Konut Paket Sigortalarında “İstisna Klozları”nın Dar Yorum İlkesi
Konut Paket Sigortalarında “İstisna Klozları”nın Dar Yorum İlkesi
1) Hukuki Çerçeve: Neden “Dar Yorum”?
- TTK’nın sigorta hükümleri (zorunlu bilgilendirme, poliçe ve şartların verilmesi, rizikonun gerçekleşmesi, tazminatın kapsamı vb.) ile TBK m. 20–25 (genel işlem koşulları) birlikte değerlendirilir. Sigorta poliçelerindeki genel/özel şartlar ve ek klozlar, tipik birer genel işlem koşulu niteliğindedir.
- Genel işlem koşullarında “düzenleyen aleyhine yorum” (contra proferentem) ve beklenmedik/örtülü kayıtların yazılmamış sayılması ilkeleri uygulanır. Sigortacı veya acente tarafından tek yanlı hazırlanmış ve sigortalıya dayatılmış metinler, açık ve anlaşılır değilse, sigortalı lehine yorumlanır.
- Yargıtay’ın istikrar kazanmış yaklaşımı:
- İstisnalar dar; teminatlar geniş yorumlanır.
- İstisna ile teminat arasında çelişki/tereddüt varsa teminat lehine hüküm kurulur.
- İstisnanın uygulanabilmesi için, sigortacının istisnanın somut olayda tüm unsurlarıyla gerçekleştiğini ispat etmesi gerekir.
Kısa sonuç: Sigortacı “geniş yorum” ile teminatı daraltamaz; istisna açık değilse uygulanmaz.
2) İspat Yükü Nasıl Dağıtılır?
- Sigortalı, öncelikle rizikonun poliçe teminatı kapsamında gerçekleştiğini ortaya koyar (yangın, dahili su, hırsızlık vb.). Bu aşamada ekspertiz, fotoğraflar, tutanaklar, fatura ve onarım kayıtları delildir.
- Sigortacı, tazminattan kaçınmak istiyorsa, somut istisna klozunun olayda birebir karşılığını (ör. “bakımsızlık”, “kasıt/ağır kusur”, “inşaat halindeki bina”, “rutubet/neme bağlı deformasyon” vb.) kanıtlamakla yükümlüdür.
- Belirsizlik/ikircik varsa; dar yorum + sigortalı lehine yorum devreye girer.
3) Konut Paket Poliçelerinde Sık Görülen İstisnalar ve Dar Yorum
Aşağıdaki başlıklarda, konut paketlerinde tartışma çıkaran tipik istisnaları ve Yargıtay’ın benimsediği dar yorum mantığını özetliyorum:
3.1. “Bakım Eksikliği / Aşınma / Yıpranma”
- İstisna metinleri genelde “zamanla doğal aşınma/eskime”yi kapsam dışı tutar.
- Dahili su hasarlarında (tesisat patlağı, kombi/klima su kaçakları) sigortacı bunu bakım eksikliğine bağlamak ister.
- Dar yorum gereği; sıradan bir kullanıcıdan beklenen özen gösterildiği, düzenli bakım yaptırıldığı veya hasarın ani ve harici bir olay ile tetiklendiği ispatlandığında, teminat devreye girmelidir. “Genel bakım eksikliği” diye geniş bir gerekçeyle tazminat red edilemez.
3.2. “Nem/Rutubet / Küf”
- Çoğu polçide sürüp giden rutubet kapsam dışıdır.
- Ancak su baskını, boru patlağı gibi ani ve dıştan gelen olay sonrası oluşan küf/nem, istisna metni buna açıkça temas etmiyorsa teminat kapsamına girer.
- Anahtar kriter: Süreklilik–ani olay ayrımı. Belirsizlik sigortalı lehine çözülür.
3.3. “İnşaat Halindeki Bina / Tadilat”
- Tamamlanmamış bina veya profesyonel tadilat süreçlerinde hasarlar istisna edilir.
- Fakat ev içi küçük bakım-onarım (ör. dolap montajı, boya-badana) nedeniyle tüm risklerin teminat dışı kaldığı yorumu aşırıdır. Kloz açıkça “profesyonel tadilat/taahhüt işi”ni hedeflemiyorsa, dar yorum uygulanır.
