lisanssız (korsan) program kullanımını da getirmiştir. Türkiye’de hem bireysel hem de kurumsal ölçekte çok sayıda kişi, farkında olarak ya da olmayarak, lisanssız yazılım kullanımı ile ciddi hukuki sorumluluklarla karşı karşıya kalmaktadır.

Peki bir şirkette ya da kişisel bilgisayarda lisanssız program kullanımı tespit edilirse ne olur? Tespit süreci nasıl işler? Ceza ve tazminat riskleri nelerdir? Bu yazıda bu sorulara detaylı, mevzuata dayalı ve uygulamada karşılaşılan sonuçlar çerçevesinde yanıt verilecektir.

I. LİSANSSIZ PROGRAM KULLANIMI NEDİR?

Bir yazılımın lisanssız kullanımı, genellikle şu şekillerde ortaya çıkar:

Satın alma veya lisans sözleşmesi yapılmaksızın yazılımın kurulması ve kullanılması,
Orijinal lisans anahtarı olmadan crack, keygen vb. yollarla aktive edilmesi,
Kişisel kullanım lisansı olan bir yazılımın ticari amaçlarla kullanılması,
Bir lisansla birden fazla bilgisayarda eş zamanlı kullanım yapılması.

Bu durum, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) çerçevesinde telif hakkı ihlali oluşturur ve ceza hukuku açısından suç teşkil eder.

II. LİSANSSIZ YAZILIM TESPİT SÜRECİ NASIL BAŞLAR?

1. Şikâyet veya İhbar

Lisanssız yazılımın tespiti genellikle aşağıdaki yollardan biriyle başlatılır:

Yazılımın hak sahibi (örneğin Microsoft, Autodesk gibi yazılım şirketleri) veya vekilleri tarafından savcılığa yapılan şikâyet,
Rakip firmaların veya eski çalışanların ihbarı,
Yazılım denetimi sırasında kamu kurumları tarafından yapılan tesbitler.

2. Değişik İş Yoluyla Tespit Davası

Şirketlerdeki lisanssız kullanım, mahkemeden alınan bir karar doğrultusunda “tespit davası” yoluyla yerinde belirlenir.

Yetkili mahkemeye Değişik İş dosyası açılır.
Mahkeme, bilirkişi ve kolluk kuvveti eşliğinde tespit kararı verir.
Denetim günü ilgili iş yerine gidilerek bilgisayarlardaki yazılımlar incelenir.
Tespit sırasında yazılım envanteri çıkarılır ve lisans belgeleriyle karşılaştırılır.
Eksiklikler ve korsan kullanımlar rapora yazılır.

3. Savcılık Soruşturması ve Ceza Davası

Tespit raporu, genellikle FSEK m.71 uyarınca Cumhuriyet Başsavcılığı’na bildirilir. Bu rapor, ceza soruşturmasının dayanağını oluşturur ve sanık hakkında kamu davası açılmasına neden olabilir.

III. HUKUKİ VE CEZAİ SONUÇLAR

1. Telif Hakkı İhlali Suçu – FSEK m.71

5846 sayılı Kanun’un 71. maddesi, lisanssız program kullanımını açık bir şekilde suç olarak tanımlar:

“Bu Kanunla korunan bir eseri, hak sahibinin izni olmaksızın çoğaltan, işleyen, yayan, temsil eden veya umuma ileten kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası ile cezalandırılır.”

Bu kapsamda:

Yazılımın bilgisayara yüklenmesi = “çoğaltma”
Yazılımın çalıştırılması = “işleme”
Ticari amaçla kullanılması = “yayma” sayılır.

Cezalar:

2 yıldan 4 yıla kadar hapis
Adli para cezası
Elde edilen kazancın müsaderesi
Bilgisayarlara ve cihazlara el koyma

2. Tazminat Davası (FSEK m.70)

Yazılım hakkı sahibi, haksız kullanım sebebiyle maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Bu tür davalarda, ihlalin süresi, yazılımın değeri ve kullanım şekli dikkate alınarak yüksek meblağlarda tazminata hükmedilebilir.

3. Şirket Sahipleri ve Yöneticilerinin Sorumluluğu

Yargıtay kararları ışığında, tüzel kişiliklerde yazılım kullanımından doğan suçlarda:

Doğrudan yazılımı yükleyen kişi (örneğin IT çalışanı),
Şirket ortağı/yetkilisi,
Yazılımın lisanssız olduğunu bilerek kullanan tüm yöneticiler
müşterek sorumlulukla cezalandırılabilir.

