Kulüpten Ayrılan Oyuncunun Prim Hakkı

1. Giriş

Profesyonel futbolcularla kulüpler arasındaki ilişki, iş sözleşmesinden farklı olarak, özel nitelikli bir hizmet sözleşmesi olup 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kanunu, TFF Talimatları, FIFA RSTP (Regulations on the Status and Transfer of Players) ve Borçlar Kanunu hükümlerinin birlikte uygulanmasıyla şekillenir.

Futbolculuk sözleşmelerinde “prim” kavramı, çoğu zaman maaştan ayrı olarak, kulübün sportif başarısına bağlı koşullu bir edim olarak karşımıza çıkar. Örneğin “takımın ligde şampiyon olması halinde futbolculara 500.000 TL prim ödenir” veya “puan başına prim sistemi uygulanır” gibi düzenlemeler yapılır.

Bu bağlamda, sene başında takımda yer alan, bazı maçlarda forma giyen; fakat devre arası veya sezon ortasında başka bir kulübe transfer olan futbolcunun, sezon sonunda takımın şampiyon olması hâlinde “şampiyonluk primi” talep edip edemeyeceği tartışmalıdır.

2. Primin Hukuki Niteliği

2.1. Prim Bir Koşullu Edimdir

Türk Borçlar Kanunu’nun 170. maddesi uyarınca, bir borcun doğumu şarta bağlanabilir. Şampiyonluk primi de koşula bağlı bir borçtur: koşul, takımın belirli bir sportif başarıya ulaşmasıdır. Bu koşul gerçekleştiğinde borç doğar; gerçekleşmezse borç doğmaz.

2.2. Prim Alacağının Doğumu

Şampiyonluk primi, hem nesnel (takım başarısı) hem de öznel (oyuncunun o sezon kadroda bulunması) şartlara bağlı olabilir. Eğer sözleşmede açıkça “takım şampiyon olursa, sözleşmesi sezon sonunda yürürlükte olan futbolculara prim ödenir” denmişse, prim hakkı sadece o tarihte hâlen kulüp bünyesinde bulunan oyunculara doğar.

Ancak sözleşmede böyle bir sınırlama yoksa, o sezon takıma fiilen katkı sunmuş bir oyuncunun da prim talep etme hakkı doğabileceği ileri sürülebilir. Bu noktada şartın kapsamı ve hakkaniyet ölçüsü önem kazanır.

3. Hukuki Dayanaklar

3.1. TFF Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transfer Talimatı

TFF’nin “Profesyonel Futbolcuların Statüsü ve Transfer Talimatı” (PFSTT) m.20 ve devamında futbolcunun ücret, prim, ikramiye, transfer ücreti gibi mali hakları düzenlenmiştir. Talimat, primin niteliğine ilişkin belirgin bir ayrım yapmaz; ancak futbolcunun hak kazandığı her türlü ücretin sözleşmede belirlenen şekilde ödenmesi gerektiğini emreder.

Dolayısıyla primin hangi şartlarla ödeneceği, öncelikle sözleşmenin yorumu ile belirlenir. Talimatta bu konuda doğrudan bir “şampiyonluk primi” standardı bulunmadığından, boşluk genel borçlar hukuku ilkeleriyle doldurulur.

3.2. TBK m.420 ve Emeğe Dayalı Hak

Prim, esasen bir performans karşılığı ikramiye niteliğindedir. Oyuncunun kulüpte bulunduğu dönemde yaptığı katkı, o döneme ilişkin emeğini oluşturur. Bu emeğin kulübün genel başarısına katkı sağladığı ölçüde, TBK m.2’deki dürüstlük kuralı gereği prim alacağına zemin oluşturabilir.