3.4. “Elektriksel Hasar / Kısa Devre / Voltaj Dalgalanması”
- Birçok poliçede aşırı akım/kısa devre nedeniyle cihaz hasarları için özel istisna veya sınırlı teminat bulunur.
- İstisna metni açık değilse ve hasar şebeke kaynaklı ani voltaj dalgalanması sonucu gelişmişse, sigortalı lehine yorum gerekir.
- Ek klozla elektriksel hasar teminatı genişletilmişse, genel istisna özel kloz lehine daralır.
3.5. “Hırsızlıkta Zorla Girme İspatı”
- Hırsızlık teminatlarında “zorla girme izi” aranır.
- Kapı kilidinin akıllı aparatla iz bırakmadan açılması gibi modern yöntemlerde, “zorla girme”yi yalnızca fiziksel izle sınırlı yorumlamak artık dar yorum ilkesine aykırı kabul edilir. Kamera, alarm, komşu tanıklığı, polis tutanağı gibi dolaylı deliller yeterli görülmelidir.
3.6. “Deprem/Sel – Eşleşmeyen Klozlar”
- Temel konut paketi depremi istisna edebilir (DASK ve ek deprem klozu gerekir); sel/su baskını ise bazen kısmi teminatla verilir.
- Klozlar çeliştiğinde (ör. dahili su teminatı ile sel istisnası sınırında olay), somut olay ve hasarın kaynağı belirlenir; belirsizlik sigortalı lehine çözülür.
4) Özel Şart–Genel Şart Çatışması: Hangisi Üstün?
- Genel şart (standart metin) ile özel şart/kloz (poliçeye sonradan eklenen) çelişirse, kural olarak özel şart önceliklidir; çünkü somut rizikoya yönelik daha yakın ve spesifik düzenlemedir.
- Ancak özel şart da belirsiz ise, dar yorum + sigortalı lehine yorum ilkeleri yine uygulanır.
- Örnek: “Elektriksel hasar teminatı verilir” diyen özel kloz varken, genel şarttaki “aşırı akım istisnası” aynı olayı bütünüyle dışarı itemez; özel kloz, teminatı tesis eder.
5) Bilgilendirme ve Dikkat Çekme Yükümlülüğü
- Sigortacı/acentenin poliçe, genel/özel şartlar ve ek klozları sigorta ettirene açıkça ve anlaşılır şekilde sunma ve dikkat çektirme yükümlülüğü vardır (bilgilendirme formu tek başına her zaman yeterli değil).
- Beklenmedik/alışılmadık kayıtlar (ör. teminatın özünü boşaltan istisnalar) sigortalıya ayrıca izah edilmelidir; aksi hâlde yazılmamış sayılma veya dar yorum gündeme gelir.
- Kısacası, sigortacı “okusaydın anlardın” savunmasıyla kurtulamaz; metnin sade–anlaşılır olması ve özgül riskin açıkça dışlanması gerekir.
6) Uygulamadan 5 Senaryo (Nasıl Argüman Kurulur?)
- Dahili Su – Tesisat Patlağı
- Sigortacı: “Bakım eksikliği/eskime istisnası.”
- Karşı argüman: Patlama ani ve harici; düzenli bakım faturaları mevcut; istisna metni belirsiz/geniş; dar yorum gereği teminat.
- Hırsızlık – İz Yok
- Sigortacı: “Zorla girme izi yok, teminat dışı.”
- Karşı argüman: Akıllı kilit–maymuncuk–kopya anahtar; CCTV/komşu tanıklığı/polis tutanağı mevcut; “zorla girme” salt fiziksel iz değildir; dar yorum.
- Elektrik Dalgalanması – Beyaz Eşya Yandı
- Sigortacı: “Kısa devre/aşırı akım istisnası.”
- Karşı argüman: Şebeke kaynaklı ani voltaj pikleri; poliçede elektriksel zarar klozu var; genel istisna özel teminatla daralır; sigortalı lehine yorum.
- Rutubet/Küf – Su Bastıktan Sonra Oluşum
- Sigortacı: “Süreklilik istisnası.”