IV. YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA DEĞERLENDİRME

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi
Esas No: 2021/3963 — Karar No: 2022/7705
Karar Tarihi: 02.11.2022

Özet:
Yargıtay, işyerinde lisanssız (korsan) yazılım kullandığı tespit edilen bir şirket ve yöneticileri hakkında, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında açılan maddi tazminat davasını değerlendirmiştir. Söz konusu yazılım, Tekla Structures adlı yapı modelleme programıdır.

Yazılım hak sahibinin başvurusu üzerine yapılan denetimde 6 adet bilgisayarda lisanssız yazılımın kurulu ve aktif şekilde çalıştığı tespit edilmiştir. Ceza mahkemesinde sanıklar hakkında mahkûmiyet kararı kesinleşmiş, ardından hukuk mahkemesinde tazminat talebi gündeme gelmiştir.

Mahkeme, yazılımın eser niteliğinde olduğunu, lisanssız kullanımın davacının mali haklarını ihlal ettiğini, davalı şirket yöneticilerinin de bu eylemden şahsen sorumlu olduğunu tespit ederek toplam 91.225 TL maddi tazminata hükmetmiştir. İstinaf talebi reddedilmiş, karar Yargıtay tarafından oybirliğiyle onanmıştır.

⚖️ Hukuki Sonuçlar ve Önemi:

Lisanssız yazılım kullanımı, hem cezai yaptırım hem de maddi tazminat yükümlülüğü doğurur.

Şirketin yanı sıra yöneticiler bireysel olarak da sorumludur.

Ceza yargılaması sonucu verilen hüküm, hukuk davasında güçlü bir delil teşkil eder.

5846 sayılı FSEK’in 68. maddesi gereği 3 katına kadar tazminat talep edilebilir.

🔍 Not: Şirketlerde kullanılan tüm yazılımlar için lisans belgeleri arşivlenmeli; BT politikaları düzenli olarak denetlenmeli ve korsan yazılım kullanımından doğan cezai ve hukuki riskler konusunda profesyonel hukuki danışmanlık alınmalıdır.

V. PRATİKTE YAŞANAN SORUNLAR VE SORULAR

1. BT Çalışanları Her Zaman Sorumlu mu?

Yüklemeyi yapan kişi tek başına değil, bu eylemi bilen ve onaylayan yöneticilerle birlikte sorumlu tutulur.

2. Tespit Edilen Yazılım Silinirse Suç Ortadan Kalkar mı?

Hayır. Tespit anındaki durum esas alınır. Sonradan silinmiş olması cezai ve hukuki sorumluluğu ortadan kaldırmaz.

3. Kullanıcı Yazılımın Korsan Olduğunu Bilmiyorsa?

Eğer bu iddia ispatlanamazsa, ihmal suretiyle suç oluşur ve ceza yine de verilebilir.

VI. ŞİRKETLER İÇİN RİSK YÖNETİMİ VE ÖNERİLER

✅ Lisans Politikası Oluşturun

Kullanılan tüm yazılımlar için geçerli ve faturalı lisans belgeleri düzenli olarak arşivlenmeli.

✅ BT Personeline Eğitim Verin

Hukuki sorumluluklar hakkında bilgilendirme yapılmalı.

✅ Açık Kaynak Alternatifler Değerlendirilmeli

Ücretsiz ve güvenli yazılım çözümleri (LibreOffice, GIMP vb.) tercih edilebilir.

✅ Hukuki Danışmanlık Alın

Yazılım envanteri, denetim süreçleri ve tespit riskleri konusunda uzman avukattan danışmanlık alınmalı.

SONUÇ

Lisanssız program kullanımı, Türk Hukuku’nda açık bir şekilde suç olarak tanımlanmış ve hem ceza hukuku hem de özel hukuk yönünden ağır sonuçlar doğurabilen bir ihlaldir. Şirketlerde yapılan yerinde tespitlerle, birçok kişi ve tüzel kişilik; hapis cezası, tazminat, itibar kaybı ve maddi zararla karşı karşıya kalmaktadır.

Bu nedenle lisanssız yazılım kullanımı, hafife alınmaması gereken ve ciddi hukuki sonuçları olan bir risktir. Denetim yapılmadan önce tedbir almak, denetimden sonra savunma yapmaktan çok daha az maliyetlidir. Bilinçli yazılım politikası ve düzenli hukuk danışmanlığı ile bu risk kolayca yönetilebilir.

Single Blog Title