Legal Due Diligence Hangi Adımlarla Yapılır ve Hangi Riskleri Ortaya Çıkarır?
Giriş
Şirket satın alma, birleşme ve yatırım süreçlerinde en önemli aşamalardan biri “legal due diligence”, yani hukuki inceleme sürecidir. Bu inceleme, hedef şirketin hukuki yapısının ve risklerinin detaylı olarak analiz edilmesini sağlar. Legal due diligence, yalnızca şirketin mevcut durumunu anlamaya değil, aynı zamanda gelecekte karşılaşılabilecek olası sorunları öngörmeye de yarar.
Bu makalede, legal due diligence sürecinin adımları, hukuki boyutları ve ortaya çıkarabileceği riskler hem teorik hem de pratik açıdan ele alınacaktır. Ayrıca uygulamada karşılaşılan örnek durumlar ve Yargıtay kararları üzerinden konunun önemi vurgulanacaktır.
1. Legal Due Diligence Nedir?
Legal due diligence, hedef şirketin hukuki belgelerinin, sözleşmelerinin, davalarının ve yükümlülüklerinin kapsamlı bir şekilde incelenmesi sürecidir. Bu süreçte amaç:
-
Şirketin hukuki açıdan sağlam olup olmadığını anlamak,
-
Devam eden davaları, riskleri, cezai şartları veya sözleşmesel yükümlülükleri tespit etmek,
-
Satın alma fiyatı ve sözleşme şartları üzerinde doğru bir müzakere stratejisi geliştirmektir.
Örneğin, bir şirketin önemli bir fikri mülkiyet davasına taraf olduğu tespit edilirse, bu durum alıcının satın alma bedelini düşürmesine veya ek garanti istemesine neden olabilir.
2. Legal Due Diligence Süreci Nasıl İşler?
Legal due diligence, genellikle üç ana aşamada yürütülür:
A. Hazırlık ve Planlama Aşaması
-
Kapsam Belirleme: İnceleme hangi alanları kapsayacak? (sözleşmeler, dava dosyaları, marka ve patent tescilleri vb.)
-
Checklist Hazırlama: Alıcı şirketin hukukçuları tarafından hedef şirketten talep edilecek belgelerin listesi oluşturulur.
-
Zaman Planlaması: İnceleme süresinin netleştirilmesi, veri odasının hazırlanması.
B. Belgelerin Toplanması ve Analizi
-
Ticaret sicil kayıtları, ana sözleşme, genel kurul kararları, pay devir belgeleri.
-
Devam eden veya geçmiş davalar ve icra dosyaları.
-
Şirketin üçüncü kişilerle imzaladığı kira, distribütörlük, tedarik gibi ticari sözleşmeler.
-
Fikri mülkiyet hakları (patent, marka tescili vb.).
-
Çalışanlarla imzalanan sözleşmeler ve iş hukuku yükümlülükleri.
C. Raporlama ve Müzakere Aşaması
-
İnceleme sonucunda due diligence raporu hazırlanır.
-
Tespit edilen riskler, alıcıya sunularak fiyat pazarlığına veya sözleşme revizyonlarına zemin hazırlanır.
-
Gerekli görülürse, alıcı ek garanti ve tazminat şartları talep eder.
3. Legal Due Diligence Adım Adım Nasıl Yapılır?
Adım 1: Şirket Yapısının Analizi
Şirketin ticaret sicili kayıtları, ortaklık yapısı, sermaye artırımları ve geçmiş pay devirleri incelenir. Payların rehinli olup olmadığı, şirket üzerinde haciz veya ipotek bulunup bulunmadığı araştırılır.
Adım 2: Sözleşmelerin İncelenmesi
Şirketin taraf olduğu kira, lisans, distribütörlük, tedarik veya işbirliği anlaşmalarının hukuki geçerliliği, fesih şartları, cezai hükümler ve yükümlülükler analiz edilir.
Adım 3: Davalar ve İcra Takiplerinin Kontrolü
Hedef şirket aleyhine açılmış davalar veya icra takipleri, potansiyel tazminat yükümlülükleri açısından detaylıca incelenir.
