Konut Dokunulmazlığı İhlali Suçu
Konut Dokunulmazlığının İhlali (TCK m.116)
1) Kısa Özet
- Temel fiil: Bir kimsenin konutuna veya eklentilerine rızaya aykırı girmek ya da rızayla girildikten sonra çıkmamak. Basit hâlin yaptırımı 6 ay–2 yıl hapis (şikâyete bağlı).
- İşyeri/eklenti: Açık rıza aranmaksızın girilmesi mutat olmayan işyeri ve eklentileri için 6 ay–1 yıl hapis veya adlî para cezası (şikâyete bağlı).
- Nitelikli hâl (TCK 116/4): Cebir/tehdit ile veya gece vakti işlenirse 1–3 yıl hapis (bu fıkrada “şikâyet” ibaresi yok; re’sen). “Gece vakti” tanımı TCK 6/1-e.
- Ortak nitelikler (TCK 119): Suç silahla, birden fazla kişiyle, maskeyle, örgüt gücüyle, kamu nüfuzuyla işlenirse ceza bir kat artırılır.
- Uzlaşma: TCK 116, şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın CMK 253 kapsamındadır (dosya kombinasyonlarına göre istisna tartışmaları uygulamada görülebilir).
- Şikâyet süresi (şikâyete bağlı hâller): Fiil ve failin öğrenildiği günden itibaren 6 ay (TCK 73).
2) Korunan Hukukî Değer ve Suçun Konumu
Konut dokunulmazlığı, bireyin özel yaşam alanında güven, huzur ve sükûn içinde yaşamasını korur; malvarlığı değil kişi hürriyeti esas alınır. TCK sistematiğinde suç, “Hürriyete Karşı Suçlar” arasında yer alır.
3) Mevzuat Çerçevesi: TCK m.116 – Temel Hükümler
TCK 116/1 (konut/eklentiler): Rızaya aykırı girme veya rıza ile girildikten sonra çıkmama → 6 ay–2 yıl hapis, şikâyete bağlı.
TCK 116/2 (işyeri/eklentiler): Açık rıza olmaksızın girilmesi mutat olmayan işyeri/eklentiler → 6 ay–1 yıl hapis veya adlî para cezası, şikâyete bağlı.
TCK 116/3 (ortak kullanım rızası): Aile bireylerinden/ortak kullanıcılardan birinin meşru amaçla verdiği rıza hukuka uygunluk sebebidir.
TCK 116/4 (nitelikli hâl): Cebir/tehdit veya gece vakti → 1–3 yıl hapis (bu fıkrada “şikâyet” yoktur). “Gece vakti” tanımı TCK 6/1-e.
Not (TCK 119): Silahla, maskeyle, birden fazla kişiyle, örgüt gücüyle veya kamu nüfuzuyla işlenirse ceza bir kat artırılır (konut/işyeri dokunulmazlığı dâhil bazı suçlar için ortak hüküm).
4) Suçun Unsurları
4.1. Fail ve Mağdur
Suç herkes tarafından işlenebilir; mağdur, konutta fiilen oturan/zilyet kişidir (malik olması gerekmez; kiracı da mağdurdur). Ev sahibinin kiralanana izinsiz girmesi hâlinde de suç oluşabilir.
Kamu görevlisinin görevden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanarak bu fiili işlemesi durumunda cezada artırımı gerektiren nitelikli hal oluşur.
4.2. Maddî Unsur – Seçimlik Hareketler
- “Girme”: Konut/eklentisine rızaya aykırı şekilde tam bedenle girme. Bu durumda vücudun tamamının konuta girmesi gerekmektedir.
- “Çıkmama”: Rıza ile girildikten sonra çıkarma iradesine karşın ayrılmama.
Uygulamada pencereden içeri sadece bakma gibi eylemler “girme” sayılmaz; eklentiye göre değerlendirme yapılır.