- Karşı argüman: Hasar, ani su baskını sonrası; süreklilik değil; istisna metni bu ayrımı net koymuyor; dar yorum.
- Tadilat Sırasında Hasar – Hobisel İşçilik
- Sigortacı: “İnşaat/tadilat istisnası.”
- Karşı argüman: Profesyonel şantiye değil; ev içi küçük onarım; klozun hedeflediği taahhüt işi; belirsizlik sigortalı lehine.
7) Dosya Hijyeni: Avukatın Kontrol Listesi
- Poliçe paketi: Genel–özel şartların tam seti, ek klozlar, poliçe ekleri.
- Bilgilendirme belgeleri: Aydınlatma/bilgilendirme formları, acente yazışmaları.
- Hasar seti: Eksper raporu, itiraz raporu, foto–video, servis/onarım faturaları, bakım kayıtları.
- Teknik veriler: Data-logger/ısı–nem kayıtları, elektrik şirketi bildirimleri, kamera kayıtları.
- Zaman çizelgesi: İhbar tarihi, eksper daveti, tazminat talebi, yazışmalar, cevap süreleri.
- Hukuki süreler: Tazminat alacaklarında genelde 2 yıl zamanaşımı (özel haller ayrıca incelenir); garanti ve rücu ilişkilerinde farklı başlangıçlar olabilir.
- Dilekçe stratejisi:
- İstisnanın belirsizliği ve dar yorum vurgusu,
- İspat yükünün sigortacıda olduğu,
- Özel kloz–genel şart çatışmasında özel kloz önceliği,
- Beklenmedik kayıtların yazılmamış sayılması,
- Sigortalı lehine yorum ve hakkaniyet.
8) Yargısal Yaklaşımın Pratik Yansımaları
- Belirsiz istisna uygulanmaz. Metin net değilse, sigortacı red gerekçesini ispatlayamaz.
- Teminat daraltılamaz. Genel performans kusurlarına (bakım, özen) yaslanarak teminat “uygulanamaz” hâle getirilemez.
- Özel kloz teminatı belirler. Sonradan eklenen teminat, genel istisnayı geri iter.
- Delil zinciri önemlidir: İlk ihbar–eksper–itiraz raporları–teknik kayıtlar birbiriyle tutarlı olmalı.
9) Sık Sorulan Sorular (SSS)
İstisna metni uzun ve teknik; bu yeterli mi?
Hayır. Açık ve anlaşılır olmak zorunda; teknik jargona boğulmuş, kapsamı belirsiz istisnalar dar yorumlanır ve çoğu kez uygulanamaz.
Elektrik dalgalanması sonucu elektronikler yandı; “kısa devre istisnası” sebebiyle reddedildim.
Elektriksel hasar ek klozu varsa veya olay şebeke kaynaklı ani voltaj ise, genel istisna dar yorumlanır; tazmin yoluna gidilebilir.
Hırsızlıkta zorla girme izi yok; tamamen reddedildim.
Modern yöntemler iz bırakmayabilir. Kamera, alarm, tanık ve polis kayıtlarıyla zorla girme şartının gerçekleştiği gösterilebilir; dar yorum sigortalı lehinedir.
Küf/nem her zaman kapsam dışı mı?
Süreklilik ve bakım eksikliği kaynaklı ise çoğunlukla dışarıda; fakat ani bir su olayı sonrası oluşan küf/nem, kloz açık değilse teminata dâhil yorumlanır.
Özel klozla verilen teminat ile genel istisna çelişiyor.
Özel kloz spesifik olduğu için önceliklidir; çelişkide sigortalı lehine yorum yapılır.
10) Sonuç: Hasarı “Metinle” Değil “Hukukla” Çözün
Konut paket sigortalarında, red yazılarının önemli bir kısmı genişletilmiş istisna yorumlarına dayanır. Oysa Türk hukuku; dar yorum–sigortalı lehine yorum–genel işlem koşulları—beklenmedik kayıtların yazılmamış sayılması ilkelerini birlikte çalıştırır. Sigortacı istisnayı açıkça yazmalı ve somut olayda tüm unsurlarıyla ispat etmelidir. Aksi hâlde, teminat işler.
About Post Author