3.3. FIFA ve CAS Uygulaması

CAS (Court of Arbitration for Sport) içtihatlarında, futbolcuya ait başarı primlerinin ödenmesinde “contribution test” (katkı testi) uygulanmaktadır. Buna göre, futbolcu sözleşmede açık bir düzenleme yoksa bile, takımın başarısına ölçülebilir katkı sağlamışsa prim talebinde bulunabilir.
Örneğin CAS 2016/A/4630 kararında, “takımın şampiyonluğuna fiilen katkı sunan, ancak sezon bitmeden transfer olan oyuncunun, sözleşmede aksi belirtilmedikçe orantılı prim hakkı doğacağı” kabul edilmiştir.

4. Görüşlerin Değerlendirilmesi

4.1. Katı Yorum: Primin Şartı, Sezon Sonunda Sözleşmenin Devamıdır

Bu görüşe göre, prim bir “ödül”dür ve kulüp, prim ödemeyi takımın başarı anında kadroda olan futbolculara yönelik olarak taahhüt eder.

Prim, bir sadakat teşvikidir; sadece takımda kalanlara verilir.
Oyuncu, kendi iradesiyle kulüpten ayrılmışsa, şampiyonluktan doğan mali haklardan feragat etmiş sayılır.
Kulüp açısından bu, takımı sezon sonuna kadar koruma ve motivasyonu sürdürme aracıdır.

Dolayısıyla, futbolcu sezon ortasında transfer olmuşsa, şampiyonluk primi hakkı doğmaz. Bu görüş, özellikle sözleşmede “sezon sonunda kulüp kadrosunda bulunma” koşulu varsa geçerlidir.

4.2. Hakkaniyet ve Katkı Yönlü Yorum

Diğer görüşe göre, primin amacı “emeği ödüllendirmek”tir; oyuncu takımın şampiyonluğuna giden yolda fiilen katkıda bulunmuşsa, sözleşmede aksi açıkça düzenlenmedikçe, orantılı şekilde prim hakkı doğmalıdır.

Takımın sezon genelinde topladığı puanların bir kısmı, o oyuncunun oynadığı dönemle kazanılmış olabilir.
Şampiyonluk, tek bir maçın değil, tüm sezonun birikimli sonucudur.
Dolayısıyla, sezonun ilk yarısında alınan puanlara katkı sağlayan bir oyuncunun emeğini tamamen yok saymak, TBK m.2 (dürüstlük kuralı) ve hakkaniyet ilkesiyle bağdaşmaz.

Bu yaklaşım, CAS ve TFF UÇK (Uyuşmazlık Çözüm Kurulu) kararlarında da sıkça benimsenmiştir.

5. Uygulamada Değerleme Ölçütleri

Şampiyonluk primi konusunda futbolcunun hak sahibi olup olmadığı tespit edilirken şu ölçütler dikkate alınmalıdır:

Sözleşme Hükümleri: Prim hangi koşullara bağlanmış? Sezon sonu kadroda bulunmak şart koşulmuş mu?
Katkı Süresi ve Yoğunluğu: Oyuncu kaç maçta forma giymiş, kaç dakika oynamış, performansı ölçülebilir mi?
Şampiyonluğun Niteliği: Takım uzun bir maraton sonunda mı şampiyon oldu, yoksa son dönemde mi ivme kazandı?
FIFA ve TFF içtihatları: “Orantılı prim hakkı” kabul eden kararlar var mı?
Kulübün prim politikası: Kulüp iç yönetmelikleri veya geçmiş sezon uygulamaları nasıl?

6. Yargısal Görünüm

6.1. TFF UÇK Kararlarından Örnekler

TFF UÇK’nın birçok kararında, sezonun ilk yarısında forma giyen ve devre arasında transfer olan futbolcunun prim talebinin, sözleşmede aksi açıkça yazılı değilse, kısmen kabul edildiği görülür.
UÇK, burada hakkaniyet ilkesine dayanır: “Katkı ölçüsünde prim hakkı” (örneğin %50 sezon oynadıysa %50 prim).