4.3. Konut ve “Eklenti” Kavramı (Yargıtay Uygulaması)
- Eklenti örnekleri: Balkon, bahçe, garaj, depo, apartman merdiveni/koridor/sahanlık vb. Somutta keşif/tespit ile eklenti niteliği belirlenir.
- Bahçe: Etrafı duvar/çit ile çevrili bahçe eklentidir; bu alana rızasız girme de suçu oluşturur.
- Depo/garaj: Konut eklentisi sayılan depo/garaja girme hâlinde de suç oluşur.
- Suçun devamı: Yargıtay Ceza Genel Kurulu, rızaya aykırı girme/çıkmama hâlinde ihlalin konut terk edilene kadar devam eden bir suç olduğunu vurgular.
4.4. Hukuka Aykırılık ve Rıza
- Rıza açık veya örtülü olabilir; geçerli ve yetkili kişi tarafından verilmelidir. Hile/yanıltma ile alınan rıza geçerli değildir.
- Ortak kullanım/aile konutu: 116/3, meşru amaç şartıyla aile bireyi/ortak kullanıcı rızasını hukuka uygunluk sebebi sayar. Bu durumda ortak evdeki herhangi bireyin rızasının alınması yeterlidir ancak diğer aile bireylerinin hukuki çıkarlarını gözetmesi şarttır. Somut olayda meşruiyet titizlikle denetlenir.
4.5. Manevî Unsur (Kast)
Suç kasten işlenir; genel kast yeterlidir. Failin “başka bir amacı” (ör. hırsızlık) olmasa bile, salt izinsiz girme/çıkmama suçun oluşmasına yeter.
5) Nitelikli Hâller ve Cezalandırma
5.1. Cebir/Tehdit ve Gece Vakti (TCK 116/4)
Bu hâllerde 1–3 yıl hapis uygulanır. Gece vakti: Güneş battıktan 1 saat sonra başlayıp doğmasından 1 saat önceye kadar olan süre.
5.2. Ortak Nitelikler (TCK 119) – Ceza Artırımı
Silahla, maskeyle, birden fazla kişiyle, örgüt gücüyle veya kamu nüfuzuyla işlenmesi hâlinde ceza bir kat artırılır. Yargıtay, 116/4 nitelikli hâli ile 119 artırımının birlikte uygulanma tekniğine ilişkin kararlar vermiştir.
6) Suçun Özel Görünüş Şekilleri
6.1. Teşebbüs
Kapıdan içeri tam giriş gerçekleşmeden önceki aşamalar (kilidi kırma, atlama girişimi vb.) teşebbüs kapsamında tartışılır; eklenti/konut ayrımı ve fiilî girme bulguları önem taşır. (Yargıtay, “tam bedensel giriş” ölçütünü vurgular.) Teşebbüse elverişli olması için hareketlerin bölünebilir olması gerekmektedir.
6.2. İçtima (Birlikte İşlenme)
Uygulamada konut dokunulmazlığı çoğu kez hırsızlık veya mala zarar verme ile birlikte görülür. Yargıtay; olayın özelliklerine göre gerçek içtima veya fikrî içtima tartışmalarına konu etmektedir. Örneğin, duvarla çevrili bahçeden alınan eşyada nitelikli hırsızlık (konut bağı) ve konut dokunulmazlığı ayrı ayrı gündeme gelebilir.
7) Şikâyet, Uzlaşma, Zamanaşımı
7.1. Şikâyete Bağlılık
- 116/1–2: Şikâyete bağlıdır. Şikâyet hakkı, fiil ve fail öğrenildikten itibaren 6 ay içinde kullanılmazsa düşer (TCK 73).
- 116/4: Fıkrada “şikâyet” ibaresi yoktur; uygulamada re’sen takibe tabi kabul edilir. (Yine de dosya konfigürasyonları uzlaşma/şikâyet tartışmalarını etkileyebilir.)