Adım 4: Fikri Mülkiyet Hakları
Marka, patent, tasarım ve telif haklarının tescil durumu, başvuru süreçleri ve olası hak ihlalleri araştırılır.
Adım 5: Çalışan ve İş Hukuku Yükümlülükleri
İş sözleşmeleri, kıdem tazminat yükümlülükleri, toplu iş sözleşmeleri, SGK prim borçları gibi konular detaylı şekilde analiz edilir.
Adım 6: Lisans ve Ruhsatların Kontrolü
Şirketin faaliyet göstermesi için gerekli tüm lisans, ruhsat ve izinlerin geçerliliği denetlenir.
Adım 7: Uyumluluk ve Regülasyonlar
Şirketin sektör mevzuatına uyumu, KVKK gibi veri güvenliği yükümlülüklerine uygunluğu araştırılır.
4. Legal Due Diligence Sürecinde Ortaya Çıkan Riskler
Legal due diligence sürecinde alıcının dikkat etmesi gereken başlıca riskler şunlardır:
-
Dava ve İcra Riski: Hedef şirketin aleyhine süren tazminat davaları veya borç yükümlülükleri.
-
Geçersiz Sözleşmeler: Uygun şekilde imzalanmamış veya kanuna aykırı sözleşmeler.
-
Vergi Borçları ve İdari Para Cezaları: Şirketin vergi dairesi, SGK veya diğer kamu kurumlarıyla ihtilafları.
-
Fikri Mülkiyet Sorunları: Patent veya marka tescillerinin üçüncü şahıslarla ihtilaflı olması.
-
KVKK İhlalleri: Veri güvenliği yükümlülüklerinin ihlal edilmesi ve buna bağlı cezalar.
-
Lisans Eksiklikleri: Faaliyet için gerekli izinlerin eksik veya geçersiz olması.
5. Yargıtay Kararları Işığında Legal Due Diligence Önemi
Yargıtay, şirket satın alma süreçlerinde bilgi vermeme veya eksik bilgi sunma durumlarının tazminat sorumluluğu doğurabileceğine ilişkin birçok karar vermiştir.
-
Yargıtay, hedef şirketin alıcıya bildirmediği davaların satın alma bedelini etkilediği ve tazminat hakkı doğurduğu belirtilmiştir.
-
Yargıtay kararında ise, satın alma öncesinde eksik inceleme yapılmasının alıcının sorumluluğunu artırabileceği ifade edilmiştir.
Bu kararlar, legal due diligence sürecinin yalnızca bir tercih değil, aynı zamanda yatırımcı için hukuki bir zorunluluk niteliği taşıyabileceğini göstermektedir.
6. Pratikte Legal Due Diligence Nasıl Yönetilmeli?
-
Profesyonel Hukuk Danışmanlığı: Alanında uzman avukatlar ve mali müşavirlerle çalışmak.
-
Check-List Kullanımı: Belge taleplerini netleştiren, sektör odaklı detaylı inceleme listeleri hazırlamak.
-
Raporlama ve Aksiyon Planı: Riskleri tespit ettikten sonra, alım-satım sözleşmelerine koruyucu hükümler eklemek.
-
Fiyat Revizyonu: Bulunan risklere göre satın alma fiyatını veya ödeme planını yeniden müzakere etmek.
Sonuç ve Değerlendirme
Legal due diligence, yatırımcıya sadece mevcut durumu değil, gelecekte karşılaşabileceği hukuki riskleri de öngörme imkanı tanır. Adım adım yürütülen kapsamlı bir inceleme, şirket satın alma sürecinin en güvenli şekilde sonuçlandırılmasını sağlar.
Eğer legal due diligence yapılmazsa, alıcı şirket gizli borçlar, vergi yükümlülükleri veya sözleşmesel cezai şartlar nedeniyle ciddi zararlar görebilir. Bu nedenle süreç profesyonelce yönetilmeli, hem hukuki hem mali hem de operasyonel açılardan titizlikle yürütülmelidir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