6.2. Yargıtay Uygulaması (Benzer İş Hukuku Mantığı)

Yargıtay’ın iş hukukundaki “prim/ikramiye” kararlarında da, çalışanın işten ayrıldığı tarihe kadar prim hakkının oransal olarak doğduğu kabul edilmiştir. Futbolcu sözleşmesi her ne kadar iş akdi sayılmasa da, benzer mantık burada da uygulanabilir.

7. Primin Hakkaniyete Göre Paylaştırılması

7.1. Oransal Hesaplama Yöntemi

Eğer futbolcu sezonun ilk yarısında oynayıp devre arasında ayrılmışsa, kulüp toplam puanlarının %50’sine katkı yaptığı varsayılarak, primin yarısına hak kazanması hakkaniyete uygundur.
Bu oran, oynadığı maç sayısı, dakika, performans ve takımın kazanılan puanları üzerinden de revize edilebilir.

7.2. Kulübün Kusuru veya Sözleşmeyi Fesih Nedeni

Oyuncu kendi isteğiyle ayrılmışsa (örneğin menfaat gözeterek başka kulübe geçmişse), hakkaniyet indirimi daha fazla olur.
Buna karşılık kulüp, sözleşmeyi haksız şekilde feshetmişse, oyuncunun prim alacağı tam olarak korunmalıdır (TBK m.112, 125).

8. Dürüstlük Kuralı ve Sporun Özelliği

Şampiyonluk, sadece sezon sonu anlık bir olay değil, bütün sezonun kolektif emeğinin ürünüdür. Bu nedenle, takımdan devre arasında ayrılmış bir futbolcunun katkısını tamamen yok saymak, dürüstlük kuralı (TMK m.2) ile bağdaşmaz.
Hakkaniyet gereği, “takım şampiyon olmasaydı bile o oyuncunun oynadığı dönem puanları önemliydi” mantığıyla, orantılı bir ödüllendirme yapılmalıdır.

9. Tarafların Menfaat Dengesi

Kulüp açısından: Prim, takımı sezon sonuna kadar motive etme aracıdır. Takımdan ayrılan oyuncuya prim ödenmesi, kulübün ekonomik planını zorlayabilir.
Oyuncu açısından: Katkı sağladığı bir başarıdan tamamen dışlanması, emeğin karşılıksız kalmasına yol açar.

Bu menfaat çatışmasında, TBK m.2 (dürüstlük) ve m.4 (hakkaniyet) temelinde denge kurulmalıdır. Uygulamada bu dengenin yolu, oransal prim ödemesidir.

10. Sonuç ve Kanaat

Yukarıdaki açıklamalar ışığında şu sonuçlara ulaşılabilir:

Şampiyonluk primi, koşullu bir borç olup hem sözleşme hükümleri hem de dürüstlük ilkesiyle değerlendirilir.
Oyuncu sezonun belirli kısmında oynamış ve katkı sağlamışsa, sözleşmede açıkça “sezon sonunda kulüpte bulunma” şartı yoksa, prim hakkı kısmen doğar.
Oyuncu kendi isteğiyle ayrılmışsa, hakkı hakkaniyet indirimiyle sınırlı olur; kulübün haksız feshi hâlinde prim tam ödenir.
İşleten kulüp, futbolcunun hakkını ödemediği takdirde, TFF UÇK veya FIFA DRC nezdinde başvuru mümkündür.
Spor hukukunun genel ilkesi olan “dürüstlük, hakkaniyet ve spor ahlâkı”, yorumda belirleyici olmalıdır.

Sonuç olarak;

Sezon başında süre alıp sonra transfer olan futbolcu, takımın şampiyonluğuna fiilen katkı sağlamışsa, sözleşmede aksi düzenlenmemişse, şampiyonluk primine oransal olarak hak kazanır.
Bu hak, sadece sportif değil, aynı zamanda hakkaniyete dayalı bir mali kazanımdır ve kulüplerin bu katkıyı göz ardı etmesi, dürüstlük kuralıyla bağdaşmaz.

Single Blog Title