7.2. Uzlaştırma (CMK 253)
Konut/işyeri dokunulmazlığının ihlali CMK 253 kapsamındaki uzlaşma suçları arasındadır; uygulama, şikâyete bağlı olup olmamasına bakmaz. Aynı olayda uzlaşma kapsamı dışındaki bir suç ile birlikte işlenmiş olması pratikte uzlaşma sürecini etkileyebilir; dosya özelinde CMK 253 rejimi incelenir.
7.3. Dava Zamanaşımı
Genel olarak (üst sınırlar dikkate alınarak) 8 yıl dava zamanaşımı süresi uygulanır; nitelikli/farklı vasıflandırmalarda üst sınır ve CMK hükümlerine göre hesap yapılır.
8) Yaptırım, HAGB ve Seçenek Sonuçlar
- Konut (116/1): 6 ay–2 yıl hapis; şartları varsa HAGB/erteleme veya adli para cezasına çevirme tartışmaları (TCK 50–51) gündeme gelebilir.
- İşyeri (116/2): 6 ay–1 yıl hapis veya adlî para cezası; mahkeme seçimlik yaptırımlardan birini tercih edebilir. Uygulamada kısa süreli hapislerde HAGB değerlendirmesi yapılır. (İçtihat ve somut durum belirleyicidir.)
9) İspat, Delil ve Usul
- Delil araçları: Kamera kayıtları, tanık beyanları, olay yeri tespiti, keşif (özellikle eklentinin niteliği için), HTS/kroki, kapı kilidi incelemesi, parmak izi vb. Yargıtay, eklentinin belirlenmesi için keşfin önemine dikkat çeker.
- Zaman kriteri: “Gece vakti” artırımının uygulanması için güneşin doğuş/batış çizelgesi dikkate alınır.
- Rıza ispatı: Yetkili kişiden verilen açık/örtülü rızanın koşulları; sonradan rızanın geri alınması hâlinde “çıkmama” fiili suçu doğurur.
10) Uygulamada Sık Senaryolar ve Kısa Analiz
- Ev sahibi kiralanana anahtarla giriyor: Kiracı mağdur olabilir; ev sahibinin izinsiz girişi suçu oluşturur.
- Duvarla çevrili bahçeye atlama: Bahçe eklentidir; rıza yoksa suç oluşur. Hırsızlıkla birliktelikte içtima tartışmaları ayrıca yapılır.
- Apartman koridoru/sahanlık: Konuta bağlılık ve fiilî hâkimiyet ölçütleriyle eklenti sayılabilir; keşif değerlidir.
- Rızayla girilen evden çıkmama: Konut sahibinin açık/örtülü ayrılma çağrısına rağmen kalma suçun ikinci seçimlik hareketidir.
- Gece vakti–tehdit–silah: 116/4 (1–3 yıl), üzerine 119 uyarınca bir kat artırım gündeme gelir (somuta göre).
- İşyeri (müşteri girişi mutat): Çalışma saatlerinde herkese açık banko/market alanı “mutat girilen yer” sayılabilir; arka depo gibi yerlere izinsiz giriş suçu oluşturur.
11) Müdafii/katılan açısından stratejik notlar (Uygulama)
11.1. Müdafii (Sanık)
- Rıza–yetki kontrolü: Rızanın yetkili kişi tarafından verilip verilmediği, rızanın geri alınıp alınmadığı; hata veya meşru amaç iddiası.
- Eklentiye giriş isnadı: Keşif talebi; mimarî plan, ortak alan yönetim planı, fotoğraf, kamera.
- Gece vakti/cebir-tehdit nitelikleri: Gündüz-gece ayrımı için UYAP güneş çizelgesi; cebir/tehdit somutluğu ve silah niteliği (TCK 6/1-f).
- Uzlaşma: CMK 253 kapsamında uzlaşma girişimi; edim ve menfaat dengesinin somutlaştırılması.
11.2. Katılan (Mağdur)
- Şikâyet süresi: Şikâyete bağlı hâllerde 6 ay kuralına dikkat (fiil+fail öğrenildiği tarih).
- Delil bütünlüğü: Kapı/kilit hasarı, kamera, komşu tanıkları, çağrı/mesaj kayıtları, “çık” uyarısının ispatı.
