Kusursuz Sorumluluk Hallerinde Tazminat

1. Giriş

Türk hukukunda temel prensip, zarar verenin kusuru varsa sorumlu tutulmasıdır. Ancak toplumsal yaşamın bazı alanlarında mağdurların korunması amacıyla, kusur aranmasına gerek duyulmayan haller öngörülmüştür. Bu haller kusursuz sorumluluk (objektif sorumluluk) olarak adlandırılır.

Kusursuz sorumluluk, sosyal risk teorisi, hakkaniyet ilkesi ve güvenlik ihtiyacı üzerine kuruludur. Örneğin, bir binanın çökmesi, bir işçinin iş sırasında zarar görmesi veya motorlu aracın karıştığı bir kazada, mağdurun zararını telafi etmek için kusur araştırmasına gerek yoktur.

⚖️ Yargıtay HGK., 2017/10-1234 E., 2019/567 K.:
“Kusursuz sorumluluk, mağdurun korunmasını esas alır ve kusurun ispatı aranmaksızın tazminat yükümlülüğü doğurur.”

2. Kusurlu ve Kusursuz Sorumluluk Arasındaki Fark

Ölçüt	Kusurlu Sorumluluk	Kusursuz Sorumluluk
Hukuki Dayanak	TBK m.49 (kusur şartı)	TBK m.66 vd. (özel haller)
İspat Yükü	Davacı, davalının kusurunu ispatlar	Kusur aranmaz, zarar + illiyet bağı yeterli
Amaç	Kusurlu davranışın cezalandırılması	Riskten doğan zararın telafisi
Kurtuluş İmkanı	Kusurun yokluğunu ispat edebilir	Çoğu durumda kurtulma imkânı yok
Örnek	Trafik kurallarını ihlal eden sürücü	Yapı malikinin bina çökmesinden sorumluluğu

3. Kusursuz Sorumluluk Türleri

3.1. Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (TBK m.66)

İşveren, işçisinin işini ifa ederken üçüncü kişilere verdiği zarardan sorumludur.

İşverenin kusuru aranmaz.
İşçi, işin ifası sırasında üçüncü kişiye zarar verirse işveren sorumludur.
İşveren ancak “özenle seçim, talimat ve denetim yaptığını” ispat ederse sorumluluktan kurtulabilir.

⚖️ Yargıtay 9. HD., 2016/21345 E., 2018/13456 K.:
“İş kazasında işverenin tüm iş güvenliği tedbirlerini aldığını ispat edememesi halinde kusursuz sorumluluğu doğar.”

3.2. Hayvan Bulunduranın Sorumluluğu (TBK m.67)

Bir hayvanın verdiği zarardan, onu bulunduran veya gözeten kişi kusuru olmasa bile sorumludur.

Hayvanın saldırgan olması gerekmez.
Örn: Bir köpeğin aniden yola fırlamasıyla trafik kazası.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2015/3456 E., 2017/7890 K.:
“Köpeğin yola çıkmasıyla meydana gelen kazada, köpek sahibinin kusuru aranmayıp doğrudan sorumluluğu kabul edilmiştir.”

3.3. Yapı Malikinin Sorumluluğu (TBK m.69)

Bir yapının bozukluğu veya bakım eksikliğinden doğan zararlardan yapı maliki sorumludur.

Balkon, çatı, dış cephe düşmeleri.
Malik, “bütün bakım tedbirlerini aldığını” ispat etse bile çoğu kez sorumluluktan kurtulamaz.

⚖️ Yargıtay 4. HD., 2014/7654 E., 2016/4321 K.:
“Binanın dış cephesinden düşen sıva parçası nedeniyle yaralanma olayında yapı malikinin kusursuz sorumluluğu kabul edilmiştir.”

3.4. Tehlike Sorumluluğu

Bazı faaliyetler doğası gereği yüksek risk taşıdığından, kusur aranmaz.