- Nitelikli hâl tespiti: Gece vakti ve silah/çok kişi unsurlarının dosyada açıkça ortaya konması.
- Uzlaşma taktiği: Manevî tazmin nitelikli edimler; ihlalin tekrarının önlenmesine dair taahhüt.
12) SSS – Sık Sorulan Sorular
S1) Kapıyı çalıp içeri adımımı attım; hemen çıkarıldım. Suç olur mu?
İçeriye tam bedenle girme gerçekleştiyse “girme” fiili oluşur. İçeri tam girmeden kapı eşiğinde kalma/kapıyı zorlama gibi haller teşebbüs tartışması doğurabilir; deliller belirleyicidir.
S2) Balkon/bahçe de “konut” sayılıyor mu?
Yargıtay uygulamasında balkon, duvar/çitle çevrili bahçe, garaj, depo vb. eklentidir; rızasız giriş suçu oluşturur.
S3) Ev sahibi, kiralanan daireye rızasız girebilir mi?
Hayır. Mağdur kiracı olabilir; kiracının rızası dışına çıkılamaz.
S4) “Gece vakti” hangi saatlerdir?
Güneşin batmasından 1 saat sonra başlayıp doğmasından 1 saat önceye kadar olan süredir (TCK 6/1-e).
S5) Uzlaşma mümkün mü?
TCK 116, CMK 253 kapsamında uzlaşmaya tabidir; ancak aynı dosyada uzlaşma dışı suçlar da varsa pratikte süreç farklı işleyebilir.
S6) Şikâyet süresi kaç gündür?
Şikâyete bağlı hâllerde 6 ay (fiil ve failin öğrenildiği tarihten).
13) Dilekçe ve Delil Kontrol Listesi (Hızlı)
Mağdur/katılan taraf için:
- Şikâyet süresi notu (TCK 73 – 6 ay).
- Kamera tutanakları, tanık listesi, kapı/kilit hasar raporu.
- “Çık” uyarısına ilişkin kayıtlar (mesaj/çağrı).
- Gece vakti ve silah/çok kişi unsurları için deliller.
- Uzlaşma edimi (maddi/manevî telafi ve tekrar etmeme taahhüt) planı.
Müdafii (sanık) için:
- Rıza (açık/örtülü) ve yetki tartışması; meşru amaç (116/3).
- Eklenti niteliği için keşif/mimarî plan/yerleşim krokisi.
- “Gece vakti” ve cebir/tehdit somutluğunun denetimi.
- HAGB/erteleme/çevirmeye ilişkin talep altyapısı; sabıka ve sosyal/ekonomik durum.
14) Uygulama Örnekleri (Kısa Vaka Analizi)
- Vaka A – “Çıkmama” vakası: Eski eş, rızayla girdiği evden tartışma sonrası çık çağrılarına rağmen ayrılmıyor. Çıkmama seçimlik hareketi oluşur; aile içi bağ tek başına hukuka uygunluk sağlamaz. (Uzlaşma denenebilir.)
- Vaka B – “Bahçe atlama” vakası: Müştekinin duvarla çevrili bahçesine gece saatinde atlayan kişi yakalanıyor. 116/4 (gece vakti) ve delile göre 119 artırım gündeme gelebilir.
- Vaka C – “İşyeri deposu” vakası: Marketin müşteri alanı açık; ancak arka depo izinsiz giriliyor. 116/2; birlikte hırsızlık/mala zarar verme varsa içtima tartışması yapılır.
15) Sonuç
Konut dokunulmazlığının ihlali; özel hayatın ve hürriyetlerin ceza hukuku zırhıdır. Uygulamada en kritik başlıklar “eklentinin tespiti”, “rıza ve yetki”, “gece vakti/cebir-tehdit” ile uzlaşma–şikâyet–zamanaşımı düğümleridir. Deliller doğru toplanır, vasıflandırma net yapılırsa sonuç öngörülebilir hâle gelir.
About Post Author