Motorlu araç işletenin sorumluluğu (KTK m.85)
Tehlikeli işletme sorumluluğu (fabrika, enerji santrali, patlayıcı madde depoları)
Çevre zararları

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2016/7542 E., 2018/6351 K.:
“Trafik kazasında, işletenin kusuru bulunmasa dahi motorlu araç işleten sıfatıyla sorumluluğu doğmuştur.”

4. Karşılaştırmalı Tablo

Sorumluluk Türü	Dayanak	Örnek	Kurtuluş İmkanı
Adam çalıştıranın sorumluluğu	TBK m.66	İşçinin verdiği zarar	Özen yükümlülüğünü ispat
Hayvan bulunduranın sorumluluğu	TBK m.67	Köpeğin saldırısı	Nadir, mücbir sebep
Yapı malikinin sorumluluğu	TBK m.69	Binanın çökmesi	Genelde yok
Tehlike sorumluluğu	KTK m.85, özel kanunlar	Trafik kazası, fabrika patlaması	Mücbir sebep, zarar görenin ağır kusuru

5. Zamanaşımı ve Kurtuluş Sebepleri

Genel zamanaşımı: 2 yıl (öğrenmeden itibaren)
Her hâlde: 10 yıl (fiil tarihinden)
Ceza zamanaşımı: Daha uzun ise uygulanır

Kurtuluş imkânı ise oldukça sınırlıdır:

Mücbir sebep (deprem, sel)
Zarar görenin ağır kusuru
Üçüncü kişinin ağır kusuru

6. Yargıtay İçtihatlarının Önemi

Yargıtay, kusursuz sorumluluk hallerinde genellikle mağduru koruyan yorumlar yapmaktadır.

Hayvan sahibinin sorumluluğu: Kusur aranmaz.
Yapı malikinin sorumluluğu: “Bina eskiydi” savunması sorumluluğu kaldırmaz.
Trafik kazaları: İşletenin kusursuz sorumluluğu esastır.

⚖️ Yargıtay 17. HD., 2019/2315 E., 2020/4759 K.:
“Trafik sigortası, işletenin kusursuz sorumluluğunu ortadan kaldırmaz; sadece belirli zararları poliçe limiti dahilinde karşılar.”

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Sigorta limitlerinin mağdur zararını karşılamaması
Bilirkişi raporlarının farklı değerlendirmeler içermesi
Davalıların kusur savunması ile davayı uzatma çabası
Uzayan yargılama süreleri

8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Kusursuz sorumluluk hangi hallerde uygulanır?

Adam çalıştıranın, hayvan sahibinin, yapı malikinin ve tehlikeli işletme sahiplerinin sorumluluklarında uygulanır.

2. Kusursuz sorumlulukta kusur ispatı gerekir mi?

Hayır. Zarar + illiyet bağı yeterlidir.

3. Trafik kazalarında kusursuz sorumluluk var mı?

Evet. Motorlu araç işleten kusuru olmasa da sorumludur.

4. Yapı malikinin sorumluluğundan kurtulması mümkün mü?

Çok sınırlı hallerde mümkündür. Genellikle sorumluluktan kurtulamaz.

5. Kusursuz sorumluluk davaları hangi mahkemede görülür?

Uyuşmazlığın türüne göre Asliye Hukuk, İş veya Asliye Ticaret Mahkemeleri görevlidir.

9. Sonuç

Kusursuz sorumluluk, modern hukuk sistemlerinde mağdurun korunmasını esas alan en önemli mekanizmalardan biridir. Türk Borçlar Kanunu ve özel kanunlarda düzenlenen bu sorumluluk türü, özellikle trafik kazaları, iş kazaları, yapı güvenliği ve hayvan saldırıları gibi günlük hayatta sık karşılaşılan durumlarda uygulanır.

Yargıtay kararları, mağduru koruyan içtihatlarıyla bu sorumluluk sistemini güçlendirmektedir. Hak kaybı yaşanmaması için bu tür davaların mutlaka uzman bir avukat eşliğinde yürütülmesi gerekir.

Single Blog Title